Basisstof 2: Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 6: Afweer

Basisstof 2: Afweer

Wat gaan we doen?

• Leerdoelen doornemen
  
• Uitleg: Basisstof 2: Afweer
  
• Aan het werk!
  

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

• De vormen van aangeboren afweer beschrijven;
• De vormen van verworden afweer beschrijven.

Het afweersysteem

• De aangeboren afweer (aspecifieke afweer) is gericht tegen veel verschillende typen ziekteverwekkers.
• Komt voor bij alle dieren en planten.
• De verworven afweer (specifieke afweer) ontwikkel je gedurende je leven, en is gericht tegen één type ziekteverwekker.
• Komt alleen bij gewervelde dieren voor

Het afweersysteem

• Belangrijke organen voor het afweersysteem zijn het beenmerg, de thymus, de milt en de lymfeknopen. 
• In het rode beenmerg ontstaan fagocyten en lymfocyten.
• Fagocyten horen bij de aangeboren afweer.
• Lymfocyten horen bij de verworven afweer.

Aangeboren afweer

• Macrofagen zijn fagocyten die snel op indringers reageren en deze in zich opnemen (fagocyteren).
• Macrofagen dienen als een soort stofzuiger.
• Macrofagen kunnen koorts veroorzaken.
• De afweer tegen bacteriën kan geholpen worden door het gebruik van antibiotica.
• Bacteriën kunnen resistent worden tegen antibiotica.

Verworven afweer

• Bij de verworven afweer zijn lymfocyten betrokken.
• Lymfocyten herkennen indringers aan antigenen: moleculen op het celmembraan.
• Receptoreiwitten herkennen lichaamsvreemde antigenen.
• De receptoreiwitten zijn specifiek: 1 receptoreiwit past op 1 antigen.

Verworven afweer

• Lymfocyten ontstaan uit stamcellen in het rode beenmerg. 
• Lymfocyten die verder ontwikkelen in de thymus worden T-lymfocyten (of T-cellen) genoemd.
• Lymfocyten die verder ontwikkelen in het beenmerg worden B-lymfocyten (of B-cellen) genoemd.

Activatie van lymfocyten

• Als een macrofaag een ziekteverwekker heeft gefagocyteerd komt het antigen van de ziekteverwekker aan de buitenkant van de cel.
• De macrofaag is nu een antigeen-presenterende cel (APC).

Vorming van antistoffen

• Geactiveerde B-lymfocyten maken antistoffen tegen de ziekteverwekker.
• Antistoffen binden aan de antigenen van de ziekteverwekker.
• Eén antistof past op één antigen en vormt een antigeen-antistofcomplex. 

Geheugencellen

• Geactiveerde T- en B-lymfocyten kunnen ook geheugencellen worden.
• T-geheugencellen herkennen het antigeen direct bij een volgende besmetting en ontwikkelen zich dan tot geactiveerde T-cellen.
• B-geheugencellen ontwikkelen zich bij een volgende besmetting tot geactiveerde B-cellen.

Aan het werk!

Wat: Basisstof 1 en 2 van thema 6

Hoe: Voor jezelf

Tijd: Deze les

Hulp: Raadpleeg je boek/binas, steek anders je vinger op

Klaar: Nakijken en verbeteren

Uitkomst: Basisstof 1 en 2 van thema 6 zijn af

Check op doelen

• Wat is het verschil tussen aangeboren en verworven afweer?
• Welke soorten lymfocyten zijn er?
• Hoe worden fagocyten genoemd met een stukje ziekteverwekker aan de buitenkant van het membraan?
• Hoe wordt een lichaamsvreemde stof genoemd?
• Hoe worden signaalstoffen genoemd die geproduceerd worden door witte bloedcellen?

Check op doelen

• Waartegen is de cellulaire afweer (m.b.v. T-lymfocyten) gericht?
• Waartegen is de humorale afweer (m.b.v. B-lymfocyten) gericht?