rechtsstaat §2.2: Grondrechten beperken of niet? 2022

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Grondrechten beperken of niet?

§2.2

herhaling:
Noem de vier kenmerken van de rechtsstaat

Kenmerken rechtsstaat

De aanwezigheid van grondrechten.
Grondrechten zijn niet absoluut. Beperking hiervan is dus mogelijk

De machtenscheiding of Trias Politica.
De macht is verdeeld in drie verschillende machten die elkaar controleren. In Nederland is van volledige machtenscheiding echter geen sprake.

Het legaliteitsbeginsel.
1) de overheid moet zich aan de rechtsregels houden
2) je kunt alleen gestraft worden voor iets dat in de wet strafbaar gesteld is ten tijde van de overtreding

Onafhankelijke rechtspraak. Rechters worden voor het leven benoemt. Ze baseren hun uitspraak onder andere op de vier rechtsbronnen (zie volgende slide).

leerdoelen

     1. Je kunt met een voorbeeld uitleggen dat burgers in een rechtsstaat (klassieke) grondrechten hebben en dat deze soms kunnen botsen.

    2. Je kunt uitleggen dat grondrechten (en de discussie erover) tijd- en plaatsgebonden zijn, maar dat het niet eenvoudig is om de grondrechten te wijzigen.

    3. Je kunt beargumenteren waarom de overheid in sommige gevallen inbreuk mag maken op (grond-)rechten.

Belangrijke rechten

Klassieke grondrechten
Gelijkheidsrecht
Vrijheidsrechten
Politieke rechten

Sociale grondrechten

Montesquieu (1689-1755)

Trias politica in Nederland

We zien dat de regering (minister + staatshoofd) in Nederland zowel de uitvoerende als de wetgevende macht (samen met de Staten Generaal) vertegenwoordigen.

Legaliteitsbeginsel

Lees het nieuwsbericht en leg uit wat het het legaliteitsbeginsel te maken heeft met dit artikel.

Het legaliteitsbeginsel.
1) de overheid moet zich aan de rechtsregels houden
2) je kunt alleen gestraft worden voor iets dat in de wet strafbaar gesteld is ten tijde van de overtreding

nos.nl

Wat heeft het nieuwsbericht te maken met het legaliteitsbeginsel?

Onafhankelijke rechtspraak

Rechters kunnen niet ontslagen worden door de wetgevende of uitvoerende macht.

In het fragment een voorbeeld van hoe belangrijk het is dat we als burgers een eerlijke rechtsgang hebben

nos.nl

Wat is jouw mening?

1. Het kan echt niet, maar verdienen geen straf
2. Moet iedereen lekker zelf weten.
3. Oom en moeder verdienen straf
4. Mensen zijn snel gekwetst tegenwoordig

Toelichting

Evenals de cijfercombinatie 1312
''All cops are bastards''
Dit is belediging van ambtenaar in functie

Moeten er wetten zijn met kledingvoorschriften?

https:

Denk je er na het zien van deze tien kledingstukken nog steeds zo over?

1. mijn mening is hetzelfde
2. mijn mening is veranderd
3. mijn mening is een beetje anders

https:

Mag een school bepaalde kleding met een politieke boodschap verbieden volgens jou?

1. ja
2. nee
3. ligt eraan

Opdracht Grondrechten

Bekijk alle grondrechten die in hoofdstuk 1 van onze grondwet staan. Maak vervolgens een top-3 grondrechten. Deze top 3 bespreken we straks klassikaal.

Welke drie grondrechten vind jij het belangrijkst?

Wat mag de overheid wel of niet doen?

NEE

WEL

etnisch profileren

Preventief fouilleren

geweld gebruiken

identificatie vragen

demonstraties verbieden

  zomaar afluisteren

De overheid heeft best veel machtsmiddelen maar mag niet op ieder moment van deze mogelijkheden gebruik maken.

etnisch profileren is discriminatie en wettelijk verboden.

preventies fouilleren mag wel, in een aangewezen risicogebied

en demonstraties mogen verboden worden wanneer de de veiligheid in het geding is

Botsende grondrechten

art.1 en art.6

Ontslag voor homoseksuele leraar op een Christelijke school 

art. 1 en art.7

''Minder minder minder''

uiteindelijk is het de rechter die bepaalt welk grondrecht in specifieke situaties zwaarder weegt. 

wijzigen grondwet

Eerste lezing

De Tweede Kamer neemt voorstel aan met gewone meerderheid

Eerste lezing

De Eerste Kamer neemt het voorstel aan met gewone meerderheid

Verkiezingen!

Tweede Kamer verkiezingen

Stemmen dus!

Tweede lezing

De Tweede kamer neemt voorstel aan met 2/3 meerderheid

Tweede lezing

De Eerste Kamer neemt het voorstel aan met 2/3 meerderheid

het belang van grondrechten wordt nog eens onderstreept door het feit dat het wijzigen van een grondwet deze procedure moet volgen. Grondwetswijzigingen komen daarom niet zo vaak voor als gewone wetswijzigingen. 

www.denederlandsegrondwet.nl

demonstranten vinden dat hun vrijheden worden afgenomen

Lezen en maken

Lees en maak de opdrachten bij hoofdstuk 2.2

Verdiepingsopdracht

Zoek twee verschillende nieuwsartikelen waarin duidelijk een botsing van grondrechten naar voren komt. Noteer de kern van de nieuwsartikelen, om welke grondrechten het gaat, en welk grondrecht volgens jou belangrijker is gezien de situatie.