Intro H7 + 7.1 deel 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

VWO 4 H7 tijd van pruiken en revoluties.

7.1 De verlichting

Lesdoelen:

In deze paragraaf leer je:

- hoe rationeel denken en optimistisch de ideeën van verlichte denkers waren en hoe deze werden toegepast.

- hoe verlichte denkers dachten over godsdienst.

KA: rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

VWO 4 

Intro H7

Bestorming van de Bastille (Parijs 14 juli 1789)

Het was al weken onrustig in Parijs --> hoge broodprijzen

                                                            -->  vertegenwoordigers van de burgerij hadden                                                                     de Nationale Vergadering uitgeroepen.

De koning, Lodewijk XVI, zei dat hij met hen wilden praten, maar liet ook militairen samentrekken rond Parijs. --> gerucht ontstond dat de koning de Nationale Vergadering wilde ontbinden.

--> Parijzenaren trokken naar de Bastille (diende als gevangenis en wapenopslag) om de Nationale Vergadering te kunnen beschermen. 

--> Startsymbool voor de Franse Revolutie

'Qu'ils mangent de la brioche'

'Let them eat cake'

Lodewijk XVI, koning van Frankrijk van 1774 tot 1789.

Marie Antoinette van Oostenrijk

Vrouw van Lodewijk XVI

VWO 4 

7.1 De verlichting

Rationalisme en optimisme

'Nature and nature's laws lay hid in night,

God said: let Newton be! And all was light.' Alexander Pope

Dit grafschrift illustreert hoe de wetenschappelijke revolutie uit de 17e eeuw gevolgd werd door een algemene revolutie in het denken --> verlichting.

Deze nieuwe denkwijze komt op bij de ontwikkelde mensen.

Oude tijd: Duisternis	Nieuwe tijd: Verlichting
Onwetendheid, domheid en intolerantie.	Kennis, inzicht en verdraagzaamheid. Met het verstand, de rede is er een mogelijkheid om alles te begrijpen en te verbeteren.

Rationalisme zou leiden tot algehele vooruitgang.

Niet alleen in wetenschap en techniek, maar ook op het gebied van recht, de politiek en menselijk geluk.

Vrijheid was belangrijk. Vrijheid om te denken en gedachten te wisselen.

Alexander Pope

VWO 4 

7.1 De verlichting

Rationalisme en optimisme

De verlichting begon eind 17e eeuw in Engeland en Nederland.

--> oorzaak: daar waren naar verhouding meer vrijheden en konden boeken uitgebracht worden die elders verboden waren.

In de 18e eeuw sloeg de beweging over naar landen als Duitsland, Frankrijk en Amerika. In de hele westerse wereld raakte de verlichting in de mode bij ontwikkelde mensen en vorsten. Parijs werd het centrum van de verlichting.

Discussies en uitwisseling van ideeën:

- verlichte leesclubs

- verenigingen

- samen onderzoek

- rijke dames die verlichte denkers uitnodigden in hun salons.

VWO 4 

7.1 De verlichting

Rationalisme en optimisme

Verlichtingsfiguren en politiek denkers:

In zijn werk De l’esprit des Lois concludeert Charles Montesquieu dat er drie machten zijn die gescheiden moeten worden:

De wetgevende macht ,de uitvoerende machten de rechtsprekende macht.

Deze drie verschillende machten moeten elkaar controleren. Ook moeten de machten gezamenlijk voorkomen dat een van de machten de bovenhand krijgt. 

In 1762 publiceerde Jean-Jacques Rousseau zijn boek; Du contrat social. Met het boek Du contrat social bracht Rousseau een alternatieve visie op de politiek naar voren. Landen moesten bestuurd worden door de algemene wil van het volk, dat een ‘sociaal contract’ (maatschappelijk verdrag) aanging met de bestuurder. Iedere burger heeft gelijke rechten, maar wel moet het door de maatschappij aangewakkerde eigenbelang opgeheven worden in een algemene wil. 

Belangrijkste werk van d’Alambert (rechts) en Diderot (links) was de Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers. Deze encyclopedie wilde mensen kennis bijbrengen en vooral: zelf laten nadenken.

De Encyclopédie voerde een pleidooi voor meer liberalisme, democratie en bekritiseerde bestaande autoriteiten en wanpraktijken, waaronder de Rooms-Katholieke Kerk en de absolute vorst.

VWO 4 

7.1 De verlichting

Godsdienst

Kritiek op godsdienstige intolerantie was een belangrijk onderdeel van de verlichting.​

​

De Pruisische koning Frederik de Grote vond dat alle religies gelijke rechten moesten hebben.​

​Zijn vriend Voltaire bestreed fel godsdienstige bekrompenheid. 

Hij was geen atheïst: iemand die niet in een god gelooft. 

Hij was wel een deïst: iemand die aanneemt dat God de 

wereld ooit heeft gemaakt, maar zich er niet meer mee 

bemoeit. Volgens hem verliep alles op aarde sinds de 

schepping volgens vaste natuurwetten.​

Voltaire

Geef aan:
- wat verlichting (in het denken) was en
- waarop het verlichte denken voortbouwde.

Geef aan:
- wat rationalisme is en
- waartoe dit volgens verlichte denkers zou leiden.

Leg uit waarom de verlichting juist in Nederland en Engeland ontstond.

Beschrijf met een voorbeeld hoe verlichte denkers dachten over godsdienst. Gebruik daarbij de begrippen atheïst, deïst en natuurwetten.

Lees de tekst 'Rationalisme en optimisme'. Sleep de uitspraken naar het juiste blokje.

Juist

Onjuist

De makers van de Encyclopedie wilden dat lezers hun kennis over een groot aantal onderwerpen vergrootten en verstandig toepasten.

De verlichting  was een 17e-eeuwse beweging van denkers in Europa en gebieden met een oorspronkelijk West-Europese cutuur, zoals Noord-Amerika.

De verlichting was een oorzaak van de wetenschappelijke revolutie in de tijd van regenten en vorsten.

De verlichting werd verspreid vanuit Engeland en Frankrijk naar Nederland, Duitsland en Amerika.

Het rationalisme van de verlichting werd door genootschapen in het Westen verspreid.

Verlichte denkers vonden het gezond verstand belangrijk en wilden de toepassing van redelijkheid bevorderen.

Verlichte denkers waren optimistisch en wilden de wereld verbeteren.

Gebruik afbeelding 7.2 blz. 96.
Leg uit dat deze afbeelding past bij het kenmerkend aspect van de paragraaf.

Gebruik de tekst godsdienst.
Beschrijf drie verschillende standpunten van verlichte denkers over godsdienst. Gebruik de begrippen atheïst, deïst en tolerantie.