naamvallen en functie

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1,2

Herhaling -naamvallen en functies

Welke functie horen bij de 1e naamval (nominativus)

1. onderwerp
2. onderwerp, naamwoordelijk deel vd gezegde, praedicatieve bepaling
3. lijdend voorwerp
4. praedicatieve bepaling

Naamwoordelijk deel (van het gezegde)

De Olympus is ……

Die zin is nog niet af! Het gezegde is nog niet compleet! Aan de persoonsvorm is moet nog iets toegevoegd worden: een zelfstandig naamwoord of een bijvoeglijk naamwoord. Bijvoorbeeld:De Olympus is een berg. Of:De Olympus is hoog.

Welke functies horen bij het 3e naamval (dativus)

Het meewerkend voorwerp

• Dit is het zinsdeel, waar je zonder dat het uitmaakt aan of voor vóór kunt zetten of weg kunt laten. Het meewerkend voorwerp is essentieel voor het lukken van de handeling.

• Bijv. Anita geeft (aan) Bas een kus.
• Bas moet meewerken (de tekening aannemen), anders kan Anita hem geen kus geven.

De dativus (in)commodi

• Ook hier kun je voor vóór kunt zetten of weg kunt laten, maar deze dativus is niet essentieel voor het lukken van de handeling.

• Bijv. Anita maakt een tekening voor Bas.
• Bas doet hier niet mee aan de handeling, Anita maakt de tekening alleen.
  

Dativus aanvulling na bepaalde werkwoorden

Bij sommige werkwoorden, waar in het Nederlands een lijdend voorwerp bij hoort, hoort in het Latijn een dativus.

• Bijv. Zij sparen het meisje = Puellae parcunt.
•  Jij schaadt ons = Nobis noces.

dativus possessivus

Een bijzonder geval is esse + dativus:

Bijv. 

  Mihi frater est =   (Letterlijk: Aan mij is een broer.)

  Vertaal: Ik heb een broer.

dativus auctoris

Nog een bijzonder geval is passief ww (meestal een gerundivum)+ dativus:

Bijv. 

  tibi laborandum est     =        door jou moet gewerkt worden

De dativus geeft hier de handelende persoon aan.

dativus finalis

Dit gebruik van de dativus komt niet veel voor, maar wel een paar keer bij Cicero. Het geeft het doel of resultaat van iets aan:

            auxilio venit = hij komt te hulp

Het doel van zijn komst is dat hij hulp kan brengen.

dativus regionis

Ook dit gebruik van de dativus komt niet veel voor.

Het geeft een richting aan (maar meestal wordt dan de acc gebruikt):

            it clamor caelo     =    een geschreeuw stijgt ten hemel

Hoe weet je welke dativus het is?

Daarvoor moet je naar het werkwoord kijken:

• Gaat het met een aanvulling in de dativus? Dat vind/leer je in de woordenlijst.
• Is het een vorm van esse: possessivus
• Is er iemand anders dan het onderwerp nodig om de handeling te laten lukken: meewerkend voorwerp
• Is het passieve vorm: auctoris
  
• Anders: dativus (in)commodi
  

Welke functies horen bij de 4e naamval(accusativus)?

1. aangesproken persoon
2. lijdend voorwerp, naamwoordelijk deel, onderwerp ACI
3. lijdend voorwerp, bijwoordelijke bepaling (na voorzetsels), Onderwerp ACI
4. onderwerp

Accusativus -lijden voorwerp

Die leerling heeft de deur dichtgedaan

Lijdend voorwerp

Accusativus - bijw. bepaling

in + acc.       in Romam     in Rome 

( waar?) bijwoordelijke bepaling (van richting)

soms gaat de accusativus van richting ook zonder vz.

Accusativus in de ACI

Welke functie hoort bij de 5de naamval (ablativus):

1. bijvoeglijke bepaling, aanvulling werkwoord
2. lijdend voorwerp
3. bijwoordelijke bepaling, aanvulling werkwoord
4. aangesproken persoon

Ablativus

De ablativus is meestal een bijwoordelijke bepaling (afgekort: bwb).

Welke voorzetsels kun je aanvullen bij een ablativus als er geen staat in het Latijn?

1. aan, voor
2. met, door, uit, in, op

Ablativus

De ablativus gebruikt als bijwoordelijke bepaling heeft verschillende smaakjes:

- temporis: wanneer

- loci: waar

- modi: manier waarop

- instrumenti: middel

- causae: oorzaak

- seperationis: waarvandaan

- respectus: in welk opzicht

- mensurae: in welke mate

- qualitatis: van welke eigenschap

Ablativus comparationis

De ablativus kun je ook tegenkomen bij een comparationis. De ablativus geeft dan aan met wie/wat de vergelijking wordt gemaakt.

patre minor sum = ik ben kleiner dan m’n vader

Ablativus - aanvulling bij een ww

De ablativus komt ook voor bij bepaalde werkwoorden (bijv. carere).

Vb. Regina viro caret.

De koningin mist een man.

Hoe weet je of het een dativus  of ablativus  is?

Daarvoor moet je naar het werkwoord kijken:

• Gaat het met een aanvulling in de dativus of ablativus? Dat vind/leer je in de woordenlijst.
• Is het een vorm van esse: dat. possessivus
• Is er iemand anders dan het onderwerp nodig om de handeling te laten lukken: dat. meewerkend voorwerp
• Is het passieve vorm: dat. auctoris
  
• Anders: dativus (in)commodi of abl bijw. bepaling, vertaal zelf met een vz
  

Welke functie in de zin heeft de 2e naamval (genitivus):

1. lijdend voorwerp, bijwoordelijke bepaling
2. bijvoeglijke bepaling
3. meewerkend voorwerp
4. bijwoordelijke bepaling

Hoe vertaal je meestal een genitivus:

1. aan
2. voor
3. geen bijzondere vertaling
4. van

De genitivus

In de rijtjes van de (zelfstandige) naamwoorden is de genitivus de tweede vorm.

Het is de naamval van de bijvoeglijke bepaling (bvb): die zegt iets van en hoort bij een ander (zelfstandig) naamwoord en kan daar zowel vóór als achter staan.

Je vertaalt hem bijna altijd met van.

De genitivus

De genitivus als bvb heeft verschillende smaakjes:

- Possessivus duidt de bezitter van iets aan
- Subiectivus duidt het onderwerp (subject) aan
- Obiectivus duidt het lijdend voorwerp (object) aan
- Partitivus duidt het geheel aan, waarvan een deel is genomen
- Explicativus geeft een uitleg (nauwkeurigere bepaling)
- Qualitatis duidt een eigenschap aan