les 68: Samenstellingen -en, -e, -s

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

les 68: Samenstellingen

• Je leert samengestelde woorden juist spellen.
• Je weet wat de regels zijn voor tussenklanken in samenstellingen.

Niet alle puppy's geschikt als blinde geleidehond.

Wat staat hier eigenlijk?

Wat is een
samenstelling?

Noteer alle samenstellingen uit de onderstaande zin:

De kinderfiets in deze fietsenwinkel is in de aanbieding.

Noteer alle samenstellingen uit de onderstaande zin:

Ik hou helemaal niet van lamsvlees en rundergehakt.

Als de samenstelling van een woord ook één persoon of ding betekent, dan schrijf je het aan elkaar. Ook als het woord erg lang wordt.

kindercarnavalsoptochtvoorbereidingswerkzaamheden

lagekostenluchtvaartmaatschappij

Als er verwarring is over de uitspraak, komt er een koppelteken (-) tussen de woorden

Klinkerbotsing:

zee-egel

auto-ongeluk

Samenstelling -en, -e, -s

Groentesoep of groentensoep

kippehok of kippenhok

rodekool of rodenkool

De hoofdregels

1. Linkergedeelte een zelfstandig naamwoord? Nee? -e
2. ZNW met meervoud van het zelfstandig naamwoord op -en?
Rozengeur, paardenbloem 
3. ZNW met meervoud op -es? -> e
Horlogezaak, aspergesoep
4. ZNW met meervoud op -en en -es? ->  e 
Groentesoep, secondelijm

Wat is het meervoud van seconde?

1. seconde
2. secondes
3. secondes/seconden
4. seconden

uitzonderingen op de hoofdregels 

1. Zelfstandige naamwoorden met geen letterlijke, maar een versterkende betekenis: apetrots, beresterk, takkewijf

2. Unieke personen en zaken: Koninginnedag, hellevuur, maneschijn

3.Samenstellingen waarbij de aparte delen onherkenbaar zijn: 

papegaai, bakkebaard, bullebak

De (1) maffiabaas stuurde zijn (2) een liefdesbrief vanuit de gevangenis.

1. berengoed
2. beregoed

Meneer de (1) denkt dat we op 30 april nog steeds (2) vieren.

1. 1 = Koekepeer 2= Koninginnedag
2. 1 = Koekenpeer 2 = Koninginnendag
3. 1= Koekenpeer 2= Koninginnedag
4. 1= Koekepeer 2 =Koninginnendag

Samenstellingen met een tussenklank-s

Je schrijft de tussenklank-s als je die hoort in de samenstelling.

• Dorp + gek = dorpsgek

• Dorp + straat = Dorpsstraat

Als het tweede deel van de samenstelling begint met een 's', hoor je niet of er een tussenklank-s moet staan.

Vervang dan tweede deel door een ander woord.

• Station + straat
  
  
• Meisje + speelgoed

• voorjaar + show

• bruid + sluier

Wat is de juiste schrijfwijze

1. dorpkern
2. dorpskern

Wat is de juiste schrijfwijze

1. doktersassistent
2. dokterassistent

blad + deeg =

ei + salade =

Aan de slag

Je gaat aan de slag met Drillster 3 van les 68.

Wat zijn de regels bij tussenletters?

Er zijn diverse vormen van samenstellingen:

- Geen tussenletter                     telefoonhoesje - tafelpoot

- Tussenletters -en-                    bloemenwinkel - leerlingenraad

- Tussenletter -e-                         apetrots - gemeentebestuur

- Tussenletters -s-                       koningszoon - personeelschef

Belangrijk: het eerste deel van de samenstelling bepaalt de regel!

Soms schrijven we samenstellingen verkeerd...

omdat we bij het Engels gewend zijn samenstellingen los te schrijven.