17.1 tm 17.4

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

17. Affectieve bindingen in de samenleving

17.1 De culturele identiteit van een volk

17.2 Wetenschappelijke visies op nationale cultuur en nationale identiteit

17.3 Ontwikkelingen in de Nederlandse cultuur en identiteit

17.4 Bindingen in de multiculturele samenleving

17.1 De culturele identiteit van een volk

De culturele identiteit van een volk valt niet automatisch samen met hun nationale staat. 

 er zijn ook staten waarin verschillende naties samenleven: de multinationale staat.

De sociale cohesie binnen taalgebieden, stammen, regio’s of tussen mensen met een bepaald geloof is dan sterker dan de bindingen met de staat. De loyaliteit ten opzichte van de groep met dezelfde godsdienst of taal is groter dan de loyaliteit ten opzichte van de staat.

Wetenschappelijke visies op nationale cultuur en nationale identiteit

De modernisten (zie 16.1) 

- benadrukken dat verhalen en mythen over de nationale identiteit vaak bedacht zijn om de bindingen met de staat en de sociale cohesie tussen de inwoners van een staat te versterken.

-Deze mythen en beelden over de Nederlandse natie en cultuur  zijn een stereotype, zoals "de dominee en de koopman"

Mythes zijn echter wel van belang omdat ze hun eigen realiteiten scheppen.

Critici van de modernistische school (zie 16.1) kijken er anders tegen aan:

- Nederlanders hebben volgens hen een neiging tot idealisme, pacifisme en zijn goed in moraliseren. 

 - Nederlanders hechten aan compromissen, orde, netheid, regelmaat, matigheid, zelfbeschikkingsrecht en tolerantie. 

Volgens deze wetenschappers komt het sluiten van compromissen voort uit de gezamenlijke strijd tegen het water of uit de federale structuur van de Republiek.

Welke school zegt dat staatsvorming leidt tot natievorming?

1. Modernistische school
2. Nationalistische school

Nationalistische school

Modernistische school

Invented traditions

Natie => staatsvorming

Staat => natievorming

Naties zijn ontstaan in de Middeleeuwen

Sociale cohesie is wenselijk

Staten zijn belangrijk in proces natievorming

Tradities zijn belangrijk

Mythen zijn belangrijk

Modernistische visie = Het idee dat de inwoners van een staat een natie vormen is een politieke strategie van politieke elites om de bevolking aan de staat te binden. Bijvoorbeeld door taal, vaderlandse geschiedenisles en nationale feestdagen.

Nationalistische visie = naties zijn oude, organisch gegroeide eenheden. Een groep mensen met gedeelde herinneringen, ideeën over een gemeenschappelijke herkomst, een gemeenschappelijke cultuur en taal ontwikkelde zich tot een natie.

17.3 Ontwikkelingen in de Nederlandse cultuur en identiteit

De nationale identiteit is geen constant gegeven, maar verandert voortdurend. 

De Nederlandse cultuur internationaliseert: via internet en televisie kan men gemakkelijk in aanraking komen met andere culturen.

Moderne technologie biedt ook mogelijkheden om de lokale cultuur in stand te houden of om de cultuur van een groep die buiten het eigen land woont in stand te houden. 

De emotionele binding aan naties zal verminderen in een globaliserende wereld, toch zal er waarschijnlijk behoefte blijven aan een zekere geborgenheid in nationale en subnationale verbanden. Aan een plek waar men zich thuis voelt als tegenwicht tegen de toenemende individualisering en globalisering van de samenleving.

17.4 Bindingen in de multiculturele samenleving

Binnen Nederland is ook sprake van regionale en sociale afwijkingen van de dominante cultuur. 

 Regionale verschillen in een land zijn vaak kleiner dan de verschillen tussen landen.

Het cultuur-universalisme 

- legt de nadruk op universele waarden die volgens hen in alle culturen voorkomen.

In alle culturen gaat om dezelfde algemeen-menselijke ‘praktijken’ (kinderen opvoeden, bereiden van voedsel, etc.) 

Cultuur-relativisten 

- zien culturen als unieke fenomenen die wezenlijk van elkaar verschillen.

Verschillende culturen zijn gelijkwaardig in hun diversiteit en er moet ruimte worden gegeven aan elkaars cultuur

een multiculturele samenleving blijft de behoefte aan bindingen bestaan

 Je wilt je thuis voelen in je leefwereld. Mensen hebben affectieve bindingen met de sociaal-culturele omgeving nodig.

Omgaan met gemis en eenzaamheid is gemakkelijker voor mensen die zich oriënteren op de eigen groep. Dit gaat ook op voor autochtone bewoners die in wijken wonen waar zij zich minder thuis voelen door de komst van allochtonen.

- Migranten identificeren zich met de eigen groep en/of met het met het land van herkomst.

- Sterke bindingen binnen de eigen etnische groep maken het moeizamer en minder noodzakelijk om bindingen buiten de groep aan te gaan. Dit geldt ook voor autochtone Nederlanders.

Er kan dus een onderscheid gemaakt worden tussen oorzaken en factoren aan de kant van de samenleving (positietoewijzing) en oorzaken en factoren aan de kant van de etnische minderheden (positieverwerving).

Positietoewijzing 

Het proces van positietoewijzing verwijst naar maatschappelijke oorzaken,

waardoor een persoon of groep op een bepaalde positie terechtkomt. 

Deze maatschappelijke oorzaken werken van buitenaf op de persoon of groep in. 

Positieverwerving

Het proces van positieverwerving verwijst naar het verkrijgen van een maatschappelijke positie door de eigen bijdrage van een persoon of de groep waartoe hij behoort. 

Wie vinden jullie het beste voorbeeld van positieverwerving?

Sociale mobiliteit

Sociale stratificatie

Positieverwerving

Positietoewijzing

Maatschappelijke oorzaken waardoor een persoon in een bepaalde positie terechtkomt.

De mogelijkheid van individuen om verandering aan te brengen in hun maatschappelijke positie

Het verkrijgen van een maatschappelijke positie door de eigen bijdrage van een persoon .

Een verdeling van de maatschappij in groepen, waartussen sociale ongelijkheid bestaat