9.1 Jouw waarneembare eigenschappen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H9 Erfelijkheid

Wat gaan we doen komende periode?

PO Reactiesnelheid

Een aantal belangrijke punten voor iedereen: 

• Controleer de privereacties bij het ingeleverde werk 
• Let op de nauwkeurigheid van de methoden 
• Nog lang niet alle groepjes hebben een logboek!
• In de theorie hoort iets te staan over de werking van reactiesnelheid (zenuwen) en de factor die reactiesnelheid gaat veranderen!

Het PTA

De planning

Leerdoelen bij 9.1

Na afloop van een paragraaf kun je:

• in een menselijk karyogram het geslacht bepalen en afwijkingen herkennen
• verschillen tussen autosomen en geslachtschromosomen aangeven
• uitleggen hoe je tweelingonderzoek kan gebruiken voor het bepalen van de invloed van het milieu en genotype op het fenotype
• relatie tussen gen-DNA-fenotype en eiwitten aangeven

Erfelijkheid

Erfelijke eigenschappen liggen in het DNA

Hoeveel chromosomen heeft een mens?

1. 47
2. 46
3. 23
4. 42

Karyogram

Wat zijn autosomen? 

Wat zijn de geslachts-chromosomen?

Welke beweringen zijn juist?
1) een gen bezit de informatie voor de bouw van meerdere soorten eiwitten
2) voor een bepaalde eigenschap krijg je altijd een allel van je vader en een allel van je moeder

1. 1
2. 2
3. 1 en 2
4. Geen van beiden

Genen en allelen

Hoeveel verschillende typen stikstofbasen bevinden zich in een DNA-streng?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

De code van een gen

In een stukje DNA is de basenvolgorde C - G - C - A - G - T. Wat is de basenvolgorde in het tegenoverliggende gedeelte?

1. C - G - C - A - G - T
2. A - T - A - C - T - G
3. T - A - T - G - A - C
4. G - C - G - T - C - A

Bindingen tussen stikstofbasen

Het erfelijk materiaal in virussen is heel verschillend. Dit virus komt voor in varianten met enkel- en met dubbelstrengs DNA. Het erfelijk materiaal van een bepaald virus heeft de volgende samenstelling van stikstofbasen: cytosine = 19%, adenine = 25%, thymine = 33% en guanine = 23%. Kan men op grond van deze gegevens bepalen wat voor erfelijk materiaal het is? Zo ja, welke vorm is het?

1. Ja, het is dubbelstrengs DNA
2. Ja, het is enkelstrengs DNA
3. Nee, het is niet te bepalen

Erfelijke eigenschappen liggen in het DNA

Van genotype naar fenotype

Hoe noem je het proces waarin DNA wordt afgelezen om een aminozuurketen te vormen?

Genexpressie

Welke bewering is juist?
1) Een enzym is altijd opgebouwd uit aminozuren
2) Ribosomen lezen de chromosomen af tijdens het maken van eiwitten

1. 1
2. 2
3. 1 en 2
4. Geen van beiden

Lastig???

De vorige vragen gingen over 2.2 t/m 2.4 

Vind je dit nog lastig?
Dan staat er herhalingsmateriaal klaar op Classroom! 

Dit gaat terugkomen op het volgende SE!

Regelen van genexpressie

Niet alle genen uit het genoom staan altijd ''aan'' 

• Regulatorgenen zetten andere genen ''aan'' of ''uit''
• Daardoor verschillen cellen in hun expressie van genen

Celdifferentiatie

Hoe noemt men de cellen in een embryo die nog tot elk type cel kunnen uitgroeien?

Stamcellen

Wat ga je doen? 

Maak nu opdracht 1, 4 en 7 van 9.1

Tot over 15 minuten!

Het syndroom van Turner is een voorbeeld van een

1. Monosomie
2. Trisomie
3. Invloed van het milieu
4. Veranderde genexpressie

Notatie van het karyotype

Een voorbeeld van een trisomie

Leerdoelen bij 9.1

Na afloop van een paragraaf kun je:

• in een menselijk karyogram het geslacht bepalen en afwijkingen herkennen
• verschillen tussen autosomen en geslachtschromosomen aangeven
• uitleggen hoe je tweelingonderzoek kan gebruiken voor het bepalen van de invloed van het milieu en genotype op het fenotype
• relatie tussen gen-DNA-fenotype en eiwitten aangeven

Verwerking van de les

1. Zelfstandig herhalen 2.2 t/m 2.4 (Classroom) 
2. Opdrachten bij 9.1: 1, 4, 7, 9, 11, 15, 16, 17, 20 en 21