Zinsontleding - OND, PV, WWG, LV, MV

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 1,2

Nederlands - zinsontleding

Wat ga je vandaag leren?

• Waarom zinsontleding belangrijk is
• Wat een persoonsvorm en het werkwoordelijk gezegde zijn
• Wat een onderwerp is
• Wat het lijdend voorwerp is (voor gevorderden)

Waarom zinsontleding?

Als je een goede, foutloze tekst wilt schrijven, heb je veel aan de kennis van de juiste zinsopbouw. Bij zinsontleding leer je te kijken hoe een zin in elkaar zit en hoe deze wordt opgebouwd.

Zonder kennis van zinsontleding zou je kunnen schrijven "Honden kunnen kiespijn hebben, net als ons", zonder de fout te zien. (honden kunnen, net als ons, kiespijn hebben)

De persoonsvorm is altijd een werkwoord.

1. Waar
2. Niet waar

Werkwoorden zijn altijd dingen je kunt doen.

1. Waar
2. Niet waar

Hoe vind je de persoonsvorm?

1. De zin vragend maken (het ijs smelt → smelt het ijs?)
2. De tijd in de zin veranderen (het ijs smelt → het ijs smolt)
3. Het aantal veranderen (het ijs smelt → de ijsjes smelten)

Wat is de persoonsvorm in deze zin?
"Ik aai mijn hond"

Wat is de persoonsvorm in deze zin?
"Ik heb haar gebeld"

Werkwoordelijk gezegde

"Ik heb haar gebeld", hier staan toch twee werkwoorden in? Waarom is dan alleen heb de persoonsvorm?

In een zin heb je soms meerdere werkwoorden. Alle werkwoorden in een zin noem je het werkwoordelijk gezegde (wwg). In de zin "Ik heb haar gebeld" zijn heb en gebeld dus het werkwoordelijk gezegde.

Voorbeeld WWG

Ik eet → WWG = eet

Ik heb met de hond gewandeld → WWG = heb gewandeld

Jij wil graag een kat hebben → WWG = wil hebben

Wij hebben patat besteld → WWG = hebben besteld

----------------------------------------------------------------------

Ik eet, jij eet, wij eten

Ik heb, jij hebt, wij hebben                    

Ik wil, jij wilt, wij willen  

Ik wandel, jij wandelt, wij wandelen     ......      enzovoorts.                       

Wat is het WWG in deze zin?
"Gisteren heb ik een spel gespeeld"

Wat is het WWG in deze zin?
"Ik wil die som kunnen oplossen"

Het ondewerp

Je kunt het onderwerp van de zin vinden door jezelf deze vraag te stellen: wie of wat + wwg? 

In een zin zit altijd maar één onderwerp. Een onderwerp kan wel uit meerdere woorden bestaan. Kijk maar naar de volgende dia. 

Voorbeelden onderwerp

"De lieve jongen gaf mij een cadeau" 

PV gaf

WWG gaf

Wie of wat gaf? De lieve jongen

Voorbeelden onderwerp

"We mogen geen handen schudden" 

PV mogen

WWG mogen schudden 

Wie of wat mogen schudden? we

Wat is het onderwerp in deze zin?
"Ik wil naar buiten"

Wat is het onderwerp in deze zin?
"Hij voerde de vis"

Het lijdend voorwerp

Er kan een lijdend voorwerp in een zin staan, maar dat hoeft niet. Er staat altijd maar één lijdend voorwerp in de zin. 

Het lijdend voorwerp kun je vinden door de volgende vraag te stellen:
wie of wat + werkwoordelijk gezegde + onderwerp?

Voorbeeld lijdend voorwerp

"Ik heb mijn moeder een cadeau gegeven" 

PV heb

WWG heb gegeven

OND ik

Wie of wat heb ik gegeven? Een cadeau

Wat is het LV in deze zin?
"Ik gaf een mooie roos aan haar"

Wat is het LV in deze zin?
"Teun gaf de groene bal aan Lotte"

Jan gaf de toets aan de leraar.

Wat is 'de toets'?

1. meewerkend voorwerp
2. lijdend voorwerp
3. onderwerp
4. meewerkend voorwerp

Lesdoel

Ik kan het meewerkend voorwerp in een zin vinden.

Is dit een meewerkend voorwerp?

Hij laat al zijn geld na aan goede doelen.

1. Wel een meewerkend voorwerp
2. Geen meewerkend voorwerp

Wat is het meewerkend voorwerp?

Sophie doet jou de groeten

1. Geen meewerkend voorwerp
2. jou
3. Sophie
4. de groeten

Wie heeft mijn scooter gerepareerd?

mijn scooter =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp
4. werkwoordelijk gezegde

een meewerkend voorwerp vind je zo:

1. je kan er 'aan' of 'voor' voor zetten.
2. door de zin in een andere tijd te zetten.
3. door er meervoud van te maken.
4. alle werkwoorden samen

Hoe vind je het meewerkend voorwerp?

1. aan wie/ voor wie?
2. waar?

Wat is het meewerkend voorwerp?
Dat heb ik je gisteren uitgelegd!

1. Dat
2. Ik
3. Je
4. Er is geen MV

Leer mij die goocheltruck eens.... !

Het meewerkend voorwerp =

1. leer
2. mij
3. die goocheltruck
4. geen meewerkend voorwerp in deze zin