Les 2: De list van Ambiorix

• Wereldoriëntatie
• Gallo-Romeins Museum
• Lager onderwijs

Introduction

Deze les dient als verwerkingsles nadat de klas het programma "Ten Aanval" volgde in het Gallo-Romeins Museum van Tongeren.

Instructions

Deze les dient als verwerkingsles nadat de klas het programma "Ten Aanval" volgde in het Gallo-Romeins Museum van Tongeren.

Via een smartboard of tablet is het mogelijk om de verschillende vragen in groep of klasikaal op te lossen. Dit gebeurt aan de hand van slepen, het juiste antwoord aanklikken...

Enkele tips:

• Je start met lesgeven door op de rode knop rechtsboven te drukken ('Geef les').
• Tijdens het afspelen van het filmpje kan je best onderaan de knop 'toon bij leerling' uitvinken. Zo wordt de les enkel afgespeeld op je smartboard of beamer (en niet op alle afzonderlijke devices van de leerlingen).
• Om de quiz klassikaal te spelen, vink je best onderaan de knop 'devices in de klas' uit.
• Onderaan kan je ook de knop 'geluid' aan- of uitvinken.

De list van Ambiorix

Ambiorix,

koning van de Eburonen.

Eburonen = 'volk van de taxus'

Niemand weet hoe Ambiorix er echt uitzag! 

Vraag je leerlingen wie ze zien en wat ze over hem weten.

Achtergrondinformatie:

• Dit standbeeld van Ambiorix (19^de eeuw) staat op de Grote Markt in Tongeren.
• Ambiorix is afgebeeld op een geïdealiseerde manier, typisch voor de negentiende eeuw. Hij zag er in het echt ongetwijfeld anders uit.
• In de negentiende eeuw (dus kort na de onafhankelijkheid van België) ging men op zoek naar 'nationale helden' om het nieuwe België te voorzien van een indrukwekkend verleden waar iedereen trots op kon zijn. Ambiorix was er daar één van.
• Het stripverhaal kan je aanraden aan geïnteresseerde leerlingen.

Gaius Julius Caesar,

Romeins legeraanvoerder en politicus.

Veroverde Gallië in de jaren 50 voor Christus.

Schreef een verslag (Oorlog in Gallië) over zijn veroveringen.

Vraag je leerlingen wie ze zien en wat ze over hem weten.

Achtergrondinformatie:

• De Latijnse titel van Caesars boek: Commentarii de bello Gallico.
• Caesars boek is volledig bewaard gebleven. Het is onze oudste geschreven getuigenis over het leven in onze streken 
• Caesars boek geeft ons enkel zijn versie van de feiten en moet soms met een korrel zout genomen worden.
• Het stripverhaal kan je aanraden aan geïnteresseerde leerlingen.

Gebruik deze kaart om het geografisch kader van de leerlingen op te frissen. 

Achtergrondinformatie:

• De Eburonen (oranje gebied) waren een stam, een geheel van dorpen/nederzettingen verspreid over een groot gebied. 
• Julius Caesar bracht de Eburonen onder bij de Galliërs (gele gebied).
• Gallië is de naam die de Romeinen gebruikten voor het grondgebied van verschillende stammen die leefden in het gebied dat vandaag bestaat uit Frankrijk, België, Luxemburg en delen van Zwitserland, Nederland en Duitsland. 
• Aan de overzijde van de Rijn (het groene gebied) woonden de Germanen, van wie de Romeinen schrik hadden.

Bekijk samen met je leerlingen de kortfilm over Ambiorix. Deze wordt regelmatig onderbroken voor een quizvraag.

Opmerking: dit filmpje is een uitgebreidere versie dan het filmpje getoond tijdens de workshop.

Achtergrondinformatie: 

• In 53 voor Christus vreesde Caesar opstanden in Gallië. De graanoogsten waren er dat jaar erg tegengevallen. Caesar verdeelde zijn legioenen over een aantal stammen om er te overwinteren en een oogje in het zeil te houden. (Tijdens de winter werd er niet gevochten.) Aanvoerders Sabinus en Cotta werden met anderhalf legioen naar de Eburonen gestuurd. Daar eisten ze het weinige graan van de Eburonen op voor hun soldaten. Dit was niet naar de zin van Ambiorix. Hij bedacht vervolgens een list.

• Er zijn (nog) geen sporen teruggevonden van de slag tussen de Romeinen en de Eburonen. Hierover bestaat nog heel wat discussie onder archeologen.

00:25-00:28

Ambiorix

00:51-00:54

Julius Caesar

03:25

Het is het jaar 53 voor Christus.
In welke eeuw is dat?

1. Eerste eeuw na Christus
2. Eerste eeuw voor Christus
3. Tweede eeuw na Christus
4. Tweede eeuw voor Christus

03:25

Ambiorix wil dat de Romeinen vertrekken. Wat zegt hij?

1. De Germanen gaan aanvallen.
2. Vertrek of ik val aan met mijn Eburonen.
3. Er is niet genoeg te eten voor jullie.

Achtergrondinformatie:

• Ambiorix wilde de Romeinse soldaten laten geloven dat er een grootse aanval op til was, waar zelfs de Germanen bij betrokken waren.
• Antwoord C: er was wel genoeg eten voor de Romeinse soldaten. Zij namen het voedsel van de Eburonen af (waardoor zij zouden verhongeren).

03:25

Wat belooft Ambiorix aan de Romeinen?

1. Wij vechten samen tegen de Germanen.
2. Als jullie vertrekken, vallen wij niet aan.

Achtergrondinformatie:

• Ambiorix beloofde een vrije passage door het gebied van de Eburonen. Zo zouden Sabinus en Cotta met hun mannen naar een ander Romeins kamp verderop kunnen trekken.

03:25

Stelling: Als de Romeinen niet weggaan, lijden de Eburonen honger.

1. Juist
2. Fout

03:38-03:41

Sabinus

03:47-03:50

Cotta

04:24

Wat doen de Romeinen?

1. Blijven
2. Vertrekken

04:49

Welke fout(en) maken de Romeinen bij hun vertrek?

Achtergrondinformatie:

Volgende fouten worden vermeld in de film:

• De Romeinse legerleiding vertrouwde Ambiorix en nam geen voorzorgsmaatregelen.
• De Romeinse soldaten vertrokken met een overlast aan bagage. Zo waren ze veel te log toen ze werden aangevallen.
• De Romeinse soldaten vertrokken met een eindeloze colonne. Zo'n lange sliert was makkelijker aan te vallen dan een kleine compacte groep.

Nog enkele fouten die niet vermeld worden in de film: 

• De Romeinen vertrokken zonder eerst de weg te laten verkennen door verkenners.
• Ze bleven de nacht voor hun vertrek allemaal wakker om het kamp te bewaken, alle bagage in te pakken enz. Ze waren dus niet uitgerust.

06:08

Welke plaats kiest Ambiorix uit voor het gevecht?

1. een grote vlakte
2. een vallei

Achtergrondinformatie:

• De exacte locatie van het gevecht is tot op heden niet ontdekt.

06:08

Wie staat op de beste plaats om te vechten?

1. De Eburonen
2. De Romeinen
3. Geen van beiden: de plaats doet er niet toe.

Achtergrondinformatie:

• Ambiorix viel de vijand aan vanop afstand en vanuit de hoogte met pijlen en slingerkogels. Zijn mannen bleven zo ver van het gevaar.
• De Romeinse soldaten liepen beneden in de vallei in de val. Ze konden niet ontsnappen. 

06:08

Sleep de wapens naar de juiste persoon.

De Eburonen

De Romeinen

Achtergrondinformatie:

• Het zwaard betreft een kort Romeins steekzwaard. Gallische krijgers vochten met een lang slagzwaard (zie infra).
• De slinger wordt in het filmpje gehanteerd door de Eburonen. Zij slingerden met aardewerken kogels. De Romeinse soldaten hadden ook slingers (met loden kogels).
• De Gallische speer had een brede punt. De Romeinse speer had een lange, smalle en spitse punt.
• De koperen helm is Romeins. De Eburonen in de film dragen geen helm of een van ijzer.

06:08

Wat doet Caesar wanneer hij de nederlaag verneemt?

1. De Eburonen zijn sterker. Caesar laat hen met rust.
2. Hij wil wraak en keert terug naar het gebied van de Eburonen.

Achtergrondinformatie:

• Bij de slag kwamen bijna zo'n 8000 Romeinse soldaten om het leven.
• Caesar nam één jaar later wraak (zie vervolg film). Hij moordde de Eburonen uit. Hun gebied werd deel van het Romeinse Rijk. 
• Ambiorix ontsnapte (aldus Caesar). Ieder verder spoor van hem ontbreekt.

Heb jij deze voorwerpen gezien in het museum?

158 gouden munten van verschillende Gallische stammen (o.a. de Eburonen)

Verstopt voor de Romeinse soldaten en nooit meer opgehaald.

Elke stam had zijn eigen afbeeldingen, een paard voor de Eburonen.

Sommige munten bevatten meer goud dan andere.

Vraag de leerlingen wat ze zich nog herinneren over dit voorwerp.

Achtergrondinformatie:

• In het begin van het filmpje zie je hoe Ambiorix een geldbuidel begraaft. Er is evenwel geen enkel bewijs dat deze groep munten ooit door Ambiorix is achtergelaten.
• De munten waren bedoeld om (huur)soldaten, en vooral ruiters te betalen in de oorlog tegen Caesar. 
• In de Lage Landen zijn meerdere gelijkaardige muntvondsten gedaan.
• De andere munten behoren toe aan de Nerviërs (38), de Bellovaci, de Trevieren en de Remi (telkens 1). Eén munt is niet beslagen.

Ijzeren zwaard en schede (ca. 1 m. lang)

Gevonden in drassig gebied. Een offer?

Bij de vondst waren zwaard en schede gebogen. Nu zijn ze weer recht geplooid.

Een Gallisch slagzwaard, om mee te hakken. Waarschijnlijk van een ruiter. 

Vraag de leerlingen wat ze zich nog herinneren over dit voorwerp.

Achtergrondinformatie:

• Het zwaard dateert uit de periode van Caesars oorlog in Gallië of vlak erna. 
•  In het filmpje draagt Ambiorix een dergelijk zwaard tijdens het gevecht. Er is evenwel geen enkel bewijs dat dit zwaard ooit aan Ambiorix heeft toebehoord of in de Gallische oorlog is gebruikt.

Gallische slingerkogels in terracotta (ca. 4 cm)

Om een kogel te slingeren had je heel wat techniek nodig.

Door slingerkogels te verhitten konden ze ook brand veroorzaken.

Vraag de leerlingen wat ze zich nog herinneren over dit voorwerp.

Achtergrondinformatie:

• In het filmpje zie je hoe de Eburonen kogels slingeren naar de Romeinen.
• Ook in het Romeinse leger waren slingeraars. Zij gebruikten loden slingerkogels.

Aan welke kant zou jij je als krijger aansluiten?