Hoofdstuk 6: Verlichting en revoluties

• geschiedenis
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Middelbare school
• Leerroute 5
• Leerjaar 1

Verlichting en revoluties

Herhaling havo 5, hoofdstuk 6

18e eeuw

Rationeel optimisme en ‘’verlicht denken’’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

6.1 De Verlichting

vanaf ±1700

• Een periode waarin mensen hun kennis (willen) vergroten, door steeds meer uit te gaan van het verstand (rede, ratio-> rationalisme)

• Hierdoor krijgen mensen ook meer kritiek op de koning, de Kerk en de adel.
  

John Locke

- Volkssoevereiniteit: Volgens Locke zijn alle mensen als gelijke geboren. Alleen de opvoeding maakt tot wie jij bent.
- We hebben dezelfde grondrechten zoals het recht op vrijheid en het recht op bezit.
- Koningen mogen een land regeren als zij rekening houden met de belangen van het volk.

 Rousseau:

• Jean- Jacques Rousseau(1712-1778)
• landen moeten rechtstreeks bestuurd worden door het volk  (= directe democratie)
• Iedereen is gelijk(gelijke rechten)

Montesquieu

Verlichtings filosoof en bedacht de: De trias politica
(inderdaad het juiste antwoord op de vorige vraag)

Wetgevende macht

Uitvoerende macht

Rechtelijke macht

Trias Politica

(Driemachtenleer)

Waarom?

Als de drie machten verdeeld zijn en elkaar controleren is de kans op machtsmisbruik het kleinst. 

Was de maatregel van Napoleon verlicht of niet?

Niet verlicht

Wel verlicht

Een wetboek

Onderwijs voor iedereen

Afschaffing van de standen

Beoordeeld worden op hoe je het doet

Einde republiek

Keizerschap

Familie kreeg goede baantjes

Geen vrijheid van meningsuiting

Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)

6.2 Vorsten en Verlichte ideeën

- In Frankrijk kwam het volk in contact met de ideeën door:

- brieven, publicaties (tijdschriften, boeken), discussies in koffiehuizen en vooral in salons

Salons

Een literaire salon is een sociaal-literaire bijeenkomst waarbij verschillende schrijvers, dichters, filosofen en kunstenaars elkaar regelmatig ontmoeten om zaken op het gebied van literatuur, poëzie, filosofie en soms nog andere kunsten en politiek te bespreken. Deze bijeenkomsten werden met name georganiseerd door de edelen.

De Encyclopedie van Diderot werd het boegbeeld van de Verlichting in Frankrijk in de 18e eeuw. De eerste 28 delen zijn in Frankrijk gepubliceerd tussen 1751 en 1772.

In de encylopedie staan allerlei gebieden van kennis op wetenschappelijk bescheven. Bijvoorbeeld planten, voertuigen ect.

Publieke opinie: een verzameling van meningen als gevolg van discussie onder de burgers

Gaston van Orleans (1608-1660); broer van koning Lodewijk XIII; wilde meer macht en streed tegen koning en adviseurs

Lodewijk XIII (1601-1643); 

kardinaal Richelieu (1585-1642): adviseur van Lodewijk XIII en Lodewijk XIV

kardinaal Mazarin (1602-1661): adviseur van Lodewijk XIV

Verlichte denkers zagen volkssoevereiniteit als alternatief voor
absolute vorsten. Maar wat betekent volkssoevereiniteit?

1. Een kleine groep mensen heeft de macht namens het volk .
2. Het volk heeft de hoogste macht en bepaalt wie de bestuurders zijn.
3. De koning is absoluut vorst
4. Het volk wijst één leider aan dat namens hen gaat besturen.

Leg uit dat de Verlichting en het geloof niet altijd samen gingen.

Het Ancien Régime

Het Ancien Regime was de oude standenmaatschappij van Frankrijk waarbij de koning boven de standen staat en de meeste macht had. 

Verlicht absolutisme

Een vorst die alleen heerst, maar in het koningschap verlichte ideeën doorvoert. 

Zoals Frederik de Grote, koning van Pruisen. 

Ik ben geen dienaar van god, maar eerste dienaar van de staat.

Alles voor het volk,
maar niets door het volk past bij...

1. rationeel optimisme
2. democratische revolutie
3. abolitionisme
4. verlicht absolute vorst

Noem een aantal kenmerken van het verlicht absolutisme?

De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap

6.3 Burgers aan de macht

Verlichte ideeën in de praktijk: democratische revoluties eind 18e eeuw

- Amerikaanse Revolutie (grondwet 1787)

- Mislukte revolutie in de Republiek  (kritische burgers --> patriotten 1787)

- Franse Revolutie (1789)

Zet de zinnen in de juiste volgorde van tijd. Begin met de gebeurtenis die het langst geleden is.

Een groep burgers maakt bekend dat zij zonder de eerste en tweede stand gaan vergaderen.

De Bastille wordt aangevallen: de Franse Revolutie is begonnen.

De derde stand wil dat ook edelen en geestelijken belasting gaan betalen.

De edelen en de geestelijken stemmen tegen en er verandert dus niets.

De koning roept een vergadering van de drie standen bij elkaar.

Franse Revolutie

• 14 juli 1789 bestorming Bastille
• 1792 de radicalen
• 1799 staatsgreep Napoleon 

Uitbouw van Europese overheersing, met name in de vorm van ..1.. en de daarmee verbonden ..2.. en de opkomst van ..3..

1. 1. trans-Atlantische slavenhandel 2. abolitionisme 3. plantagekoloniën
2. 1. abolitionisme 2. trans-Atlantische slavenhandel 3. plantagekoloniën
3. 1. plantagekoloniën 2. trans-Atlantische slavenhandel 3. abolitionisme
4. 1. plantagekoloniën 2. abolitionisme 3. trans-Atlantische slavenhandel

Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme

6.4 Vrijheid, ook voor de slaven

- Plantagekoloniën

- Trans-Atlantische slavenhandel

- Abolitionisme

Periode: 1500-1800

Slavernij

Voor

- afstammelingen van Cham

- volken uit Afrika heidens

- handel in slaven geen Europese uitvinding

Tegen

- onmenselijke behandeling

- past niet in Christelijke naastenliefde

- gaat tegen rechten vd mens in (verlichting)

- vrije arbeiders productiever dan slaven en boost economie 

Wanneer werd de slavernij in Nederland afgeschaft?

1. 1861
2. 1862
3. 1863
4. 1864