5. expressionisme

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

DEZE LES

Expressionisme, kijk en luister les.

Volgende les, praktische verwerking / SE1 oefening.

Je kan de voorstellings- en vormgevingskenmerken van het expressionisme herkennen en benoemen.

Neem de vragen over

1. In welk opzicht werd kunst van de expressionisten als choquerend ervaren?

2. In welke landen vond het expressionisme vooral plaats, en welke culturele invloeden speelden hierbij een rol?

3. Wat maakt een kunstwerk expressionistisch?

complementair rood - groen

fel niet natuurgetrouwe kleuren

geen atmosferisch perspectief

geen lijnperspectief

donkere contouren

hanteringswijze: niet verfijnd

grote kleurvlakken

krachtige toets

olieverf pasteus

donkere contouren

hanteringswijze: niet verfijnd

grote kleurvlakken

felle niet natuurgetrouwe kleuren

complementair rood - groen

vereenvoudigde vormen

lijnperspectief klopt niet

fel kleurgebruik

grove hanteringswijze

zichtbare toets

primitieve invloeden

dynamische compositie

geen normatieve schoonheid, maar directheid

−  (hanteringswijze/techniek) De energieke/grove kwaststreek sluit aan bij de extatische beweging van de dans.

−  (vorm) De vervorming van de lichamen / het ontbreken van detaillering verbeeldt de ongecontroleerde / wilde beweging van de dans.

−  (compositie/beweging) De vele diagonalen in de compositie suggereren een extatische dynamiek.  

• harde contrasterende kleuren

• kleurvlakken zonder nuances

• vervorming

• zwarte (of donkere) contouren

Sober kleurgberuik

grootste contrast (wit zwart)

guts snede hoekig en expressief donkere contouren

 

nerf hout zichtbaar, structuur 

grootste contrast (wit zwart)

guts snede hoekig en expressief donkere contouren

 

nerf hout zichtbaar, structuur 

Primitieve culturen golden als voorbeeld van oorspronkelijkheid en ongekunstelde/authentieke expressie, niet bedorven door de westerse beschaving en/of de burgerlijke moraal.  

fel kleurgebruik, niet natuurgetrouw

symbolisch kleurgebruik, 

blauw - mannelijk - oerkracht paarden

vervorming, abstract, egale kleurvlakken

abstract - niet figuratief

kleurvlakken en vegen

vormen gestileerd

 tamelijk glad afgewerkt

geabstraheerd tot geometrische grondvormen

eenvoudige vormgeving weerspiegelt volkskunst

Niet letterlijk een vogelachtige vorm, het moet eerder gezien worden als een poëtische vertolking van de gestroomlijnde opgaande beweging van het vliegen.

Neem de vragen over

1. In welk opzicht werd kunst van de expressionisten als choquerend ervaren?

2. In welke landen vond het expressionisme vooral plaats, en welke culturele invloeden speelden hierbij een rol?

3. Wat maakt een kunstwerk expressionistisch?

Neem de vragen over

1. In welk opzicht werd kunst van de expressionisten als choquerend ervaren?

Verstoring van realisme - Schreeuwende kleuren - Confrontatie met het lelijke en rauwe

2. In welke landen vond het expressionisme vooral plaats, en welke culturele invloeden speelden hierbij een rol?
Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Noorwegen - industriële revolutie, de verstedelijking, het individu, nasleep van de Eerste Wereldoorlog - emoties en angstgevoelens uitdrukken.

3. Wat maakt een kunstwerk expressionistisch?

Uitdrukken van sterke emoties - Vervorming en abstrahering - Onnatuurlijke kleuren - Dynamische compositie

Neem de vragen over

1. De kunst van de expressionisten werd als choquerend ervaren vanwege hun sterke afwijzing van realisme en traditionele schoonheid. In plaats daarvan richtten zij zich op het uitdrukken van innerlijke emoties en subjectieve ervaringen. Dit gebeurde vaak op manieren die destijds ongebruikelijk waren:

Verstoring van realisme: In plaats van natuurgetrouwe weergaven, gebruikten expressionisten vervormde vormen en proporties om intense gevoelens zoals angst, vervreemding of pijn over te brengen. Dit brak met het idee dat kunst een "nette" of "mooie" weerspiegeling van de werkelijkheid moest zijn.

Schreeuwende kleuren: De felle, onnatuurlijke kleurkeuzes waren bedoeld om emoties te versterken. Dit kleurgebruik schokte veel mensen, omdat het afweek van de zachte, harmonieuze paletten van eerdere kunststromingen zoals het impressionisme.

Confrontatie met het lelijke en rauwe: Veel expressionisten schilderden onderwerpen die pijn, verval, eenzaamheid of chaos weerspiegelden, zoals stedelijke vervreemding of de gevolgen van oorlog. Dit waren ongebruikelijke en vaak ongemakkelijke thema's, die afweken van de conventionele kunst die vaak schoonheid of harmonie probeerde te benadrukken.

Onconventionele technieken: Expressionisten experimenteerden met ruwe penseelstreken, dikke lagen verf en asymmetrie, wat de werken een gevoel van onrust gaf. Deze technieken leken vaak "onaf" of slordig in de ogen van het publiek en de critici, wat bijdroeg aan het schokeffect.

Het publiek en critici vonden deze radicale breuk met traditionele esthetiek vaak te extreem en onbegrijpelijk, waardoor expressionistische kunst als provocerend en chaotisch werd gezien.

Neem de vragen over

2. 

Het expressionisme vond vooral plaats in Duitsland, maar ook in landen als Oostenrijk, Frankrijk, en Noorwegen speelde het een belangrijke rol. In Duitsland was de stroming nauw verbonden met groepen zoals Die Brücke en Der Blaue Reiter, die zich afzetten tegen de academische kunsttradities en de snel veranderende moderne samenleving.

Culturele invloeden die een rol speelden, waren onder meer de industriële revolutie, de verstedelijking, en de groeiende vervreemding van het individu in een steeds complexere wereld. Daarnaast speelden de aanloop naar en de nasleep van de Eerste Wereldoorlog een grote rol in het intensiveren van de emoties en angstgevoelens die de kunstenaars wilden uitdrukken.

In Frankrijk beïnvloedde het fauvisme (met zijn gebruik van felle kleuren) de expressionistische stijl, en in Noorwegen was de kunst van Edvard Munch een belangrijk voorbeeld van emotionele expressie die de beweging voedde.

Neem de vragen over

3. Emotionele intensiteit: Expressionistische kunst legt de nadruk op het uitdrukken van sterke, vaak tumultueuze emoties. Dit kan variëren van vreugde tot angst, verdriet of woede.

Vervorming en abstrahering: In plaats van realistische representaties gebruiken expressionistische kunstenaars vaak vervormde vormen en abstracte elementen om de innerlijke gevoelens van de kunstenaar te verbeelden.

Onconventionele kleuren: Felle, onnatuurlijke kleuren worden vaak gebruikt om emoties te versterken of om een bepaalde sfeer te creëren. Kleurgebruik is niet noodzakelijkerwijs realistisch, maar eerder emotioneel geladen.

Subjectiviteit: De focus ligt op de persoonlijke beleving van de kunstenaar. Dit kan betekenen dat de kunstwerken vaak een reflectie zijn van de innerlijke wereld van de kunstenaar, in plaats van een objectieve weergave van de werkelijkheid.

Thema's van vervreemding en isolatie: Veel expressionistische werken verkennen thema's zoals eenzaamheid, vervreemding en de strijd van het individu in een moderne, vaak chaotische wereld.

Dynamische composities: De compositie kan vaak onrustig en chaotisch zijn, met onregelmatige lijnen en een gevoel van beweging. Dit kan de intensiteit van de emoties die worden overgebracht verder versterken.

Persoonlijke of sociale kritiek: Sommige expressionistische kunstwerken bevatten ook elementen van sociale of politieke kritiek, waarbij de kunstenaar zijn of haar onvrede over de maatschappij of de menselijke conditie uitdrukt.

Wanneer een kunstwerk een of meer van deze kenmerken vertoont, kan het worden beschouwd als expressionistisch en een weerspiegeling zijn van de emotionele en subjectieve ervaring van de kunstenaar.

3

- Emotionele intensiteit: Expressionistische kunst legt de nadruk op het uitdrukken van sterke, vaak tumultueuze emoties. Dit kan variëren van vreugde tot angst, verdriet of woede.

- Vervorming en abstrahering: In plaats van realistische representaties gebruiken expressionistische kunstenaars vaak vervormde vormen en abstracte elementen om de innerlijke gevoelens van de kunstenaar te verbeelden.

- Onconventionele kleuren: Felle, onnatuurlijke kleuren worden vaak gebruikt om emoties te versterken of om een bepaalde sfeer te creëren. Kleurgebruik is niet noodzakelijkerwijs realistisch, maar eerder emotioneel geladen.

- Subjectiviteit: De focus ligt op de persoonlijke beleving van de kunstenaar. Dit kan betekenen dat de kunstwerken vaak een reflectie zijn van de innerlijke wereld van de kunstenaar, in plaats van een objectieve weergave van de werkelijkheid.

- Thema's van vervreemding en isolatie: Veel expressionistische werken verkennen thema's zoals eenzaamheid, vervreemding en de strijd van het individu in een moderne, vaak chaotische wereld.

- Dynamische composities: De compositie kan vaak onrustig en chaotisch zijn, met onregelmatige lijnen en een gevoel van beweging. Dit kan de intensiteit van de emoties die worden overgebracht verder versterken.

- Persoonlijke of sociale kritiek: Sommige expressionistische kunstwerken bevatten ook elementen van sociale of politieke kritiek, waarbij de kunstenaar zijn of haar onvrede over de maatschappij of de menselijke conditie uitdrukt.

- Wanneer een kunstwerk een of meer van deze kenmerken vertoont, kan het worden beschouwd als expressionistisch en een weerspiegeling zijn van de emotionele en subjectieve ervaring van de kunstenaar.

DEZE LES

- Examenvragen oefenen (nakijken)

- Praktijkopdracht

EXPRESSIONISME                                                                        

Je kan de voorstellings- en vormgevingskenmerken van het expressionisme herkennen, benoemen en toepassen.

PRAKTIJKOPDRACHT

Maak een expressionistische tekening van een groep dansende mensen, geïnspireerd op primitieve volkeren. 

EXPRESSIONISME                                                                        

PRAKTIJKOPDRACHT

−  (kleur) Het heldere rood in de achtergrond (heeft een symbolische werking:) benadrukt de hartstocht van de dansers.

−  (hanteringswijze/techniek) De energieke/grove kwaststreek sluit aan bij de extatische beweging van de dans.

−  (vorm) De vervorming van de lichamen / het ontbreken van detaillering verbeeldt de ongecontroleerde / wilde beweging van de dans.

−  (compositie/beweging) De vele diagonalen in de compositie

suggereren een extatische dynamiek.  

EXPRESSIONISME                                                                        

PRAKTIJKOPDRACHT

Leg de nadruk op krachtige, expressieve lijnen en levendige kleuren om de energie en ritme van de dans vast te leggen. Gebruik vereenvoudigde, bijna abstracte vormen om de menselijke figuren weer te geven, waarbij de beweging centraal staat. Laat je inspireren door traditionele dansrituelen van inheemse culturen, waarbij het gevoel van verbinding met de natuur en spirituele elementen naar voren komt. Gebruik onregelmatige vormen en spontane penseelstreken om de emotie en het ritme te versterken.

EXPRESSIONISME