Paragraaf 9.5: Mutaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

Welkom!

Leg je spullen klaar:

• Laptop 
• Biologieboek
• Schrift voor aantekeningen
• Pen
• Mobiel in de tas!

Wat gaan we doen?

• Herhaling van paragraaf 9.4: Genexpressie

• Uitleg 9.5: Mutaties

• Zelfstandig werken

Bij weefselkweek worden hormonen toegevoegd waardoor de cellen andere organen vormen, zoals wortels.
Op welke wijze veroorzaken plantenhormonen differentiatie van cellen tot wortelcellen?

1. Ze beïnvloeden in cellen de expressie van bepaalde genen.
2. Ze bevorderen de deling van cellen.
3. Ze laten cellen de benodigde voedingsstoffen opnemen.
4. Ze stimuleren de cellen tot opslag van reservestoffen.

1. DNA
2. Eiwit
3. RNA

1. Deze bevat een unieke nucleotidenvolgorde
2. Deze bevat unieke codons
3. Deze bevat unieke nucleotiden

Paragraaf 9.5: Mutaties

Mutaties

Mutaties: 

veranderingen in basenvolgorde van DNA.

Puntmutatie --> verandering 1 nucleotidepaar

Oorzaken:

Fouten tijdens DNA-replicatie, virussen,

DNA-schade door invloeden van buitenaf (Radioactieve-/röntgen-/ultraviolette straling en chemische stoffen = mutagene stoffen)

Mutaties

Puntmutaties

Genoommutaties  -->

chromosoom wordt korter/langer

een stukje chromosoom wordt verplaatst

Genoommutaties: aantal chromosomen verandert

Mutaties

Een mutatie is een plotselinge verandering van het DNA.

• Er ontstaat een verandering in de nucleotidevolgorde.

Puntmutatie: verandering in één nucleotidepaar

• Vervanging (substitutie)
• Verwijdering (deletie)
• Toevoeging (insertie)

Genoommutatie

Bij een genoommutatie verandert het aantal chromosomen in een cel. 

Kan doordat:

• Bij meiose I een paar chromosomen bij elkaar blijft.
• Bij meiose II twee chromatiden bij elkaar blijven. 

Gevolgen mutaties

Mutant: een organisme waarbij een mutatie in het fenotype te zien is.

> Geen gevolg (neutrale mutatie)

> Positief gevolg (nieuwe eigenschap)

> Negatief gevolg (verlies van eigenschap)

Effecten:

- eiwit werkt niet meer (bv. bij albinisme)

- stoornissen (syndroom van Down)

- embryo niet meer levensvatbaar (miskraam)

- variatie in genotype van een soort (voordeel in veranderlijk milieu)

Oorzaken van mutaties

Mutagene invloeden vergroten de kans op mutaties:

• Straling (röntgen, UV)
• Mutagene stoffen (bijv: stoffen in tabaksrook)
• Virussen

DNA-reparatie

Enzymen sporen beschadigingen op en repareren deze.

• Wel DNA-replicatie, maar nog geen reparatie? 
• Tumorsupressorgen legt de celcyclus stil

Effecten van mutaties

Lichaamscellen

• Meestal geen effect, kan leiden tot kanker.

Geslachtscellen/cellen van embryo/bevruchte eicel

• Grote gevolgen

Afhankelijk van soort gen

Ontstaan van kanker

Proto-oncogenen coderen voor eiwitten die celgroei en -differentiatie stimuleren.

• Door mutatie in proto-oncogenen en tumorsuppressorgenen kan een cel zich ongeremd gaan delen.
• Proto-oncogen wordt een oncogen en zet de cel aan tot abnormaal snelle groei. Een tumor ontstaat.

Tumoren

Goedaardige tumor

• Wel hele snelle celgroei, geen verstoring van weefsels, geen uitzaaiingen.

Kwaadaardige tumor

• Hele snelle celgroei, verstoring van weefsels, uitzaaiingen

Verschil goedaardig en kwaadaardig gezwel

Aan de slag!

 Havo:

Paragraaf 9.5: opdracht 42 t/m 49

VWO: 

Opdrachten VWO Stofwisseling

Opdrachten niet af = huiswerk

Vragen

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!