Les 4 Validiteit: causale verbanden aantonen

• Informatievaardigheden
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4,5

Welkom

Telefoon in telefoontas

Tas van tafel

Laptop + notitiespullen pakken
Ga in deze LessonUp

Vorige les

Je kunt bij een gegeven onderzoek bepalen of specifieke factoren invloed hebben op de validiteit of op de betrouwbaarheid van de methode.

Betrouwbaarheid

De onderzoeker/onderzoeksmethode zorgt voor zo min mogelijk spreiding door toevallige fouten.

Het onderzoek is repliceerbaarbaar:

Bij herhaalde metingen/uitvoeringen zou er hetzelfde antwoord uit moeten komen. 

Validiteit

Validiteit is de mate waarin je resultaten geldig zijn en overeenkomen met de werkelijkheid. 

De validiteit kan worden onderzocht door te bepalen of je daadwerkelijk hebt gemeten wat je wilde meten, bijvoorbeeld door kritisch te kijken naar je onderzoeksopzet en meetinstrumenten.

Uit Darwins veronderstelling volgt de verwachting dat nakomelingen van ontsnapte huisdieren hun typische witte vlekken binnen enkele generaties in het wild weer zullen verliezen. Om te weten te komen of dit echt zo is, zouden de eigenschappen van nakomelingen van ontsnapte huisdieren onderzocht moeten worden. Dit is lastig, want huisdieren die ontsnappen en verder leven in het wild komen maar weinig voor.

 Geef van elk probleem aan of dit invloed heeft op de betrouwbaarheid of op de validiteit van zo’n onderzoek.

Validiteit

Betrouwbaarheid

Dieren met witte vlekken vallen eerder ten prooi aan predatoren

Er zullen maar weinig nakomelingen van ontsnapte huisdieren teruggevonden worden

Deze les

Je kunt een betrouwbaar en valide onderzoek ontwerpen

Je kunt valide conclusies trekken uit de resultaten van een gegeven onderzoek.

Een correlatie is geen bewijs voor causatie!

correlatie: er lijkt een statistische samenhang 

causatie: er is sprake van een oorzaak-gevolg relatie

oorzakelijke verbanden kunnen alléén met zorgvuldig ontworpen experimenten aangetoond worden.

conclusie?

Welkom

Telefoon in telefoontas

Tas van tafel

Laptop + notitiespullen pakken
Ga in deze LessonUp

Okselgeur

Een mogelijke onderzoeksvraag is: Wat is het effect van het gebruik van wasmiddel tijdens het wassen van kleding op het overleven van bacteriën van het geslacht Corynebacterium?

• formuleer een hypothese
• Beschrijf een onderzoeksopzet die past bij deze onderzoeksvraag.
  
• bij welk resultaat wordt de hypothese verworpen?

Een mogelijke onderzoeksvraag is: Wat is het effect van het gebruik van wasmiddel tijdens het wassen van kleding op het overleven van bacteriën van het geslacht Corynebacterium?
Geef hier jullie onderzoeksopzet

Causaal verband aantonen

experiment ontwerpen:

1. twee groepen organismen (experiment en controle)
2. alle factoren gelijk, behalve 1
3. wat wordt er gemeten?
4. Bij welk resultaat wordt de hypothese verworpen?

Een mogelijke onderzoeksvraag is: Wat is het effect van het gebruik van wasmiddel tijdens het wassen van kleding op het overleven van bacteriën van het geslacht Corynebacterium?

De controle behandeling

• in principe de 'normale' situatie
• verschilt in 1 factor van het experiment
• soms zijn meerdere controles nodig om het effect van verschillende factoren uit te sluiten.

Bijvoorbeeld

Een injectie zijn meerdere behandelingen:

- een prik

- inspuiten van een oplosmiddel

- de werkzame stof

controles

• géén injectie
• een prik met een naald
• inspuiten van alleen het oplosmiddel
• inspuiten van het oplosmiddel met de werkzame stof

Een mogelijke onderzoeksvraag is: Wat is het effect van het gebruik van wasmiddel tijdens het wassen van kleding op het overleven van bacteriën van het geslacht Corynebacterium?
Wat is dus het controleexperiment?

Vermesting op spitsbergen

Ganzenpopulaties in Europa zijn de laatste decennia sterk gegroeid. In het kustgebied van Spitsbergen waar de ganzen voornamelijk nestelen, zijn talrijke ondiepe plassen en meertjes. De meertjes op Spitsbergen bevatten weinig mineralen. De uitwerpselen van de steeds grotere populaties ganzen kunnen leiden tot eutrofiering van deze meertjes.

Vreemd genoeg leidt eutrofiering in de plassen en meertjes op Spitsbergen niet tot algenbloei. De onderzoekers veronderstelden dat dit veroorzaakt wordt door de aanwezigheid van watervlooien van het geslacht Daphnia.

Beschrijf een experiment om deze hypothese te toetsen. Geef hierbij aan door welk resultaat de hypothese bevestigd zou worden.

Beschrijf een experiment om deze hypothese te toetsen. Geef hierbij aan door welk resultaat de hypothese bevestigd zou worden.

Wat was de behandeling van de controlegroep?

warkruid

Uit de resultaten werd geconcludeerd dat signaalstoffen van een gastheerplant kunnen worden doorgeven naar andere planten. Om aan te tonen dat het transport via warkruid plaatsvindt moet een tweede controleexperiment worden uitgevoerd.

-Beschrijf dit controle-experiment.

Uit de resultaten werd geconcludeerd dat signaalstoffen van een gastheerplant kunnen worden doorgeven naar andere planten. Om aan te tonen dat het transport via warkruid plaatsvindt moet een tweede controleexperiment worden uitgevoerd.

-Beschrijf dit controle-experiment.
-

Zeegras

De verschillende behandelingen werden als volgt gerealiseerd:

-Zeewier werd tegengehouden door een kooi van fijn gaas te plaatsen.

-Golfslag werd tegengehouden door zandzakken te leggen.

-Wadpieren werden tegengehouden door gaas op de zeebodem aan te brengen.

Licht toe waarom de onderzoekers in hun proefopstelling deze zeven combinaties van behandelingen hebben opgenomen. Noteer het nummer van de controle.

Placebo

Perceptie van verbetering. doordat je dénkt dat het werkt.

dubbel(blind)

blind: alleen de patiënt weet niet of hij/zij de placebo of het medicijn ontvangt.

dubbelblind: de behandelend arts weet ook niet wat de patiënt ontvangt.

oogdruppels

Uit onderzoek aan bijziende kinderen is gebleken dat oogdruppels met atropine de ontwikkeling van bijziendheid kunnen afremmen. Door de atropinedruppels ontspannen de kringspier van de iris en de spier in het straalvormig lichaam. In dit onderzoek werd gedurende twee jaar bij proefpersonen steeds één van de ogen behandeld met atropine (groep 1) of met een placebo (groep 2). Het andere oog van de proefpersoon werd niet behandeld met atropine of een placebo. De ontwikkeling van de brilsterkte van de behandelde ogen (groep 1a en 2a) en van de niet-behandelde ogen (groep 1b en 2b) werd gemeten.

Mensen die bij een onderzoek een placebo krijgen, merken soms ook een positief effect (het placebo-effect).

Licht toe, aan de hand van de afbeelding, dat er bij dit onderzoek geen sprake is van een placebo-effect.

omschrijf kernachtig waar je aan moet denken bij het ontwerpen van een experiment om valide conclusies te kunnen trekken over oorzaak-gevolg relaties

huiswerk

oefentoetsje onderzoeksvaardigehden

(eindexamensite.nl via magister)

kijk zelf na

lastig? bespreken in KWT + extra oefening