11 maart_28 les

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Welkom havo 1A!

Op tafel:

- laptop en log in op LessonUp

- map

- pen

Welkom havo 1A

Binnen = beginnen

Ga op je eigen plaats zitten en pak je spullen erbij. 

Mededeling: SO

Morgen 12 maart

Neem mee: laptop en oplader

Les 20, 21, 22, 27 en 28. 

Leerdoelen les 28

1. R: Je weet wat een voltooid of onvoltooid deelwoord is.
   
2. T1: Je kunt een voltooid of onvoltooid deelwoord herkennen en benoemen in een zin.

HET ONVOLTOOID DEELWOORD

Je doet twee dingen tegelijk en die zijn nog steeds bezig.

Welke twee dingen doet Hamza in:
"Hamza ging fietsend naar school."

Welke twee dingen doet Sinem in:
"Stampvoetend rende Sinem de les uit."

HET ONVOLTOOID DEELWOORD

Je gebruikt het onvoltooid deelwoord om aan te geven dat je iets aan het doen bent terwijl je ook iets anders doet.

Regel: hele werkwoord + d
stampvoeten + d

fietsen + d   

Maak een onvoltooid deelwoord van het werkwoord.

1. Niets ... ging hij op pad. (vermoeden)

Maak een onvoltooid deelwoord van het werkwoord.

2. ... gingen ze naar huis. (strompelen)

Maak een onvoltooid deelwoord van het werkwoord.

3. Hij vertrok, nog over zichzelf ... . (nadenken)

Maak een onvoltooid deelwoord van het werkwoord.

4. ... smeekte hij om genade. (kermen)

Maak een onvoltooid deelwoord van het werkwoord.

5. ... van blijdschap, kwam hij naar me toe. (huppelen)

Maak een onvoltooid deelwoord van het werkwoord.

6. Ik vind het ... . (storen)

Kun je een voorbeeld geven van een voltooid deelwoord? Let op, geen onvoltooid deelwoord.

HET VOLTOOID DEELWOORD

• Iets is al beëindigd.
• Een voltooid deelwoord heeft altijd een ander werkwoord nodig.
• Begint vaak met -ge, -be, -ver
• Eindigt op -en of op en -d of -t 

HET VOLTOOID DEELWOORD

Dat hebben de jongens mooi gemaakt.

Schiet op! De les is al begonnen.

Bijvoorbeeld

Leg uit hoe je weet of een voltooid deelwoord eindigt op een -t of -d?

Eindigen op -d of -t

Stappenplan

Wat is het hele werkwoord?

Haal -en van het hele werkwoord af.

Zit die laatste letter in: 't kofschip X / 't sexy fokschaapje

Ja? > dan krijg je een -t

Nee? > dan krijg je een -d

Bijvoorbeeld

Het heeft de hele dag hard geregend / geregent. 

• hele werkwoord = regenen
• -en = regen
• n > 't kofschip X > nee
• Dus: geregend

Bijvoorbeeld

Mijn vader heeft zich uitgesloofd / uitgeslooft in de keuken. 

• hele werkwoord = uitsloven
• -en = uitslov
• v > 't kofschip X > nee
• Dus: uitgesloofd

Bijvoorbeeld

Mijn vader heeft zich uitgesloofd / uitgeslooft in de keuken. 

• hele werkwoord = uitsloven
• -en = uitslov
• v > 't kofschip X > nee
• Dus: uitgesloofd

Let op, hier komt een 'd', want in het hele werkwoord staat een 'v' en geen 'f'. 

Bijvoorbeeld

Vorige week is dat oude pand in het centrum gekraakd / gekraakt. 

• hele werkwoord = kraken
• -en = krak
• k > 't kofschip X > ja
• Dus: gekraakt

Oefenen!

Wat zijn eigenschappen van voltooid deelwoorden?
> 'gemaakt' en 'begonnen'

Dat hebben de jongens mooi gemaakt.

Schiet op! De les is al begonnen.

HET VOLTOOID DEELWOORD

• Het voltooid deelwoord heeft altijd een ander werkwoord nodig. Het is nooit de persoonsvorm, maar zit wel in het gezegde.
• Begint vaak met ge- (soms met be- of ver-)
  
• Eindigt op -en of op en -d of -t 

HET VOLTOOID DEELWOORD

Dat hebben de jongens mooi gemaakt.

Schiet op! De les is al begonnen.

Bijvoorbeeld

HET VOLTOOID DEELWOORD  

laatste letter: -t of een -d?

Gebruik de verlengproef om te horen of je

een -t of een -d aan het eind  moet schrijven.

Je maakt het voltooid deelwoord met een t-klank langer met -e.

Je hoort dan of je een -t of een -d moet schrijven.

Hoor je het niet? Kijk dan naar 't kofschip X / 't sexy fokschaapje

VOORBEELD

Langer maken met -e: verdiente of verdiende

Maar welke is het? 

• 'n' zit niet in 't kofschip X, dus schrijf je VERDIEND
• Je hoort een -d, dus je schrijft VERDIEND
• Hij heeft zijn geld eerlijk verdiend
  

VOORBEELD

Langer maken met -e: gemaakte of gemaakde?

Maar welke is het? 

• 'k' zit wel in 't kofschip X, dus schrijf je GEMAAKT
• Je hoort een -t, dus je schrijft GEMAAKT
• Heeft Julia haar fiets al gemaakt?

tot hier gekomen... :(

Schrijf het voltooid deelwoord in:
De update van mijn telefoon is helaas niet helemaal goed (gaan).

Schrijf het voltooid deelwoord in:
Welke voltooide deelwoorden worden het vaakst verkeerd (spellen)?

Schrijf het voltooid deelwoord in:
De mannen waren bijna vanaf de pier in het water (plonzen).

Schrijf het voltooid deelwoord in:
De bosbrand werd gelukkig snel (doven).

Schrijf het voltooid deelwoord in:
Er wordt nog steeds (zoeken) naar een goede spits voor ons voetbalteam.

Schrijf het voltooid deelwoord in:
Afgelopen weekend hebben we weer lekker lang (lanterfanten).

Wat is het voltooid deelwoord in de deze zin?
De gebraden kippen zijn erg lekker geworden.

1. geworden
2. er is geen voltooid deelwoord
3. zijn

Damian heeft kaartjes voor de film gereserveerd.
'gereserveerd' is ...

1. Persoonsvorm
2. hele werkwoord
3. Voltooid deelwoord

Voltooid deelwoord

Wat is een voltooid deelwoord?

In een zin met een voltooid deelwoord staat altijd een vorm van de werkwoorden:

1. hebben
2. zijn 
3. worden

volgende les noemen

Oefenen met voltooid deelwoord en onvoltooid deelwoord

Kies of je een voltooid deelwoord of een onvoltooid deelwoord gebruikt.

Geef aan welke deelwoord je gebruikt. 

Maak een voltooid of onvoltooid deelwoord van het werkwoord.
1. De leerlingen liepen al ... door de gangen. (babbelen)

Maak een voltooid of onvoltooid deelwoord van het werkwoord.
2. Ik liep ... van de kou naar huis. (rillen)

Maak een voltooid of onvoltooid deelwoord van het werkwoord.
3. Het bedrijf werd ... . (reorganiseren)

Maak een voltooid of onvoltooid deelwoord van het werkwoord.
4. De kinderen kwamen ... binnen. (fluisteren)

Maak een voltooid of onvoltooid deelwoord van het werkwoord.
5. ... bereikten ze hun hotel. (fietsen)

Maak een voltooid of onvoltooid deelwoord van het werkwoord.
6. Ik ben gisteren naar huis ... (fietsen)

Maak een voltooid of onvoltooid deelwoord van het werkwoord.
7. In die klas werd hard ... (kakelen).

Maak een voltooid of onvoltooid deelwoord van het werkwoord.
8. Serieus hard ... (kakelen) kwamen de meisjes uit Havo 1A de klas binnen.

Maak een voltooid of onvoltooid deelwoord van het werkwoord.
9. De docent liep al ... (zuchten) door de deur naar buiten.

Maak een voltooid of onvoltooid deelwoord van het werkwoord.
10. De kapper heeft in zijn oor ... (knippen).