Les 1: Modernisme - Algemene inleiding

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Les 1: modernisme - algemene inleiding

 

De maatschappij in de nieuwe eeuw

(blz. 14 t/m 18)

Lesdoelen

- Ontdekken wat 'modernisme' betekent.

- Ontdekken wat de invloed is van technologie, nieuwe denkers en maatschappelijke veranderingen op de kunst.

- Weten wat impressionisme en post-impressionisme in de schilderkunst is.

Noem 3 belangrijke
ontwikkelingen voor de kunsten
in de 18e en 19e eeuw

Antwoord: onder andere...

- uitvinding staal en gewapend beton (bouwkunst)

- fotografie & film 

- grote symfonieorkesten

- industrialisatie / arbeiders / slechte leefomstandigheden

- beeldende kunst: impressionisme

- Neoclassicisme / Romantiek / Realisme

- Romantisch verhalend ballet

- ........

  MASSACULTUUR

CULTUUR VAN 

HET MODERNE

ROMANTIEK 

& REALISME

Wat betekent 'modern'
volgens jou?

(1900 - 1950)

De maatschappij

Maatschappelijke ontwikkelingen aan het eind van de 19e en begin van de 20ste eeuw

Nieuwe denkers

Darwin ontleent zijn roem aan zijn theorie dat evolutie van soorten wordt gedreven door natuurlijke selectie. Survival of the fittest. De sterksten zullen overleven en zich verder ontwikkelen.

De grondlegger van de psychoanalyse. In 1899 verscheen zijn boek 'Die Traumdeutung', over de relatie tussen het onbewuste en de inhoud van dromen. In dromen zouden verborgen boodschappen van het onderbewustzijn zitten: dromen zijn verkapte vervullingen van onbewuste wensen. Door dromen te analyseren kon men dus dingen over het onbewuste te weten komen.

De grondlegger van de quantummechanica. In het kort is dat onderzoek naar het grootst denkbare deel van het universum en het meest kleine denkbare deeltje. Hij was op zoek naar de essentie van de dingen om zich heen.

A

B

C

Nog meer nieuwe denkers en ontwikkelingen

• Karl Marx: socialisme, klassenloze maatschappij
  
• Nietzsche: minder ratio, meer gevoel, individualisme
• Röntgen: straling kan het binnenste van de mens bekijken 
• En andere nieuwe uitvindingen: radio, film, telegrafie, telefoon, lopende band, gewapend beton, radioactiviteit, vliegtuigen --> zorgt voor enorm maatschappelijk optimisme

WO I en WO II

In de kunst...

RATIO en EMOTIE

Kunstenaars werken autonoom en  breken radicaal met het verleden.

Ratio -> ontwikkeling naar abstractie

Emotie -> gevoel, individuele expressie

Wereldpolitiek (crisis, klassenproblematiek, kapitalisme, socialisme, fascisme, WOI en WOII) leiden tot protestkunst.

kun je de verschillende modernistische stromingen  al herkennen? 

Expressionisme

Futurisme

De Stijl

Kubisme

Dadaïsme

Welke kenmerken passen bij
het Modernisme?

1. traditioneel, kwaliteit, waarneming
2. consumptie maatschappij, alledaags
3. expressief, radicaal, primitief, onderbewuste
4. inhoudsloos, onbegrensde mogelijkheden.

Welke jaartallen horen bij
het Modernisme?

1. 1850-1900
2. 1900-1950
3. 1950-2000
4. 2000- heden

Nog even een stap terug: impressionisme

(2e helft 19e eeuw)

• vangen van licht en kleur van het moment
  
• willekeurig tafereel uit dagelijks leven
• vluchtig geschilderd, lijkt onaf
• intensere kleuren dan voorheen
• veel in de buitenlucht

Postimpressionisme

Sterrennacht - Van Gogh (1889)

#post-impressionisme #freud #expressionisme #beweging
De sterrennacht is door Van Gogh geschilderd in juni 1889 in de psychiatrische inrichting Saint-Paul-de-Mausole in Saint Rémy in de Provence. Hij had net voor de tweede maal een zenuwinzinking achter de rug, waarvoor hij in de inrichting werd opgenomen. Het schilderij wordt gerekend tot de beroemdste kunstwerken uit de kunstgeschiedenis aller tijden. Het behoort tot de absolute topstukken van het Museum of Modern Art in New York.

Hoewel het een landschap bij nacht laat zien, schilderde Van Gogh het overdag. Hij was geobsedeerd door het idee om een nachtelijk landschap te schilderen vanuit zijn geheugen. Er wordt ook wel gezegd dat het schilderij het uitzicht laat zien vanuit de inrichting. Maar het is opmerkelijk dat het kerkje onderin het centrum van het doek meer overeenkomsten vertoont met de architectuur van een Nederlands kerkgebouw dan met een Franse kerk. De enorme afgesneden cipres linksvoor lijkt in beweging, net als de turbulente sterrenhemel, waarin de maan en de sterren haast lijken te exploderen en rond te tollen. Het beeld wordt versterkt door het golvende en draaiende patroon van koortsachtig ritmisch geplaatste penseelstreken.

Kunsthistorici hebben geprobeerd de opmerkelijke inhoud van het schilderij te verklaren op basis van bestaande literaire verhalen, astronomie en religie. Gebieden, die allemaal de interesse van Van Gogh hadden. Maar er is nooit een eenduidige verklaring uitgekomen. Er wordt ook wel een psychologische uitleg aan het schilderij gegeven. Het zou de geestelijke hypergevoelige staat waarin Van Gogh verkeerde illustreren. In dit type interpretatie zou het schilderij een spirituele meditatie van de kunstenaar kunnen zijn op leven, dood en de oneindigheid van het heelal. De herhaalde golfbeweging in het schilderij zou de leven gevende oerkracht van de natuur verbeelden. Een kracht die door sommigen God wordt genoemd. Aan zijn broer Theo had Van Gogh eens geschreven, dat hij dacht dat sterren de laatste bestemming waren voor een mens na zijn dood. Het moet gezegd dat het heel aantrekkelijk is om in deze intrigerende uitleg mee te gaan.

van top tot teen in de sterrennacht anno 2022. Waarom  zou dit werk zo beroemd geworden zijn?

Postimpressionisme (verzamelnaam),

late 19e eeuw

• Van Gogh (emotie door kleurgebruik, lichte vervorming, expressieve penseelstreken --> voorloper expressionisme)
  
• Gaugain (primitivisme)
  
• Seurat (pointillisme)
  
• Cézanne  (vorm --> voorloper  kubisme)

Impressionisme breekt met de 'gladde' weergave.

Post-impressionisme breekt ook met de realistische weergave.

Van Gogh

Cézanne

  Gauguin

Seurat

Belangrijke kunstontwikkelingen van de 19e eeuw zijn

1. Impressionisme
2. Fotografie
3. De Salon
4. Romantisch ballet

Een van de kenmerken van impressionisme is:

1. strakke lijnen
2. gevoel uitdrukken
3. vluchtige penseelstreken
4. evenwichtige compositie

Dit schilder wil met dit
impressionistische werk:

1. de pracht van de natuur weergeven
2. zijn verfijnde techniek demonstreren
3. een specifiek moment op de dag vastleggen
4. de nietigheid van de mens laten zien

Door wie werd bepaald wat 'goede kunst' was en wat niet in de 19e eeuw?

Antwoord

De Académie (Parijs) organiseert jaarlijks de Salon, waar veel kunstkopers op af komen. De stijl is neoclassicistisch, zoals aan de kunstacademies werd onderwezen. Om er te exposeren als kunstenaar, moet je van tevoren je werk insturen. Voldoet het werk niet aan de neoklassieke normen, dan word je geweigerd. 

Kunstenaars die experimenteler werken (zoals de impressionisten) komen hier niet te tussen en starten hun eigen 'Salon des refusés' --> kunstenaars worden rebelser (niet allemaal)

Huiswerk:

LessonUp van vorige week (18e en 19e eeuw in vogelvlucht) aandachtig doornemen en bijwerken in je aantekeningen.

LZ TB blz. 164 t/m 165  (modernisme)

M WB H.8 opdracht  2 + 3

Verdieping

Video's over:

-post-impressionisme

-de theorieën van Freud, Nietzsche, Einstein, Marx

-WO I

-beweging in een schilderij

Freud Extra

Nietzsche

Karl Marx