§6.1 sporen uit de ijstijd deel 2

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

§6.1 Sporen uit de ijstijd (deel 2)

Programma

• Terugblik
  
• Uitleg deel 2
  
• Verwerking
• Einde
  

Vorige les

Waar hebben we het ook al weer over gehad?

Denk eventjes 1 minuut na

Hoe beschrijf je een ijstijd?

Geologische tijdschaal

holoceen (warm)

pleistoceen (Afwisseling warm en koud)

Laatste drie ijstijden

glaciaal

interglaciaal

glaciaal

interglaciaal

glaciaal

Ijstijden in het Pleistoceen

• Meer dan 20 ijstijden
• Meestal groeide de gletsjers van Scandinavië niet helemaal tot over Nederland 

Vlechtende rivier

Rivieren liepen anders tijdens Pleistoceen

Hoe ziet een ijstijd eruit?

• Koud!
• neerslag valt als sneeuw en blijft op het land, gletsjers groeien
• daardoor minder water in zee 

Ijstijd laat sporen achter

• De gletsjers sleepten allelei stenen zoals klei, grind en zand mee
  
• Ook onstonden er rivieren bij het smelten het ijs.
  

Vlechtende rivier

Rivieren liepen anders tijdens Pleistoceen

Leerdoelen

Na deze les kan je ....

• Kan je in eigen woorden welke sporen de ijstijden hebben achtergelaten in het NLse landschap
  
• Kan je het verschillen tussen de verschillende ijstijden uitleggen
  

Verdiepend artikel

https://www.nationalgeographic.nl/geschiedenis-en-cultuur/2020/01/wat-de-wereld-kwijt-kan-raken-een-conflict-met-iran

Zet de tekst in  de juiste volgorde

1

2

3

4

Gletsjer vanuit Scandinavie komen richting Nederland

D

Gletsjer werkt als een bulldozer en schuift materiaal voor zich uit, stuwwallen vormen

A

Onder het ijs is al het materiaal verpulverd, dit vormt een dikke laag materiaal

B

Er ontstaat een dikke laag die keileem wordt genoemd en bestaat uit ongesorteerd materiaal

C

Keileem

Saale-ijstijd (voorlaatste)

IJs bereikte NL in 2 fasen

Keileem ontstond

Landijs nam onderweg zand, klei en stenen mee. Onder het gewicht van het ijs werd het verpulverd en vermengd met zand en grind van de rivieren. Dit nieuwe materiaal heet keileem. 

Keileemkop

Het keileem werd soms door het ijs opgeduwd tot heuvel. 

IJs bereikte NL

Keileem

Saale-ijstijd (voorlaatste)

IJs bereikte NL in 2 fasen

Tongbekkens ontstonden

Het ijs was niet in een rechte lijn, maar met 'tongen'. Deze zochten een makkelijke route: rivierdalen. Deze werden daardoor dieper. 

Stuwwal

De tongen duwden rivierzand en -grind opzij en maakte er heuvels van. 

Stuwwal (heuvel)

Tongbekken (dal)

Zien jullie het hier?

Stuwwallen

Stuwwal landschap

15.000 jaar geleden Nederland poolwoestijn  

Laatste ijstijd

De rest van Nederland was poolwoestijn met zand. De wind verplaatste het zand over verschillende gebieden. Hierdoor kwam Orvelte ook onder een dikke laag zand te liggen. Dit is wat we nog steeds terug vinden in Orvelte. 

Poolwoestijn = laatste ijstijd

postglaciaal = na de ijstijd

Wind blies dekzand en loss naar Nederland.

Veel dekzand en löss

• Laatste ijstijd bereikte het ijs NL niet   
  
• De noordzee was droog (geen water)    
  
• Wind blies dat zand NL op
  
• Löss is heel fijn zand (kleinste stofdeeltjes)

Wat?	Maken in online werkboek: §6.1 opdrachten 1, 2 en 3, 6, 7, 8, 9 (Atlas) en 10 (Atlas)
Hoe?	Zelfstandig (dus alleen). Oortjes mogen in
Tijd?	20 minuten
Klaar?	Dan ga je bezig met lezen van §6.2

Aan de slag!

Oefenvragen

R	2p	Wat is het verschil tussen een glaciaal en een interglaciaal?
T1	3p	Hoe kon er, tijdens glacialen, landijs ontstaan in Nederland?
T2	3p	Wat is keileem en waar in Nederland vind je dat?
I	2p	Hoe verschilt het NLse landschap in de 1e ijstijd met de 2e ijstijd?

Houdt PTD aan

Einde van de les

Korte terugblik:

• Wat heeft het een gletsjers in een ijstijd allemaal achtergelaten in NL?
• Wat was het verschil tussen de twee laatste ijstijden in Nederland?