Basisstof 2: Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 6: Afweer

Basisstof 2: Afweer

Wat gaan we doen?

• Leerdoelen doornemen
  
• Uitleg: Basisstof 2: Afweer
  
• Aan het werk!
  

Leerdoelen

• je kunt de vormen van aangeboren afweer beschrijven;
• je kunt de vormen van verworven afweer beschrijven.

Het afweersysteem

• De aangeboren afweer (aspecifieke afweer) is gericht tegen veel verschillende typen ziekteverwekkers.
• Komt voor bij alle dieren en planten.
• De verworven afweer (specifieke afweer) ontwikkel je gedurende je leven, en is gericht tegen één type ziekteverwekker.
• Komt alleen bij gewervelde dieren voor

Het afweersysteem

• Belangrijke organen voor het afweersysteem zijn het beenmerg, de thymus, de milt en de lymfeknopen. 
• In het rode beenmerg ontstaan fagocyten en lymfocyten.
• Fagocyten horen bij de aangeboren afweer.
• Lymfocyten horen bij de verworven afweer.

Aangeboren afweer (de tweede verdedigingslinie)

• Macrofagen zijn fagocyten die snel op indringers reageren en deze in zich opnemen (fagocyteren).
• Macrofagen dienen als een soort stofzuiger.
• Macrofagen kunnen koorts veroorzaken.
• De afweer tegen bacteriën kan geholpen worden door het gebruik van antibiotica.
• Bacteriën kunnen resistent worden tegen antibiotica.

Verworven afweer ( de derde verdedigingslinie)

• Lymfocyten ontstaan uit stamcellen in het rode beenmerg. 
• Lymfocyten die verder ontwikkelen in de thymus worden T-lymfocyten (of T-cellen) genoemd.
• Lymfocyten die verder ontwikkelen in het beenmerg worden B-lymfocyten (of B-cellen) genoemd.

Verworven afweer

• Bij de verworven afweer zijn lymfocyten betrokken.
• Lymfocyten ( hulptroepen) herkennen indringers aan antigenen: moleculen op het celmembraan.
• Receptoreiwitten herkennen lichaamsvreemde antigenen.
• De receptoreiwitten zijn specifiek: 1 receptoreiwit past op 1 antigen.

Macrofaag wordt antigeen-presenterende cel

Cytotoxische T-cel bindt aan geïnfecteerde lichaamscel en vernietigt deze.

Vorming van antistoffen

• Geactiveerde B-lymfocyten maken antistoffen tegen antigeen van de ziekteverwekker.
• Antistoffen binden aan de antigenen van de ziekteverwekker.
• Eén antistof past op één antigen en vormt een antigeen-antistofcomplex. 

Geactiveerde B-cellen ontwikkelen zich tot plasmacellen

Vorming van een antigeen-antistofcomplex

Een ziekteverwekker wordt onschadelijk gemaakt door de vorming van een antigeenantistofcomplex

Geheugencellen

• Geactiveerde T- en B-lymfocyten kunnen ook geheugencellen worden.
• T-geheugencellen herkennen het antigeen direct bij een volgende besmetting en ontwikkelen zich dan tot geactiveerde T-cellen.
• B-geheugencellen ontwikkelen zich bij een volgende besmetting tot geactiveerde B-cellen.

Allergische reacties

Een allergische reactie is een onnodige afweerreactie

Allergenen zijn antigenen die voorkomen op onschadelijke stoffen en een allergische reactie kunnen veroorzaken

lichaam reageert door oa histamine vrij te geven

Dit veroorzaakt klachten als een loopneus, tranende ogen, jeuk, benauwdheid en diarree.

Aan het werk!

Wat: Basisstof 1 en 2 van thema 6

Hoe: Voor jezelf

Tijd: Deze les

Hulp: Raadpleeg je boek/binas, steek anders je vinger op

Klaar: Nakijken en verbeteren

Uitkomst: Basisstof 1 en 2 van thema 6 zijn af

Check op doelen

• Wat is het verschil tussen aangeboren en verworven afweer?
• Welke soorten lymfocyten zijn er?
• Hoe worden fagocyten genoemd met een stukje ziekteverwekker aan de buitenkant van het membraan?
• Hoe wordt een lichaamsvreemde stof genoemd?
• Hoe worden signaalstoffen genoemd die geproduceerd worden door witte bloedcellen?

Check op doelen

• Waartegen is de cellulaire afweer (m.b.v. T-lymfocyten) gericht?
• Waartegen is de humorale afweer (m.b.v. B-lymfocyten) gericht?