6.3 Gedrag & 6.4 Beinvloeden van gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Waarneming en gedrag

6.3 Gedrag

6.4 Beinvloeden van gedrag

Spullen op tafel

Telefoon in het zakkie op tafel

Jas uit en over je stoel

Tas op de grond

Lesprogramma

• Huiswerk
• Leerdoelen
• Uitleg
• Vragen
• Nabespreken
• Huiswerk

Welke vragen van het huiswerk willen jullie dat ik bespreek?

Leerdoelen

• Je kunt toelichten wat gedrag is en beschrijven hoe gedrag tot stand komt.
  
• Je kunt uitleggen dat gedrag het resultaat is van de relatie van een organisme met zijn omgeving.
  
• Je kunt een eenvoudig gedragsonderzoek beschrijven.
  
• Je kunt verklaren dat gedrag deels erfelijk is bepaald.
  
• Je kunt leerprocessen herkennen en de functie daarvan uitleggen.

Wat is gedrag?

Alle waarneembare activiteiten van mens en dier.

Adequaat gedrag: gedrag dat de overlevingskansen en fitness vergroot.

     

distelvink

Wat is GEEN gedrag.

1. Leerling slaapt in de les.
2. Bloem draait zich naar de zon.
3. Hond rolt in het gras.
4. Vogel zit stil op een tak.

Gedrag

- Bestaat uit handelingen (gedragselementen)

- Een reactie op een prikkel, noem je een respons

- Handeling          effect        handelingen = gedragsketen

Gedragsketen

Handeling

Gedragsystemen

• Gedragssysteem: handelingen met een gemeenschappelijk doel
  
  
• Gedragsketen: het effect van de ene handeling, leidt tot een volgende handeling.
  
  
• Ethogram
  
  
• Protocol
  

Gedragssysteem: handelingen met een gemeenschappelijk doel

Ethologie

ethologie = gedragsbiologie (onderzoek naar gedrag)

ethologen zijn gedragsbiologen

Hele bekende ethologen:

- Nico Tinbergen

- Konrad Lorenz

- Frans de Waal

Een protocol

Een protocol is een lijst waarop je kunt zien welke gedragshandelingen voorkomen bij één dier.

Tijd              Afkorting handeling

0.20            Lo            

0.40            Spr

1 min          Lo

1.20            St

1.40            St

2 min         Lo

2.20           Kij

2.40           Dr     

3 min        Dr            

    

      Voorbeeld gedrag van een hond

      Je ziet dat de hond bepaald gedrag

      vaker doet dan ander gedrag.

Welke vragen kun je beantwoorden aan de hand van een protocol?

1. Hoe vaak komt elk gedragselement voor?
2. Hoelang duurt ieder gedragselement?
3. Is er sprake van een gedragsketen?
4. Wat denkt een dier tijdens het gedrag?

Objectief

Gedragsonderzoek is objectief: geen mening/ interpretatie.

Soms maken mensen zich schuldig aan antropomorfisme: menselijke emoties toekennen aan dieren.

Gedragsketen

Als gedrag uit een serie gedragselementen in een vaste volgorde bestaat noemen we dat een gedragsketen.

Een voorbeeld van een gedragsketen is baltsgedrag bij dieren. 

Wat veroorzaakt gedrag?

Gedrag kent verschillende vormen en functies.

We maken onderscheid tussen:

• Aangeboren gedrag (erfelijke eigenschap)
• Aangeleerd gedrag (ervaring)

Wat veroorzaakt gedrag?

(prikkels)

Gedrag begint altijd met een prikkel

Prikkels komen van:

• Interne milieu (binnen in het lichaam)
• Externe milieu (vanuit omgeving)

 prikkels en motivatie.

• Interne prikkels 
• Externe prikkels --> zintuigen

• Motivatie = bereidheid om bepaalde gedragssystemen uit te 
                            voeren.
  
  
• Periodieke invloeden zoals daglengte en temperatuur
  

 prikkels en motivatie.

• Interne prikkels 
• Externe prikkels --> zintuigen

• Motivatie = bereidheid om bepaalde gedragssystemen uit te 
                            voeren.
  
  
• Periodieke invloeden zoals daglengte en temperatuur
  

Sleutelprikkels

Prikkels die altijd leiden tot bepaald gedrag zijn sleutelprikkels. 

Sleutelprikkels bij mensen

supranormale prikkel

Supranormale prikkels

gedragsonderzoek is belangrijk!

* dierenwelzijn bepalen (dierentuinen, dierenartsen)

* gedragsproblemen identificeren en behandelen (trainers)

* factoren die het gedrag van een dier beïnvloeden 

https:

Gewenning en inprenting

• Gewenning: het afleren van reacties op bepaalde, ongevaarlijke gebeurtenissen in de omgeving.
  

• Inprenting: wanneer dieren iets alleen leren in 

      een bepaalde, korte periode (gevoelige periode).