Versie 2 Rotterdam Ontrafelt...

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 2

Kom meer te weten over deze verborgen geschiedenis van Rotterdam en de betekenis daarvan voor de hedendaagse stad.

Rotterdam Ontrafelt...

Handleiding voor de docent

   www.rotterdamontrafelt.nl

Het koloniale verleden in het heden

Rotterdam Ontrafelt…is een interactief educatieprogramma  over het koloniale slavernijverleden van Rotterdam en de betekenis daarvan in de hedendaagse stad. 

Dit educatieprogramma bestaat uit drie essentiële componenten:

• lesmateriaal voor in de klas via deze LessonUp.
• een begeleide stadswandeling over het koloniale slavernijverleden van de stad.                                                              (Startpunt is voor de deur van het Mariniersmuseum Rotterdam, Wijnhaven 7-13)
• een aansluitende workshop over wat de betekenis van dit verleden is voor mensen die nu in de stad leven en het begin maken met het dialoog dat ons voert naar een gezamenlijke toekomst.

Doel van het programma

1. Kennis hebben van het koloniale slavernijverleden van Rotterdam.
2. Beseffen dat de impact van dit verleden nog altijd aanzienlijke invloed heeft op de huidige tijd.

Benodigde voorkennis

Als je meegaat met Rotterdam Ontrafelt is het belangrijk dat je je bewust bent van de koloniale periode in de geschiedenis van Rotterdam en  enkele begrippen al eens hebt gehoord. Deze LessonUp kan je gebruiken om de voorkennis te activeren.

Indeling van de slides:

• Docentgedeelte
• Introductie van Rotterdam Ontrafelt
• Slides om de kennis te activeren
• Quiz

Rondleiding en Workshop vinden plaats op locatie in de Haringvliet.

Uitbreiding lesstof:

Als je de les uit uitbreiden hebben we achterin een lijst met bronnen opgenomen. (zie  slide 4) 

Daarnaast kan je ook gebruik maken van de filmclips van Onderwijs010 . Kijk hier de clips

Meer aanbod:

De partners van Rotterdam Ontrafelt bieden meer aanbod op dit onderwerp. In de slide van de partners (slide  5 )zijn andere opties opgenomen om een vervolg te geven aan het dialoog in de klas.

Metro 010

Rotterdam Ontrafelt en het hoofdstuk 1760, "Aan het Haringvliet" sluiten naadloos op elkaar aan. 

Kijk op:  Ken je stad, maak je stad .

Bronvermelding:

Woordenlijst uit: "Koloniaal Rotterdam, stad van vandaag en morgen", Stadsarchief Rotterdam. App op Android en iOS.

Voor de teksten is gebruik gemaakt van "Route en Invalshoeken Rotterdam Ontrafelt" en "Stadswandeling Haringvliet" van UrbanGuides.

Verdieping:

Koloniaal Rotterdam, stad van vandaag en morgen, Gemeente Rotterdam.

Speech Professor Alex van Stipriaan bij de onthulling van het slavernijmonument.

"Kafala-systeem deels ontmanteld" over moderne slavernij in Qatar.

Na de opstand in Berbice: overwinnende rebellen dwongen eerdere lotgenoten opnieuw tot slavernij.

VROUWEN TEGEN DE SLAVERNIJ, Dames-Comité ter bevordering van de Evangelie-verkondiging en de Afschaffing der Slavernij in Suriname.

"Zonder muziek is onze cultuur verloren". Rotterdam rekent de historie van de Kaapverdianen in de stad als cultureel erfgoed.

Black lives matter: waarom het Amerikaanse protest in Nederland resoneert.

Video:

Het Filosofisch Kwintet, Uitzending Seizoen 2022 Afl. 6 - "Moderne Slavernij".

15 jaar Rotterdamwet: wat heeft de wet de stad opgeleverd?

Boeken:

Bloed in de rivier. van Marjoleine Kars. Over de massale slavenopstand in een Nederlandse kolonie, met beschrijving wantoestanden op de plantage van Anthony van Heesel.

In ‘Rotterdam in Slavernij’ van Alex van Stipriaan, een uitgebreide verhandeling over de Rotterdamse plantage Driesveld/Tessié.

Krijgsgeweld en kolonie, Opkomst en ondergang van Nederland als koloniale mogendheid.

Partners

Stichting JE MOEDER

Fonds voor Cultuurparticipatie

De Cultuurschool

Gemeente Rotterdam

RUTU Rotterdam

RADAR

URBAN GUIDES

Aan het Haringvliet

Wandeling door de stad en een workshop over de stad

In het historisch decor van Het Haringvliet duiken we de koloniale en slavernijgeschiedenis van Rotterdam in. Daarna ga je in een workshop met elkaar in gesprek en gezamenlijk werken aan oplossingen voor een stad waar iedereen zich thuis voelt.

De wandeling en workshop duren 

samen 2,5 uur. 

Startpunt: voor de deur van het Mariniersmuseum,  Wijnhaven 7-13

Koloniaal verleden Rotterdam

Kolonialisme is het bezetten en uitbuiten van (overzeese) gebieden door vestiging van de overheerser. Politieke overheersing, sociale en economische uitbuiting van de lokale bevolking staan hierbij centraal.

Koloniale periode  van Nederland was 1598 tot ver in de 20ste eeuw

Driehoekshandel

Driehoekshandel

Driehoekshandel

Handelssysteem waarbij schepen in drie etappes varen:

1. Tussen Nederland en kusten van Afrika. (met producten)

2. Tussen Afrika en het Caribisch gebied/Brazilië.(met tot slaaf gemaakte)

3. Tussen het Caribisch gebied/Brazilië en Nederland.(met producten)

Koloniën

Gebieden die door een ander land worden bezet met het doel winst te halen uit de daar aanwezige grondstoffen en arbeidskracht en/of politiek-strategische voordelen te behalen.

Kolonisten

De buitenlanders die een kolonie stichten en er zich vestigen

Slaafgemaakte

Iemand die door een ander mens als ‘eigendom’ wordt  eigen leven mag beslissen. In deze publicatie is in lijn met

het Zwart Manifest (2021) voor ‘slaafgemaakten’ als aanduiding gekozen om ‘hun onvrijwillige mensonterende omstandigheden onder de aandacht te brengen, zonder hun waardigheid en menszijn uit het oog te verliezen.

VOC

Verenigde Oost-Indische Compagnie; bedrijf met het alleenrecht op de Nederlandse handel op en het bestuur in het hele gebied tussen Zuid-Afrika en Japan, met als belangrijkste koloniën de Kaap-kolonie (Zuid-Afrika), Ceylon (Sri Lanka) en vooral delen van het huidige Indonesië.

WIC

West-Indische Compagnie; bedrijf met het alleenrecht op de trans-Atlantische scheepvaart en handel (tot 1730), waaronder de transporten van slaafgemaakten uit West-Afrika; tevens bestuurlijke macht voor de Caribische eilanden voor de gehele periode; participant in de Sociëteit van Suriname.

Je kunt de driehoekhandel herkennen en uitleggen?

Begrippen lijst 

Superdiverse stad

Een stad waarbij de meerderheid van de stadsbewoner een migratieachtergrond heeft. Een superdiverse stad als Rotterdam bezit meer dan 180 nationaliteiten, 58% van de jongeren in Rotterdam heeft een migratieachtergrond en 1 op de 8 Rotterdammers zijn nazaten van tot slaafgemaakten. Rotterdam is met name een migrantenstad vanuit het verleden als koloniale havenstad (Suriname, Antillen en Indonesië) en naoorlogse arbeidsmigratie uit landen als Turkije en Marokko.

Trans-AtlantischeDriehoekshandel

Handelssysteem waarbij schepen in drie etappes varen:

1. Tussen Nederland en kusten van Afrika. (met producten)

2. Tussen Afrika en het Caribisch gebied/Brazilië.(met tot slaaf gemaakte)

3. Tussen het Caribisch gebied/Brazilië en Nederland.(met producten)

Slavernij tot slaafgemaakte 

Is een toestand waarin een mens eigendom is van een ander of als zodanig wordt behandeld en daardoor geen rechten heeft of kan uitoefenen. Slavernij is een vorm van dwangarbeid.

Kolonialisme

Is het bezetten en uitbuiten van (overzeese) gebieden door vestiging van de overheerser. Politieke overheersing, sociale en economische uitbuiting van de lokale bevolking staan hierbij centraal. De verwevenheid van bestuurlijke & militaire macht, handel & kapitaal en religie.

VOC

Verenigde Oost-Indische Compagnie; bedrijf met het alleenrecht op de Nederlandse handel op en het bestuur in het hele gebied tussen Zuid-Afrika en Japan, met als belangrijkste koloniën de Kaap-kolonie (Zuid-Afrika), Ceylon (Sri Lanka) en vooral delen van het huidige Indonesië.

Waar liggen jou roots ?

vragen voor de Quiz

1-Waar waren de tot slaaf gemaakte die Nederland verhandelden?

2 -Kun je nog meer mensen bedenken die baat kunnen hebben gehad bij de slavernij-handel?

3- waarom is het verzekeren van mensen niet wenselijk? 

4 - Veel tot slaaf gemaakte werden naar andere werelddelen gebracht om daar te werken noem er een paar (word web)

5-waar is de haringvliet in Rotterdam.

6- wat betekend het woord Racisme 

7- Nadat slavernij werd verboden, moest hetr werk worden gedaan door contract arbeiders, wat was het grote verschil? 

8- Wat betekend een superdiverse stad?

9- De afschaffing van de slavernij wordt jaarlijks gevierd, hoe heet deze dag? a feest van de vrijheid, b bevrijdingsdag  c keti koti

10.

1. Macht: representatie van het systeem

Haringvliet ZW-zijde

De lokatie waar je je nu bevindt, laat de panden zien waar de bestuurders van de VOC en van de WIC (vaak in hetzelfde pand) werkten en woonden. Op de begane grond bevonden zich de enorme opslagplaatsen voor de aangeleverde goederen, en het oorlogsmaterieel. Op verdiepingen er boven bevonden zich de vergaderzaal en de woonruimtes.

Quizvraag:

Kun je aangeven waarom de driehoekshandel zo slim (of zo sluw) in elkaar zat?

Leerdoel:

De deelnemer is bekend met de rol van het Haringvliet in de tijd van de slavernij en kent een aantal termen met betrekking tot de slavernij (woordenlijst).

Quizvraag voorbeeld-antwoord:

Dezelfde schepen werden op hun reis steeds gebruikt voor andere doeleinden, waardoor het schip nooit leeg terug hoefde te varen. Dat leverde enorme besparingen op en daardoor maximale winst.

2. Slavenhandel door Coopstad & Rochussen

Haringvliet 82

Niet alleen de bestuurders aan het Haringvliet hadden baat bij de slavernij-handel, ook de rest van Rotterdam verdiende hieraan. Denk aan de verwerking van de ruwe goederen (suiker, koffie, katoen), maar ook scheepstimmerlui, toeleveranciers van materiaal, bevoorrading schepen. Daardoor bleef protest tegen de situatie lange tijd uit.

Quizvraag:

Kun je nog meer mensen bedenken die baat kunnen hebben gehad bij de slavernij-handel?

Leerdoel:

De deelnemer

1. is bekend met van een van de meest "beruchte" mensenhandelaren uit Rotterdam.

2. heeft het inzicht dat de slavenhandel zonder al te veel protest kon plaats vinden, omdat nagenoeg alle Rotterdammers direct of indirect leefden van de slavernij-industrie.

Quizvraag voorbeeld-antwoord:

Kroegen voor de matrozen, in- en verkoop van de uit slavernij verkregen producten, scheepswerven, VOC als werkgever, verzekeraars, et cetera. Er is bijna geen fout antwoord.

3. Scheepvaart en Verzekeringen

Boerengat

De financiële wereld ontwikkelde als gevolg van de slavernij een groot aantal creatieve producten, zoals verzekeringen, leningen en beleggingen. Dit was zo succesvol, dat zelfs andere landen hun financiele producten in Nederland regelden. Hierdoor kon Nederland het hart van de financiele wereld worden.

Quizvraag:

Kun je aangeven wat je allemaal kon laten verzekeren of waarvoor je een lening kon krijgen in de slavenhandel?

Leerdoel:

De deelnemer heeft inzicht van de grote rol van Rotterdam en diens succes daarmee, in het opzetten en faciliteren van de financiële kant van de slavernijhandel.

Quizvraag voorbeeld-antwoord:

Verzekeren tegen schade aan slaafgemaakte mensen (bij overlijden), schade aan schepen door storm, door windstilte, door piraterij

Leningen voor het opzetten van een plantage (hypotheek), bouwens van een schip, de overtocht van slaafgemaakten.

4. Institutioneel geweld

of repressie & handhaving

Oostplein Mariniersbeeld

De vloten van de driehoekshandel werden geassisteerd door het tijdens de slavernijhandel opgerichte Korps Mariniers, dat als opdracht had om eventuele opstanden of problemen tijdens de reis op de schepen, of aan land, op zeer gewelddadige wijze neer te slaan. De handel moest beschermd worden. De kazerne van de Mariniers bevond zich op Oostplein, waar nog overblijfselen van de kazerne zijn te vinden bij de metro-ingang.

Quizvraag:

Kun je voorbeelden geven waarbij de Mariniers zouden worden ingezet?

Leerdoel:

De deelnemer is zich bewust van een ander en geweldadiger rol rol van Nederland in het verleden en diens mariniers, dan de sinds de 1e en 2e wereldoorlog algemeen geldende "neutrale" rol.

Quizvraag voorbeeld-antwoord:

aanvallende piratenschepen, opstand van de slaafgemaakten op de schepen, opstand aan land op de plantages of bij de slavenhandel in Afrika, vluchtende slaafgemaakten, et cetera.

5. Verzet & Protest

Haringvliet NO-zijde

De belangrijkste protesten over de mensonterende situaties in de slavernij kwamen al vanaf het begin van de slavernij van het Ladies Anti-Slavery Committee vanuit de St. Mary's Church op het Haringvliet. Slavernij was in Europa zelf overigens bij wet verboden. Op de plantages in Amerkika en in Indië vonden voortdurend opstanden en ontsnappingen plaats.

Quizvraag:

Wat zou een reden voor een slaafgemaakte kunnen zijn om vooral niet te ontsnappen van de plantage?

Leerdoel:

De deelnemer heeft geleerd dat de protesten tegen de slavernij en diens wantoestanden al vrijwel vanaf het begin van de slavernij, en in Rotterdam zelf plaats vonden.

Quizvraag voorbeeld-antwoord:

Omdat de familie ook op dezelfde plantage werkt, omdat de straffen hoog waren (opgejaagd worden door Mariniers en gevangen genomen, of erger), omdat het leven buiten de plantage in de jungle nog gevaarlijker was.

6. Postkoloniale stad (dekolonisatie, spreidingsbeleid etc)

Nieuwehaven

De slavernij is formeel afgeschaft in 1863. De hierop volgende migratie van voormalig slaafgemaakten uit de koloniën, samen met de migratie van arbeidsmigranten sinds de jaren 1950, heeft gezorgd voor een grote diversiteit aan nationaliteiten in Nederland, vooral in de grote steden. Na het bombardement op Rotterdam zijn op deze plek huizen gebouwd voor mensen met een kleine portemonnee.

Quizvraag:

Welke nationaliteiten van vrienden, klasgenoten of buren ken je persoonlijk?

Leerdoel:

De deelnemer weet dat, als gevolg van het koloniaal verleden van Nederland en van andere landen, ook Rotterdam zal moeten blijven omgaan met de gevolgen van het kolonialisme.

Quizvraag voorbeeld-antwoord:

Elk antwoord is goed.

Slavernij, wat zijn
jouw gedachten?

WORKSHOP

Welkom

Afspraken

& Veiligheid

• Alles wat besproken wordt blijft binnen de groep
  
• We gaan respectvol met elkaar om.
  
• We luisteren naar elkaar, laten elkaar uitpraten en oordelen niet. Iedereen heeft recht op een eigen mening.
• Het is een gevoelig onderwerp en hierdoor kunnen de emoties hoog oplopen.

Namenspel

• Wat is je naam?
  
  
• Wie heeft jou jouw naam gegeven?
  
  
• Wat betekent jouw naam voor jou? 

Reflectie

Wat is je bijgebleven?

Stellingen

& Wasknijper methodiek

• Spelregels.
  
  
• Wasknijper.

Stelling 1

Het koloniale verleden is voorbij.

We zijn nu allemaal gelijkwaardig.

Stelling 2

Nederland heeft vandaag geen last meer van het koloniaal verleden.

Stelling 3

Er is vandaag de dag nog slavernij.

Stelling 4

Ik ben wel eens anders behandeld op basis van mijn afkomst.

Stelling 5

Jongeren met een migratie achtergrond vinden moeilijker werk/stage en worden slechter betaald.

Stelling 6

Excuses zijn op zijn plaats

WORKSHOP

Einde

Partners

Stichting JE MOEDER

Fonds voor Cultuurparticipatie

De Cultuurschool

Gemeente Rotterdam

RUTU Rotterdam

RADAR

URBAN GUIDES