Lear mar Frysk - module 2 - les 6

• Fries
• Beroepsopleiding

Lear mar Frysk module 2 - les 6

Der op út yn Fryslân: Tsjerkepaad & Stichting Alde Fryske tsjerken.

Les 6 Is hjir noch wat te rêden?

Valt hier nog iets te beleven?

Dit is in les oer it freegjen fan ynformaasje.

Tsjerkepaad

https://www.tsjerkepaad.nl/

Stichting Alde Fryske Tsjerken

https://aldefrysketsjerken.nl/

Wurklist

• Weromsjen op de les fan ôfrûne wike (húswurk en lochboek beprate)
• Harkje, lêze en útspraak oefenje (oer it freegjen en jaan fan ynformaasje)
• Grammatika (lidwurden en ferhâldingswurden = voorzetsels)
• Om thús te dwaan (húswurk)
  

Opdracht 6, 8, 9 (dogge we aanst), 10, 11 en 12.

Eigenskipswurden

Hylper skilderwurk, Workumer & Makkumer ierdewurk

EduFrysk opdracht 8

Ik haw oan de Afûk trochjûn dat dizze opdracht yn Edufrysk net kloppet.

Wat is de goede oersetting fan:
Wat zou je toeristen
graag willen laten zien?

1. Wat soest toeristen graach wolle litte sjen?
2. Wat soest toeristen graach sjen litte wolle?

B Wat soest toeristen graach sjen litte wolle.

Tiidwurdfolchoarder krekt oarsom as Nederlânsk.

Opdracht 1

Wat soesto toeristen graach 

fertelle wolle oer dyn eigen stêd, doarp of earne yn Fryslân? 

Skriuw in reklamepraatsje om se dêrhinne te krijen.

Boppe op 'e Seedykster Toer by Marrum sjochst de eachein foarby oer it Noarderleech en it Waad.

Op 'e dyk fynst it Timpeltsje fan Ids.

Het Lage Noorden van Stephan Valk en Sandra Jansen.

https://www.natuurlijknoorden.nl/friesland/dagje-uit-friesland/de-seedykstertoer/

De Timpel fan Ids Willemsma

https://nl.wikipedia.org/wiki/De_Timpel_fan_Ids

Opdracht 10

Betink by elk haadwurd sa'n fjouwer eigenskipswurden.

De ... kat.

De ... bank.

It ... hûs.

It ... iten.

Opdracht 2 Tresoar

Opdracht 2: harkje, lêze, útspraak

Ik lês de tekst foar, lês mei.

(wol immen in foarlêsbeurt?)

We beprate drege wurden.

Dêrnei beäntwurdzje jim fragen.

Opdracht 2: 'Tresoar'

De antwurden steane yn de tekst.

1. Wat is Tresoar?

2. Wat hat Tresoar njonken Frysk erfgoed?

3. Wat is de omfang fan de samling boeken?

4. Hokker boeken meitsje dêr ek in part fan út?

5. Wêr hat Tresoar abonneminten op?

6. Wêr is spesjaal omtinken foar yn de útstallingsromte?

7. Wat wol Tresoar mei syn kolleksjes?

8. Wat binne skienis en literatuer?

9. Yn hokker foarm makket Tresoar ferrassende presintaasjes?

10. Wat is der noch mear yn it gebou?

11. Wat kinne besikers op de stúdzjeseal dwaan?

12. Wa kinne jo dêrby helpe?

Lês de fraach foar en jou antwurd yn in hiele sin.

1. Tresoar is in biblioteek, in argyf en in museum yn ien.
2. In grutte kolleksje wittenskiplike boeken oer û.o. skiednis, godstsjinst, rjocht en filosofy.
3. De samling boeken hat likernôch in omfang fan 650.000 stiks.
4. De boeken fan de eartiidske Frjentsjerter Universiteit en it Hof fan Fryslân. 
5. Tresoar hat abonneminten op likernôch tûzen tysdskirften.
6. Der is spesjaal omtinken foar alle winners fan de grutte Fryske literatuerpriis, de Gysbert Japicxpriis.
7. Tresoar wol syn kolleksjes graach sichtber meitsje.
8. Skiednis en literatuer binne fitale eleminten yn ús maatskippij.
9. Tresoar makket ferrassende presintaasjes yn de foarm fan útstallings, lêzings, sympoasia, festivals ensfh.
10. Yn it gebou binne ek noch in bioskoopromte, in kaartekammenet en eksposysjeromte.
11. Besikers kinne boeken liene en argyfstikken oanfreegje en bestudearje.
12. In saakkundich team fan meiwurkers kin jo dêrby behelpsum wêze.

HINT: ast 'godstsjinst' stadich seist witst ek hoe'tst it skriuwe moatst.

û.o. = ûnder oare = onder andere

likernôch = ongeveer

ensfh. = ensafuorthinne = enzovoort

Wat is in geef Fryske oersetting fan:
godsdienst

godstsjinst

Skoft

Opdracht 3: Harkje en útspraak

1. Mei ik jo wat freegje?
2. Hawwe jo wat mear ynformaasje oer dy boattocht?
3. Hoelang duorret de kuiertocht?
4. Wat binne de iepeningstiden fan it museum?
5. Kin ik hjir kaartsjes keapje?
6. Is it mooglik om kaarten te reservearjen?
7. Hoe let begjint de foarstelling?
8. Wat is der yn Ljouwert te besjen?
9. Rydt der in bus nei it sintrum?
10. Kinne we tichtby parkearje?

1. Hoe let giet de lêste trein?
2. Wat is der dit wykein te rêden?
3. Wat is de tagongspriis?
4. Kinne we mei pin betelje?
5. It spyt my, ik kin jo net fierder helpe.
6. Sorry, dat wit ik net.
7. Ik sil it even foar jo neifreegje.
8. Hjir is in plattegrûn fan de stêd.
9. Ik stjoer jo wol wat ynformaasje ta.
10. Miskien witte se dat by de VVV.

centrum - duurt - hoe laat - navragen - reserveren - te beleven - te bezichtigen - vragen  

Yn hokker sin stiet de Fryske oersetting fan:

Lês hieltyd earst in sin foar.

De hiele groep seit de sin nei of kursisten krije om bar in beurt om foar te lêzen.

Brûk de ynfolstreekjes om oersettingen op te skriuwen (steane ek achter yn it boek).

Opdracht 4: Wurdskat Tresoar

biblioteek

argyf

museum

útstalling

ynformaasje

boeken

dokuminten

kaarten

kolleksje

...

lêzings

sympoasia

kaartekabinet (kammenet = kast, kabinet = útstalling)

atlassen

eksposysje

stúdzjeseal

saakkundich

behelpsum

kompjûter

ûndersyk

triedleas ynternet

...

Betink sels noch fiif wurden > tsjinstellingen / synonimen

Bepraat oersettingen (achter yn it boek)

Kursisten betinke der sels wurden fiif by, bygelyks tsjinstellingen / synonimen.

Opdracht 5: dialooch

Wurkje yn twatallen. Skriuw in dialooch (4 sinnen) út. 

Kinst sintsjes fan opdracht 3, 4 en Frysker brûke.

Wês taret op in foarlêsbeurt.

1. ... It spyt my, dêr wit ik neat fan ôf.
2. .Wy wolle graach nei de nije foarstelling fan Tryater.
3. ... ... Wat binne de iepeningstiden?
4. Wat is der yn Snits te dwaan (te rêden)?
5. ... Ik sil it even foar jo neifreegje.
6. ... ... Kinne we mei de pin betelje?

Tink nei oer wurdskat en sinsbou mar it mei fonetysk, stavering is net wichtich.

Jou yn 't foar oan de twatallen troch hokker dialooch se foarlêze moatte.

Eigenskipswurden & Graadbûging

De triemichste grutste spûnzigste fetste hamburger.

Triemich = ranzig

Opdracht 6: Betink by de bisten eigenskipswurden. 

Fergrutsjende trep

1. de ko

2. it hynder

3. de baarch

4. it skiep

5. de fisk

6. de slang

7. de krokodil

8. de liuw

9. it nylhoars

10. de mich

Oertreffende trep

11. de hin

12. de ein

13. de ezel

14. de oaljefant

15. de foks

16. de aap

17. de sjiraffe

18. de bij

19. de bear

20. de knyn

De kat is aardiger as de hûn.                   

De hûn blaft it lûdst.

Dit is in werhelling fan de eigenskipswurden en de graadbûging.

De kursisten hawwe as húswurk fan les 5 de grammatika trochlêzen en de bybehearrende oefening makke.

Freegje oft eltsenien de útlis begrepen hat. Doch dêrnei dizze oefening.

Grammatika

YouTube [1:43]

Fryske útlisfilmkes 14 De spaasje yn kombinaasje mei de apostrof 

https://youtu.be/hO6K7fT8aRI

Lidwurden

Fan 't simmer op in waarme dei sieten Gurbe en Loltsje neist de auto yn 'e berm. De holle moai yn 't skaad en oan 't praat te hearren hiene se it wakker nei 't sin. Nei 't bakje kofje giene se op 'e tiid wer nei hûs.

FOTO Bermtoerisme www.Stefenfen.nl.

Yn it Frysk wurde lidwurden faak ôfkoarte ta 'e en 't.

Fan 't simmer =  't yn fêste kombinaasje.

De holle = FR de, NED het.

It sin = betsjuttingsferskil tusken 'de sin' = de zin taalkundich en 'it sin' = het humeur

Op 'e tiid = FRYSk wol in lidwurd.

ûnbepaald lidwurd	in	in teekopke.
bepaald manlik, froulik en meartal	de 'e	'e nei in koart ferhâldingswurd: yn 'e auto, oan 'e doar.
ûnsidich inkeltal en ferlytsing	it 't	Ik sjoch troch it rút fan 't hûs.
Fêste kombinaasjes		Yn 'e hûs (it hûs), oan 'e praat (it praat). Fan 't simmer.
FR WOL in lidwurd		op 'e strjitte (op straat), op 'e tiid (op tijd), yn 'e brân (in brand).
FR it (NED de)	it	it wang, burd, boarst, ankel, kin, slaad, laad, plak, brief, skouder, kût, boadskip, finsterbank, fabryk, sop, skaad.
FR de (NED het)	de	de holle, skonk, fôle, baarch, hikke, oere, mar
Betsjutting feroaret		de seal - it seal, de Skrift - it skrift, de sin - it sin, de moed - it moed, de stof - it stof, de minske - it minske, de hier - it hier.

Lesboek side 89-90.

Ferhâldingswurd = voorzetsel.

LET OP: skriuwst it lidwurd yn ferkoarte foarm, mei in apostrof, dan bliuwt it in apart wurd en hat it dus in spaasje foar 'e en foar 't.

Hoe soargest dat de komma de goede kant op wiist?

- twa losse '' en de ferkearde fuorthelje.

- yn Word: Ctrl (de control knop) yndrukke en dan twa kear ' (de komma neist de <enter>)

     yn          op         ûnder      efter         foar   

   boppe       ûnder         tusken         neist        

NED  beneden / onder FR ûnder.

in

voor

buiten

tegen

bij

zonder

boven

aan

achter

naast

yn

boppe

by

tsjin

neist

bûten

oan

foar

sûnder

efter

by = bij

oan = aan

sûnder = zonder

efter = achter

yn = in

tsjin = tegen

boppe = boven

foar = voor

neist = naast

bûten = buiten

Ferhâldingswurden

Nei in koart ferhâldingswurd 'e / 't:

yn 'e brân, fan 't slot.

Skieding fan ferhâldingswurden:

fan njoggen oere ôf, foar de tsjerke oer.

Ferhâldingswurd mei efteroan:

Swimmen hâld ik net fan. 

Syn earlikens twifelje ik oan.

Sjoch nei de list hjirnjonken mei 

ferskillen tusken Frysk en Nederlânsk wat ferhâldingswurden oanbelanget.

Lesboek side 90-91.

Ferhâldingswurden kinst foar of achter in haadwurd sette: op 'e kast, fanwegen de fakânsje, de tún yn.

Hy sprong oer it stek hinne. (hij sprong over het hek).

Frysk ferstean & Frysk prate

Opdracht 7: prate oer 'Yn it restaurant'

ôfspraak

ôfrekkenje

in neigesetsje

fernimme

roppich

fegetarysk

bôle as foargesetsje

hokker datum en tiid

trije haadgerjochten

ythúske / restaurant

mei likernôch fyftjin persoanen

Do giest nei in restaurant om in ôfspraak te meitsjen foar jim kursusgroep dy't in kear delkomme wol om te iten. De fertelst dat der likernôch fyftjin persoanen komme sille, op hokker datum en om hokker tiid oft jimme komme sille en wat elkenien graach ite wol. Jim wolle yn elk gefal earst in bôleplankje foarôf. It soe aardich wêze as minsken kieze kinne tusken trije haadgerjochten, dêrûnder ien mei fisk. Do fregest ek hokker neigesetsjes oft der binne. Freegje oft der yn ien kear ôfrekkene wurde moat.

Wurkje yn twatallen: A begjint, B reagearret.

Mooglike fragen:

1. Goejûn, kin ik helpe?

2. Mei hoefolle persoanen binne jim?

3. Wolle jimme fan de kaart bestelle of allegearre itselde ite?

4. Wy hawwe leaver net dat eltsenien apart ôfrekkenet.

Soargje dat der yn wikseljende twatallen wurke wurdt.

Doch de opdracht earst in kear foar mei ien fan de kursisten.

Freegje oft ien twatal it petear foar de groep dwaan wol.

Opdracht 8, 9 (brûke we yn de les), 10, 11 en 12.

www.edufrysk.nl

* harkje nei de teksten

* kompjûter sjocht dyn wurk nei

De oefeningen even koart by del rinne om der wis fan te wêzen dat de kursisten snappe wat de bedoeling is.

Foar opdracht 11 praatst mei in oar yn it Frysk bûten de lessen om. It is wichtich datst meardere aksinten hearst.

Omrop Fryslân

It waar

https://www.omropfryslan.nl/fy/waar

We dogge krekt as bin ik in marsmantsje en begryp ik neat fan de gewoane dingen hjir op ierde.

Jim sjogge hjirneist in wurd ferskinen en dêr stel ik fragen oer. Jou antwurd.

Hjir komme de dingen dêr't it marsmantsje neat fan begrypt.

• skip
• lampe
• banaan
• muzyk
• kofje
• telefoan
• tafel

Bygelyks: auto.

Marsmantsje: "wat is in auto?"

A: "Minsken reizgje yn auto's."

Marsmantsje: "Wat is reizgje?"

B: "dat dogge minsken om fan it iene plak nei it oare te kommen."

Marsmantsje: "Hoe sjocht in auto derút?"

C: ...

Lis út hoe'tst nei hûs reizgest.

https://www.fryslan.frl/kaart-van-fryslan

Wa heart by wa

Elts kriget in kaartsje mei in fraach of mei in antwurd.

Fraach en antwurd hearre byelkoar.

Set dyn fraach/antwurd oer nei it Frysk.

Rin troch elkoar en stel dyn fraach / jou dyn antwurd.

De bedoeling is datst in goede kombinaasje sikest fan fraach & antwurd.

De kaartsjes fynst yn de dosintehantlieding op side 43.