15.5 zintuigen en regeling

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

15.5 zintuigen en regeling

receptoren

spierspoeltjes

peeslichaampjes

Leerdoel

• Je kunt uitleggen wat er gebeurt bij verstappen
• Je kunt uitleggen wat er gebeurt bij een stroomstoot
• Je kunt uitleggen wat er gebeurt bij vertillen                           
• Je kunt uitleggen hoe je rechtop kunt zitten                                      zonder daar de hele tijd over na te denken

receptoren

spierspoeltjes

peeslichaampjes

receptoren

Het sensorische systeem (zintuiglijke waarnemingen van het lichaam.) Binnen het sensorische systeem kunnen de volgende processen worden onderscheiden:

• Exterosensoriek, het verschaffen van informatie uit de buitenwereld.
  
• Propriosensoriek, het verschaffen van informatie over de toestand van het bewegingsapparaat.
  
• Interosensoriek, het verschaffen van informatie over de toestand van het inwendige lichaamsoppervlak van de inwendige organen, inclusief bloedvaten, aan het vegetatieve zenuwstelsel. 
  

Om homeostase te handhaven heeft het lichaam een flink aantal 'meetpunten' (zie p. 224, bron 21)

-chemoreceptoren

• O2, CO2    (HCO3-)
• pH (CO2)
• hormonen
• temperatuur

-mechnoreceptoren

• bloeddruk

proprioceptie

De signalen voor de proprioceptie komen uit verschillende soorten sensoren die overal in het bewegingsapparaat voorkomen

 In de spieren zelf zijn deze zintuigcellen de spierspoeltjes. 

In de andere weefsels komen vele soorten zintuigcellen voor, onder andere peeslichaampjes maar ook vrije zenuwuiteinden.

receptoren

spierspoeltjes

peeslichaampjes

Spierspoeltjes

In de afbeelding is schematisch weergegeven op welke wijze enkele neuronen in een bepaalde reflexboog met elkaar zijn verbonden.

Door uitrekking van de spier P ontstaan impulsen in de sensorische vezel verbonden met het spierspoeltje.  

Daarop volgt een reflex die de spier weer in de oorspronkelijke toestand brengt. Een aantal synapsen en schakelingen is genummerd.

Herstelreflex

In de afbeelding zie je schematisch een deel van de schakeling tussen het centrale zenuwstelsel en de buigspier en de strekspier in de rechter bovenarm weergegeven.

Een spierspoeltje is een zintuig dat op spanningsveranderingen in de spier reageert.

De cijfers 1 t/m 5 geven synapsen aan en de cijfers 6 en 7 schakelingen. 

Bij een korte, krachtige, reflexmatige samentrekking van de buigspier wordt de strekspier sterk uitgerekt. In reactie daarop trekt de strekspier zich samen: dit wordt de 'herstelreflex' genoemd. 

Uitleg

Strekspier wordt uitgerekt en in het spierspoeltje er ontstaat een impuls. 

- 4 (naar motorisch neuron) & 5 (naar schakelneuron) beide exciterend

- Van motorneuron naar motorische eindplaat (7) in strekspier is exciterend, de strekspier spant samen. 

- Van schakelneuron naar motorische neuron verbonden met buigspier (2) inhiberend -> geen actiepotentiaal naar buigspier.  

- Bij 1 & 3 gebeurt niks, dit zijn namelijk de synapsen van schakelcellen verbonden met hersenen, hier komt nu geen impuls vandaan want het gaat om een reflex = onbewust.  

receptoren

spierspoeltjes

peeslichaampjes

peeslichaampjes

Zintuigjes die gevoelig zijn voor de krachten op een spier zijn de peeslichaampjes (Golgi-peeslichaampjes). Deze zitten in de pezen van spieren. Hoe meer krachten op de spier worden uitgeoefend, hoe meer impulsen naar de hersenen gaan. Komt er te veel kracht op een spier, dan treedt een reflex op waardoor de spier ontspant.

houding

 vasthouden

Evaluatie leerdoel

• Je kunt uitleggen wat er gebeurt bij verstappen
• Je kunt uitleggen wat er gebeurt bij een stroomstoot
• Je kunt uitleggen wat er gebeurt bij vertillen                           
• Je kunt uitleggen hoe je rechtop kunt zitten                                      zonder daar de hele tijd over na te denken

Grappige filmpjes die met 15.5, een beetje, te maken hebben