Grammatica zinsontleding

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Grammatica - zinsontleding

WE ONTLEDEN IN DE VOLGENDE VASTE VOLGORDE

1. persoonsvorm                        PV
2. zinsdelen maken 
3. naamwoordelijk gezegde   NWG
4. werkwoordelijk gezegde     WWG
5. onderwerp                              OND
6. lijdend voorwerp                   LV
7. meewerkend voorwerp       MV
8. voorzetselvoorwerp              VZV
9. bijwoordelijke bepaling       BWB
10. bijvoeglijke bepaling            BVB bij
11. bijstelling                                 bijstelling

Basisregel gezegde

Een zin heeft altijd een gezegde!

Een naamwoordelijk gezegde 

of

Een werkwoordelijk gezegde

Meewerkend voorwerp 

De persoon of zaak die iets ontvangt, noem je het meewerkend voorwerp. 

Het meewerkend voorwerp komt vaak voor in zinnen waarin iemand iets 'vertelt' (uitleggen, zeggen enz.) of 'geeft' (sturen, overhandigen enz.). 

Je kunt de voorzetsels 'aan' of 'voor' toevoegen of weglaten. 

Meewerkend voorwerp 

Om het meewerkend voorwerp te vinden, stel je de volgende vraag: 

AAN WIE/WAT + WWG+ OND + LV --> de ontvangende partij

Op Valentijnsdag | gaf | Bram | zijn vriendin | in Parijs I een prachtige ring.

Vraag: AAN WIE/WAT gaf Bram een prachtige ring? 

Antwoord: zijn vriendin => meewerkend voorwerp

Het voorzetselvoorwerp...

- begint altijd met een voorzetsel

- het voorzetsel kun je (bijna niet) vervangen door een ander voorzetsel

- is verbonden met het belangrijkste werkwoord in de zin

- heeft vaak een figuurlijke betekenis

Voorzetselvoorwerp 

Een voorzetselvoorwerp kan ook in combinatie met een naamwoordelijk gezegde in een zin voorkomen. 

Voorbeelden:

1. Elk individu is verantwoordelijk voor zijn eigen daden.

2 Mariska is dol op haar zoontje.

In zin 1 is voor het vaste voorzetsel bij het naamwoordelijk gezegde is verantwoordelijk. Het zinsdeel voor zijn eigen daden is het voorzetselvoorwerp. 

In zin 2 is op het vaste voorzetsel bij het naamwoordelijk gezegde is dol. Het zinsdeel op haar zoontje is het voorzetselvoorwerp. 

Bijwoordelijke bepaling

We noemen de bijwoordelijke bepaling ook wel de ‘prullenbak’. 

Alles wat je aan het eind overhoudt, noem je een bijwoordelijke bepaling.

Bijwoordelijke bepaling 

De bijwoordelijke bepaling geeft extra informatie en antwoord op vragen als WAAR, WANNEER, WAAROM, HOE, HOELANG, WAARHEEN, WAARVANDAAN, WAARMEE enz. 

Voorbeeld:

Op Valentijnsdag I gaf I Bram I zijn vriendin I in Parijs I een prachtige ring.  

Vraag: Wanneer gaf Bram zijn vriendin een prachtige ring? 

Antwoord: Op Valentijnsdag = bijwoordelijke bepaling.

Vraag: Waar gaf Bram zijn vriendin een prachtige ring? 

Antwoord: in Parijs = bijwoordelijke bepaling

Bijwoordelijke bepaling

Let op: 

Niet in alle zinnen komt een bijwoordelijke bepaling voor, maar een zin kan wel meerdere bijwoordelijke bepalingen bevatten!

Verschil voorzetselvoorwerp en 

bijwoordelijke bepaling

Zegt het voorzetsel letterlijk iets over een plaats of tijd? 

> Dan is het een bijwoordelijke bepaling. 
      voorbeeld: Het broedkastje hangt in de boom.

Kun je het voorzetsel vervangen door een ander voorzetsel? 

> Dan is het een bijwoordelijke bepaling
     voorbeeld: Ik wacht op / naast / achter / in de winkel. 

Een voorzetselvoorwerp wordt meestal figuurlijk gebruikt. 

     De fans hingen aan de lippen van de rapper. -> figuurlijk -> voorzetselvoorwerp

     De leerlingen hingen aan de ringen. -> letterlijk -> bijwoordelijke bepaling 

     

Zinsdelen en zinsdeelstukken

- Naamwoordelijk/Werkwoordelijk gezegde

- Onderwerp

- Lijdend voorwerp

- Meewerkend voorwerp

- Voorzetselvoorwerp

- Bijwoordelijke bepaling

----------------------------------

- Bijvoeglijke bepaling

- Bijstelling

Zinsdelen

Zinsdeelstukken

Zinsdeelstukken

Bijvoeglijke bepaling

Een bijvoeglijke bepaling (bvb) geeft extra informatie over 

een zelfstandig naamwoord.

Een bijvoeglijke bepaling is ALTIJD deel van een ander zinsdeel.

Een bijvoeglijke bepaling kan voor of achter 

het zelfstandig naamwoord staan. 

Verschil bijwoordelijke en bijvoeglijke bepaling

Overeenkomst:

De bijwoordelijke en de bijvoeglijke bepaling geven allebei extra informatie. 

Verschil: 

Bijwoordelijke bepaling -> apart zinsdeel

Bijvoeglijke bepaling -> deel van een zinsdeel

Voorbeelden:

In Parijs I staat I de Eiffeltoren. -> bijwoordelijke bepaling

Het Louvre I is I een van de drukstbezochte musea van Parijs. -> bijvoeglijke bepalingen bij musea 

OEFENEN! 

Hoofd- en bijzinnen

Enkelvoudige en samengestelde zin

0

Waaruit kan een samengestelde zin bestaan?

1. hoofdzin en hoofdzin
2. hoofdzin en bijzin
3. nevenschikkende voegwoorden
4. onderschikkende voegwoorden

Hoe herken je een bijzin?

enkelvoudig of samengesteld?

a. Volgens de makers is die nieuwe schoolatlas gekoppeld aan het eindexamen aardrijkskunde voor havo- en vwo- leerlingen.

b. Anwar loopt al een tijdje met krukken, omdat hij last van zijn knie heeft.

c. Als blijkt dat de minister over die kwestie heeft gelogen, moest hij opstappen. 

Oefenen Cambiumned

SO

12 SEPTEMBER 

WOORDENSCHAT

GRAMMATICA ZINSDELEN