Samenstellingen -en, -e, -s

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Lesdoel

Spelling Samenstellingen

- Je kunt uitleggen hoe je samenstellingen schrijft en wanneer je een tussenletter gebruikt.

Wat is een
samenstelling?

• Als de samenstelling van een woord ook één persoon of ding betekent, dan schrijf je het aan elkaar. Ook als het woord erg lang wordt.

1. kindercarnavalsoptochtvoorbereidingswerkzaamheden

1. lagekostenluchtvaartmaatschappij

Als er verwarring is over de uitspraak, komt er een koppelteken (-) tussen de woorden

Klinkerbotsing:

zee-egel

auto-ongeluk

Samenstelling -en, -e, -s

• Groentesoep of groentensoep?
• kippehok of kippenhok?
• rodekool of rodenkool?

voorbeeld

Braam + jam -> bramenjam

boek + tas -> boekentas

stoel + dans -> stoelendans

De hoofdregels

1. ZNW met meervoud van het zelfstandig naamwoord op -en?

Rozengeur, paardenbloem 

2. ZNW met meervoud op -es? -> e

Horlogezaak, aspergesoep
3. ZNW met meervoud op -en en -es? ->  e 
Groentesoep, secondelijm

2. Linkergedeelte geen zelfstandig naamwoord of een uitdrukking -> -e
goedemorgen, bolleboos, beresterk

Wat is het meervoud van seconde?

1. seconde
2. secondes
3. secondes/seconden
4. seconden

Jullie zijn BEER + GOED bezig! Begrijpen jullie deze GEDACHTE + GANG van de spelling?

1. berengoed, gedachtengang
2. beregoed, gedachtengang
3. berengoed, gedachtegang
4. beregoed, gedachtegang

uitzonderingen op de hoofdregels 

1. Zelfstandige naamwoorden met geen letterlijke, maar een versterkende betekenis: apetrots, beresterk, takkewijf

2. Unieke personen en zaken: Koninginnedag, hellevuur, maneschijn

3.Samenstellingen waarbij de aparte delen onherkenbaar zijn: 

papegaai, bakkebaard, bullebak

In de (1) stond vermeld dat de minister een (2) was.

1. 1 = krantekop 2 = huilebalk
2. 1 = krantenkop 2 = huilebalk
3. 1 = krantekop 2= huilenbalk
4. 1 = krantenkop 2= huilenbalk

Meneer de (1) denkt dat we op 30 april nog steeds (2) vieren.

1. 1 = Koekepeer 2= Koninginnedag
2. 1 = Koekenpeer 2 = Koninginnendag
3. 1= Koekenpeer 2= Koninginnedag
4. 1= Koekepeer 2 =Koninginnendag

In een (1) bos ontdekten de jongens een heus (2). Dat vonden ze (3).

1. 1= pikkendonker, 2= berenhol, 3= Reuzenspannend
2. 1= pikkedonker, berehol, 3 = reuzespannend
3. 1 = pikkedonker, 2=berenhol, 3= reuzespannend
4. 1= pikkendonker, 2= berehol, 3 = reuzenspannend

Samenstellingen met een tussenklank-s

Je schrijft de tussenklank-s als je die hoort in de samenstelling.

• Dorp + gek = dorpsgek

• Dorp + straat = dorpsstraat

Als het tweede deel van de samenstelling begint met een 's', hoor je niet of er een tussenklank-s moet staan.

Vervang dan tweede deel door een ander woord.

• Station + straat
  
  
• Meisje + speelgoed

• voorjaar + show

• bruid + sluier

Wat zijn de regels bij tussenletters?

Er zijn diverse vormen van samenstellingen:

- Geen tussenletter                     telefoonhoesje - tafelpoot

- Tussenletters -en-                    bloemenwinkel - leerlingenraad

- Tussenletter -e-                         apetrots - gemeentebestuur

- Tussenletters -s-                       koningszoon - personeelschef

Belangrijk: het eerste deel van de samenstelling bepaalt de regel!

tips en tops voor mij als docent