Les 3 - Utopia en Dystopie

• Kunstzinnige oriëntatie
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 1

Utopia en dystopie

en Entartet

Utopia:

• Dromen omzetten naar ontwerpen
• Korte periode tussen de twee wereldoorlogen in ruimte op hoop ideale wereld
• Geïntroduceerd door Thomas More door zijn boek in 1516
  
• Fictief eiland, ideale samenleving

Usonia (1932):

• Samenvoeging United States of North America en Utopia
  
• Architect Frank Lloyd Wright
• Bestaande steden uit elkaar halen -> grond gelijkmatig verdelen
• Reden: iedereen was ongelukkig in een stad
• Nieuwe infrastructuur: 'Broadacre City' 
• Een 'acre' voor elke inwoner
• Buitenwijk -> vervoer belangrijk, maken benzinestations 
• Communicatie tussen de huizen

mensen hadden daglicht en beweging nodig, iets wat niet kon in een stad

ook frisse lucht

de 'units' konden met elkaar communiceren en het vervoer was met de auto -> hier hield Wright van. 

Het idee is samen met Wright gestorven. 

Frank Lloyd Wright 

- Jacobs house unsonia l (1936)

 New York City 

Jacobs Lloyd Wright

Urbanisme (1925):

• Architect Le Corbusier
  
• Toekomstige stad
• Drie miljoen mensen
• Centrum heeft 24 wolkenkrabbers
• Buiten stad: 'vredig, te midden van zuivere lucht' 
• Corbusier maakte deel uit van CIAM (Congres Internationaux d'Architecture Moderne)

Uitgangspunten

Deze omvat uiteraard modernistische uitgangspunten als de scheiding van functies in de stad, efficiënt gebruik van ruimtes en licht, ruimte en groen voor de bewoners.

La Ville Radieuse (1930)

La Ville Radieuse (1930)

Bijlmermeer (1968)

Richtlijnen CIAM

Wizard of Oz (1939):

• Dorothy door tornado naar Oz, utopische stad 'Emerald City'
  
• Van zwart-wit -> technicolorfim
• Golden age Hollywood films
• Groene stad: 'streamlining' 

Streamlining

Raymond Loewy

Stroomlijnen is het in de vorm opnemen van alle uitstekende delen, zodat lucht of water weinig weerstand ondervinden; bijv. bij de vormgeving van auto’s; tegenwoordig wordt de stroomlijning of aerodynamica door windtunnelproeven en computer bepaald.

(VLOEIENDE VORMEN/LIJNEN) 

Dystopie:

• Tegenovergestelde van een utopie
  
• Een waarschuwing: 'zo moet het niet!!!'
• Kunstenaars waarschuwen voor gevaren van machthebbers en uitbuiting van arbeiders. 

Metropolis (1927):

• Fordisme: massaproductie door mensen (lopende band werk)
• Fritz Lang
• Enkele directeuren regeren vanuit een centrale toren
• De rest werkt ondergronds
• Een klassenstrijd breekt uit
• Stille film
• Duur decor -> het lijkt echt.
• Revolutionaire film 

Mahagonny (1930):

• Opera 'De opkomst en ondergang van de stad Mahagonny'
  
• Door Bertolt Brecht en Kurt Weill
• Drie criminelen stichten een stad in de woestijn
• Wisky en prostitutie 
• Geen arbeid of wetten, alleen consumptie
• Jim ter dood veroordeeld -> geen geld
• Ondergang van de stad
• Spiegel: hebzucht van het kapitalisme ondermijnt de sociale samenhang en leidt tot geweld en verval

Mahagonny:

• Tegen populaire theatertheorie van Stanislavski
  
• Publiek niet in het verhaal opgaan, maar laten nadenken en in actie zetten
• Vervreemdingseffecten: illusies verstoren dat wat op toneel gebeurt echt is. 
• Het verhaal wordt met sprongen verteld, je kan je niet makkelijk identificeren in de personages
• Het verhaal wordt vooraf vertelt

EPISCH theater

- De toeschouwer zal duidelijk zien dat toneel gespeeld wordt.

- De speler zal zich niet met zijn eigen rol identificeren.

- De toeschouwer zal zich niet inleven maar  tot een kritische medespeler worden.

- Niet het gespeelde, maar dat wat je kan leren is belangrijk.

- De toeschouwer heeft steeds een kritische afstand tot datgene wat zich op het toneel afspeelt.

Vervreemdingseffecten

Toepassing van vervreemdingseffecten om de toeschouwer duidelijk te maken dat wat op het toneel gebeurt niet echt is. 

Vervreemdingseffecten= Middelen om de illusie van het theater te doorbreken:

• Inleidende teksten
  
• Verhaal onderbreken;
  
• Decor geeft aan dat het om theater gaat. overduidelijk decorstukken op een toneel;
• Alleen de meest noodzakelijke rekwisieten;
  
• Filmfragmenten doorbreken het decor.

Vierde wand

Met het doorbreken van de vierde wand wordt de stijlvorm bedoeld waarbij een personage (of de acteur) zich ineens rechtstreeks tot het publiek wendt en daarmee erkent dat de realiteit die werd opgeroepen een illusie is. Het doorbreken van de vierde wand wordt soms gebruikt voor een komisch effect

De vierde wand doorbreken gebeurd wanneer een personage erkent dat ze fictief zijn, door indirect of direct het publiek aan te spreken. 

Modern Times (1936):

• Charlie Chaplin
  
• Aanklacht tegen fordisme: lopende band werk
• Bij een werknemer, Charlie, slaan de stoppen door
• Kan het tempo niet bijhouden en beland zelf op de lopende band
• Metafoor: de moderne mens die wordt vermalen door de machines waarmee hij zich omringt 

Adolf Hitler en vernietiging kunst

• 1933 aan de macht
  
• Vernietiging moderne kunst en muziek (jazz) = Entartet
• Moderne media inzetten voor propaganda
• Alle expressionistische, kubistische, en abstracte schilderijen worden uit musea gehaald . 
• Verbod op uitvoeren Jazzmuziek. 

Haus der Deutschen Kunst

Tekst

 'Verdorven kunst'

• Expositie speciaal voor verdorven kunst
  
• Duidelijke maken wat niet meer in deze vernieuwde samenleving pasten 
• Naast de kunstwerken stonden woorden: 'waanzin, onbeschaamdheid, onvermogen en ontaarding' 
• Expressionistische, kubistische en abstracte schilderijen verboden
• Atonale muziek, jazzmuziek en alle muziek door Joodse componisten verboden

-> Veel kunstenaars vluchten naar de VS -> later vond de vernieuwing van de kunst plaats in New York

Kunstenaars vluchten naar VS 

Veel (moderne) kunstenaars zijn in die jaren gevlucht uit Europa omdat het werken hier onmogelijk is gemaakt en hun leven gevaar loopt. Veel van hen komen uiteindelijk in de

Verenigde Staten (met name New York) terecht. Een groot aantal kunstenaars, onder wie

Kurt Weill, is daar blijven werken en wonen. 

GEVOLG

- De ontwikkeling van de moderne kunst in Europa stopt voor langere tijd , vernieuwing van de kunst vond plaats in de VS. 

- Amerika word in de decennia na 1940 het

belangrijkste centrum voor de westerse kunst 

Entartet kunst =

1. Alle moderne geabstraheerde/abstracte kunst 
2. Alle werken die onder kunststromingen vielen: Dadaïsme, Expressionisme, Fauvisme, impressionisme, Kubisme, Surrealisme
3. Werken van Joodse kunstenaars.

-> Veel kunstenaars vluchten naar de VS -> later vond de vernieuwing van de kunst plaats in New York

https://kunstvensters.com/2017/10/16/hoe-zag-de-nazi-tentoonstelling-voor-entartete-kunst-eruit/ 

Wat was dan wel goed?

• Kunst die realistisch en klassiek georiënteerd was
  
• Verheerlijking van het Heimat / Germaanse ras 
• De film Metropolis ! Vooral de massa scenes 
• Film 'Triumph des Willens' (1934)

Triumph des Willens

• Film kent een hoofdpersoon: Hitler
  
• Film = verslag congres van de nationaalsocialisten
• 'Duitsland als grootmacht'
• Hoge kwaliteit -> 30 camera's 
• Hét voorbeeld van een propagandafilm 
• Publiek heeft nog geen ervaring met massamedia -> 'onwetendheid' -> maakt Hitler gebruik van 

Wereldtentoonstelling

• 1937, thema 'kunst en techniek'
  
• Duitsland en Rusland tegen over elkaar
• Duitsland naast modernistische paviljoen Spanje 
• Doen vergeten Eerste Wereldoorlog, Spaanse grieppandemie en economische crisis 
• Laat eerder dreiging nieuwe oorlog zien door de imponeerarchitectuur. 

Duitsland

Rusland

een adelaar en de swastika . Het paviljoen werd opgevat als een monument voor "Duitse trots en prestatie". Het was om de wereld uit te zenden dat een nieuw en machtig Duitsland een hersteld gevoel van nationale trots had. 'S Nachts werd het paviljoen verlicht door schijnwerpers.

een groot momentum-uitoefenend standbeeld van een mannelijke arbeider en een vrouwelijke boer, hun handen tegen elkaar, een hamer en een sikkel duwend. Het beeld was bedoeld om de unie van arbeiders en boeren te symboliseren.

Spanje - Picasso, Guernica

Oog met licht

Staat voor God's oog die over de mensheid kijkt. Ook gaat het over nieuwe techniek -> licht als symbool van creatie, of in dit geval 'licht als vernietiging van creatie' 

Moeder met kind

Verwijzing Maria en Jezus -> Christelijk. Ook verwijzing moeder en verlies van haar kind door de oorlog

Krantenpatroon

Picasso las over het bombardement van Guernica door de krant

Paard

Weergaven mensen van Guernica, de pijn en dood

Gevallen soldaat

Zwaard laat zien hoe de bevolking niet terug kon vechten, de bloem staat voor hoop