experiment en engagement

• Beeldende vorming
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

experiment en engagement 

 60 en 70er jaren

Vanaf de jaren wordt het individu steeds belangrijker, burgers worden zelfstandiger en gaan niet klakkeloos mee in dat wat de Kerk of de overheid ze voorschrijft. Gezag wordt niet langer blind gevolgd.

voor meer info: bekijk het volgende fragment

ruimte voor experiment

Ook in de kunst worden de grenzen steeds verder opgerekt. 

De vorm van het uiteindelijke kunstwerk wordt steeds minder belangrijk. Het idee, het concept dat de kunstenaar wilde overbrengen wordt steeds belangrijker. De conceptuele kunst is geboren. 

theater 

Absurdisme

Na WOII werden in de Europese theaters nog steeds vooral de gebruikelijke conventionele stukken opgevoerd. 

Maar in Parijs ontstond ook wat experimenteler theater. Het besef komt dat het leven zinloos is. Het is aan de mens zelf om wat van zijn leven te maken. Toneelschrijvers gaan dit idee verwerken in hun stukken, zoals Beckett dat deed in Wachten op Godot

Samuel Beckett - Wachten op Godot (1952)

Twee mannen staan bij een kale boom te wachten op iemand die waarschijnlijk zal komen. De mannen lijken zwervers, clowns, filoofen, die op de rand van de wereld staan, en daar groots en potsierlijk op blijven balanceren. Iedere uitgesproken gedachte, elke kleine handeling is een daad, een grap, een provocatie, een poging waarmee de tijd verstrijkt. In onwetendheid blijven deze mannen toch wachten - samen.

wachten op Godot

Maar waar gaat het nu over?

Wachten op zingeving, het hoe en waarom van dit leven.

De zingeving komt nooit, die moet je zelf aan het leven geven.

Aktie Tomaat 

In Nederland komt er in de jaren 60 verzet tegen de theaterwereld. De artistieke leiding van de theatergezelschappen was niet met haar tijd meegegaan; er werd een achterhaald repertoire geprogammeerd, het bestuur was niet democratisch en er was geen oog voor de maatschappelijke ontwikkelingen. Studenten van de toneelschool komen in opstand en bekogelen acteurs na afloop van een voorstelling met rotte tomaten. 

Aktie tomaat

Veranderingen in theaterland

Aktie Tomaat leidt tot een grote veranderingen in de Nederlandse toneelwereld. Er ontstaan nieuwe toneelgezelschappen en ook de schouwburg zelf wordt aangepast. Het lijstheater wordt ouderwets gevonden en het vlakkevloertheater doet zijn intrede. 

Vlakkevloertheater

Dit is een theater zonder verhoogd podium, waarbij het publiek meestal vanaf een oplopende tribune op het speelvlak kijkt. Hierdoor wordt de afstand tussen de acteurs en het publiek kleiner. 

Locatietheater

Andere theatergezelschappen laten de schouwburg voor wat het is en gaan locatietheater maken. Dit gebeurt op plekken waar normaal geen theater wordt gemaakt en/of in de buitenlucht 

Aktie Notenkraker 

Het protest blijft niet alleen beperkt tot het theater. Ook in de Nederlandse muziekwereld wordt er geprotesteerd. In het Amsterdamse concertgebouw verstoren jonge jonge componisten een uitvoering. Ze eisen dat er meer hedendaagse muziek wordt geprogrammeerd. 

in 1969 eisen jonge Nederlandse theatermakers en componisten veranderingen in de theater- en muziekwereld. Noem 2 kritiekpunten van de theatermakers en 1 van de componisten.

Wat is volgens sommige acteurs een voordeel van het vlakkevloertheater?

Leg in je eigen woorden uit wat conceptuele kunst is .

Happenings en performances

Happenings en performances spelen zich af op de grens van theater en beeldende kunst. Een happening is een kunstzinnige actie in de openbare ruimte waarbij het publiek vaak een rol speelt. 

Allan Kaprow

Kaprow heeft verschillende happenings bedacht en uitgevoerd. Vooraf zijn er voor happenings geen script: de kunstenaar en het publiek bepalen gezamenlijk hoe de happening verloopt. Er wordt vaak gebruik gemaakt van voor het publiek herkenbare materialen en de handelingen die verricht moeten worden, zijn eenvoudig. Anders wordt de kloof tussen kunstenaar en publiek te groot. Het gaat om de eenmalige, gezamenlijke ervaring. Zoals ook te zien is in het volgende voorbeeld.

De happening Fluids van Kaprow

Performances

Een performance is een actie die aan het publiek wordt getoond. Er ligt geen verhaal aan ten grondslag, dus het publiek kan in en uit lopen. De kunstenaar staat centraal. Marina Abramovic is een kunstenares die voornamelijk performance kunst maakt. In haar werk stelt ze haar lichaam en haar uithoudingsvermogen centraal.

Wim T. Schippers

Ook Nederland kent performance kunstenaars zoals Schippers. Zijn bekendste performance is het leeggieten van een flesje Gazeuse (frisdrank) in de zee. Hierbij waren journalisten van over de hele wereld aanwezig...

Kijk zelf 

Wat is het verschil tussen een happening en een performance?

Experiment in de muziek

In de jaren 50 ontwikkelde de twaalftoonstechniek van Schönberg zich tot de seriële muziek, waarin niet alleen de noten in reeksen worden vastgelegd, maar ook de toonduur, de sterkte en de manier van aanslaan. Een bijna wiskundige manier van componeren. Maar dat hoor je niet terug.

Stockhausen

Je hoorde en zag Gruppen van de componist Stockhausen. Stockhausen is een componist van seriële muziek. Gruppen wordt uitgevoerd door drie orkesten met het publiek daartussenin. Het publiek wordt dus omgeven door muziek. Stockhausen experimenteert vanaf de jaren 50 met electronische muziek en wordt daarmee de inspiratie voor Kraftwerk.

Kraftwerk

Kraftwerk is een Duitse popgroep uit de jaren 70 die gebruik maakt van alleen electronische experimenten. Behoorlijk gedurfd want de eerste synthesizers en drumcomputer waren groot en ingewikkeld. De muziek van Kraftwerk leidt bij sommigen tot paniek: de machines zullen in de toekomst de muziek overnemen en dat kan nooit goed zijn!. 

Pina Bausch 

De choreografe Pina Bausch maakt Tanztheater, een combinatie van dans, drama, performance en muziek. Een voorbeeld hiervan is Café Muller. Een vrouw dwaalt met gesloten ogen door een café. Daarbij strekt ze haar armen vragend naar voren. Wat gebeurt hier?

Less is more

In Amerika (en later ook in Europa) gaan kunstenaars opzoek naar de meeste minimale vorm van kunst. Zodat ze geen verhaal of voorstelling meer in hun werk hoeven te verwerken. De essentie blijft over: een eenvoudige vorm zonder emotie of verwijzing naar iets buiten het kunstwerk.

Minimal Art

In de beeldhouwkunst betekent dit dat kunstenaars gebruik gaan maken van basisvormen als de bol, kegel, cilinder en kubus. De werken hebben een industriële uitstraling: perfect glad en hard. De hand van de kunstenaar ontbreekt.  Kunstenaars laten hun werken dan ook vaak uitvoeren door derden. 

Richard Serra - Sight Point

Dit kunstwerk staat bij de ingang van het Centraal Museum, Amsterdam

Wat is minimal art?

Minimal Music

Naast de minimal art ontstond ook minimal music. Componisten schreven muziek waarin de eenvoudige, ritmische motieven steeds worden herhaald. Zoals je kunt horen bij Terry Riley, die net als veel andere minimal music componisten inspiratie vindt in niet-westerse muziek (waar percussie ook een grote rol speelt!)

Wat zijn volgens Boddé de kenmerken van Minimal Music

Gebruik de bron op de volgende dia. Het zijn vooral kunstenaars die zich bezighouden met minimale kunst en muziek, die inspiratie zoeken bij niet-westerse culturen. Leg uit over welke inspiratie het gaat en breng het in verband met de uitleg in de tekst.

Minimal Music

De nadruk ligt bij de minimal music vooral bij het ritme. Hier maken veel moderne choreograven handig gebruik van zoals blijkt uit de choreografie die Jiri Kylian maakte bij een compositie van Steve Reich:

Leg uit waarom 'Less is more' een passende omschrijving is van minimale kunst.