De geheime wereld van de haarfollikelmijt

• Biologie
• Secundair onderwijs

De geheime wereld van de haarfollikelmijt

Leerdoel

Aan het einde van de les kun je de leefwijze, de ecologie, de levenscyclus, nadelen en voordelen van de haarfollikelmijt beschrijven en begrijpen; als ook haarfollikelmijten onder de microscoop bekijken.

Introduceer het onderwerp en bespreek het leerdoel met de klas.

Wat zijn haarfollikelmijten?

Haarfollikelmijten (Demodex folliculorum) zijn microscopisch kleine mijten die in de haarzakjes van zoogdieren leven, inclusief mensen. Ze behoren tot de kleinste geleedpotigen.

Leg uit wat haarfollikelmijten zijn en hoe ze zich verhouden tot mensen.

rijk

stam

klasse

onderklasse

orde

familie

geslacht

soort

Animalia (dieren)

Arthropoda (geleedpotigen)

Arachnida (spinachtigen)

Acanina (mijten en teken)

Trombidiformes (mijten)

Demodex

Demodex folliculorum

Democidicae

Waarom behoort de Demodex folliculorum tot de spinachtigen?

Leefomgeving

Haarfollikelmijten gedijen het beste in warme en vochtige omgevingen, zoals de hoofdhuid en het gezicht.

80-95% van de volwassenen heeft ze.

100% (!) van de 70-plussers.

Beschrijf de ideale leefomgeving van haarfollikelmijten en bespreek waar ze vaak worden aangetroffen.

Twee soorten

D. folliculorum:

• ca 0,3-0,4 mm
• komt vaker voor
• gezicht (wangen, voorhoofd, neusvleugels)
• bovenste kanaal van talgklier

D. brevis:

• ca 0,15-0,2 mm
• meer in de nek en borststreek
• zit in talgklieren

Voor wat dient talg?

1. Het beschermt haar en huid tegen uitdroging.
2. Het beschermt haar en huid tegen bacteriële infecties.
3. Kan erg vervelend zijn, want veroorzaakt acne.
4. Alle antwoorden zijn juist.

Voeding

Haarfollikelmijten voeden zich met talg, dode huidcellen en andere afscheidingen op de huid.

Nieuw onderzoek toont aan dat ze tóch een anus hebben.

Bespreek wat haarfollikelmijten eten en waarom ze zich voeden met deze stoffen.

Levenscyclus

Haarfollikelmijten hebben een levenscyclus van ongeveer 2 weken. Ze planten zich voort in de haarzakjes en leggen eitjes, na 10 dagen zijn ze volwassen.

Leg uit hoe haarfollikelmijten zich voortplanten en hoe hun levenscyclus eruitziet.

Paring

De voortplantingsorganen steken naar voren. 

Mannen: penis naar boven aan de voorkant.

Tijdens seks: man moet onder vrouw, vasthoudend aan haar. 

Enkel 's nachts actief.

Hoe noemt men dat nog als een dier enkel in het donker actief is?

1. positieve fototaxie
2. negatieve fototaxie
3. positieve fonotaxie
4. negatieve fonotaxie

Wat is een typische (uiterlijk) kenmerk van Demodex folliculorum?

Effecten op de mens

Negatief:

In de meeste gevallen zijn haarfollikelmijten onschadelijk, maar ze kunnen bij sommige mensen huidproblemen veroorzaken, zoals demodicose (= ontsteking van follikels).

Bespreek de mogelijke effecten van haarfollikelmijten op de menselijke huid en de relatie met bepaalde huidaandoeningen.

Effecten op de mens

Negatief:

In de meeste gevallen zijn haarfollikelmijten onschadelijk, maar ze kunnen bij sommige mensen huidproblemen veroorzaken, zoals demodicose (= ontsteking van follikels).

Positief:

Productie (lipase) vrije vetzuren op huid tegen Staphylococcus aureus en Streptococcus pyogenes (impetigo - krentenbaard).

Bespreek de mogelijke effecten van haarfollikelmijten op de menselijke huid en de relatie met bepaalde huidaandoeningen.

Hoe kan je het krijgen? Wat kan je er tegen doen?

Hoe?

- contact tussen neuzen, wenkbrauwen, voorhoofd.

Hoe kan je het krijgen? Wat kan je er tegen doen?

Hoe?

- contact tussen neuzen, wenkbrauwen, voorhoofd.

Preventie:

- gezicht reinigen (geen zeep)

- vermijd olie en vette make-up

- scrub regelmatig

Demodex folliculorum wordt ook wel eens een ectoparasiet genoemd.
Wat is een ectoparasiet?

Demodex folliculorum is aan het evolueren van een ectoparasiet naar een symbiont.
Wat is een symbiont?

Nieuw recent DNA onderzoek

Demodex folliculorum wordt meer en meer symbiont van de mens.

• worden meer en meer eenvoudiger
• 3 spieren per poot (= 1 cel)
• minder en minder genen (genetische reductie)
• minimaal gamma aan eiwitten
• geen bescherming UV
• geen productie melatonine
• evolutionaire doodlopende weg?

Leg uit waarom het belangrijk is om de leefwijze van haarfollikelmijten te kennen en hoe deze kennis kan worden toegepast in de praktijk.

Practicum

• 12 cm kleeflint op voorhoofd, 30'
  
• kleefzijde met mijten naar buiten op draagglaasje. Onderaan vastkleven!
• microscoop: lage vergroting.
• Zoek naar mijten door heel het kleeflint nauwgezet strook per strook te overlopen. 
• Ze zijn te herkennen als minuscule organismen die wat donkerder van kleur zijn en regelmatige vormen hebben. De meer hoekige vormen zijn huidcellen.

Zoom in op een mijt en observeer:

• lichaamssegmenten
• pootjes / beweging
• monddelen 

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.