Thema 7.2 hormonen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

V5 - Thema 7 Regeling

BS 7.2 - hormonale regulatie 

+ kleine herhaling BS 7.1

Herhaling BS1

Vraag 4 bespreken

Positieve of negatieve terugkoppeling?

Onthouden van BS1

Homeostase

Dynamisch evenwicht 

Regelkring 

Positieve en negatieve terugkoppeling 

Leerdoelen BS2

Aan het eind van de les…

... kan je beschrijven op welke manieren hormonen de cellen van weefsels en organen kunnen beïnvloeden. 

... kan je de werking van hormoonklieren en hun hormonen beschrijven en afleiden hoe doelwitorganen op de hormonen reageren. 

Begrippen BS2

• Signaalmoleculen
• receptoren
• doelwitcellen
• hormonen
• endocriene klieren
• exocriene klieren
• hormoonconcentratie
• hormoonstelsel
• hypofyse
• hypothalamus

Begrippen bij BS2

• Groeihormoon (GR)
• antidiuretisch hormoon (ADH)
• Schildklier
• thyroxine
• schildklierhormoon
• Eilandjes van langerhans
• Insuline
• Glucagon
• bloedsuikerspiegel
• glycogeen
• Erytropoetine (epo)
• bijnieren
• adrenaline

Welke hormonen kennen jullie al?

Hoe zorgt het lichaam ervoor dat hormonen alleen werken op hun doelwitorganen?

Steroïdhormonen

Peptidehormonen

Typen hormonen

Peptidehormonen

• Eiwit
• Receptoreiwit op celmembraan nodig
• Second messenger
• Beïnvloedt genexpressie

Steroïdenhormonen

• Vet (lipide)
• Kan direct door celmembraan
• Beïnvloedt genexpressie

Werking van hormonen: Binas 89B

Welke (hormoon)klieren kennen jullie?

Welke (hormoon)klieren kennen jullie?

Binas 89A, niet uit je hoofd leren dus!

BS 2 Hormonale regulatie

Endocriene klieren = produceert hormonen en geeft af aan het bloed (zoals hypothalamus).

Exocriene klieren = geeft stoffen af aan oppervlakten in het lichaam (zoals speekselklier, zweetklier). Produceert geen hormonen.

Klieren

• Exocriene klier: product wordt afgegeven door een afvoerbuis
• Endocriene klier: product wordt afgegeven aan het bloed

Hormoonstelsel = endocrien

Dit was algemeen

We gaan nu specifiek in op: 

De hypofyse en de hypothalamus

De schildklier

Spijsverteringsklieren

Eilandjes van langerhans

Nieren en bijnieren 

Hypofyse en hypothalamus

Hypofyse & hypothalamus

Hypothalamus en hypofyse achterkwab

Hypothalamus  maakt hormonen door neuronen, neurohormonen. 

Neurohormonen gaan naar voorkwab of achterkwab. 

ADH en oxytocine gaan naar de achterkwab.

GnRH gaat naar de voorkwab. 

De hypothalamus maakt de neurohormonen oxytocine en ADH

 

Aan het werk

Lees BS2 en maak opdracht 14 en 15.

Klaar? Ga verder met opdracht. 16, 17, 19, 22, 24, 25.

Hormonale communicatie duurt even. Waardoor komt dit?

1. omdat het signaal via de zenuwen traag is
2. omdat hormonen via bloed worden vervoerd.
3. er vindt eerst translatie plaats.
4. vanwege hydrofiele interacties.

De reactie op hormonen wordt beïnvloed door:

1. temperatuur en pH
2. concentratie v.h. hormoon en de temperatuur
3. de pH en het aantal receptoren.
4. concentratie v.h. hormoon en aantal receptoren.

Wanneer de thyroxine-concentratie in het bloed hoog is dan geeft de hypofyse meer/minder TSH af. Hier is sprake van positieve/negatieve terugkoppeling. (gebruik binas 89C)

1. Meer/positieve
2. Meer/negatieve
3. Minder/positieve
4. Minder/negatieve

Van welk organisatieniveau is er sprake bij:
a. TSH
b. Schildklier
c. Stofwisseling
Noteer: a =
b = enz.

a. molecuulniveau

b. orgaan niveau

c. organisme niveau

Waarom is het belangrijk dat de hormonen worden afgebroken in de lever?

1. anders blijven ze werkzaam.
2. anders blijft de concentratie stijgen.
3. vers hormoon werkt beter.
4. dat is beter voor de zenuwcellen.

Let's continue: Thema 7.2 

12 september, 5vwo

Planning

Kort opfrissen BS7.2                                                                   10 min.

Werken aan vragen (zie HW som morgen)                      25 min.

Afsluitende quiz (incl. vraag 19 & 20 uit het boek).      10 min.                                       

Opfrisvragen

In welke twee typen worden hormonen onderscheiden?

 

 Is de hypothalamus een exocriene of endocriene klier?

Wat is het verschil tussen de voorkwab en achterkwab van de hypofyse?

Belangrijk!

- Houdt bij alle vragen je binas paraat (tabel 89A t/m C)

- Leer alleen de regelkring voor de bloedsuikerspiegel uit je hoofd, deze staat niet duidelijk in de binas).

Maak opdracht. 14, 15, 16, 17, 19, 22, 24, 25

Quiz!

Zet de hormoonklieren op de juiste plek

Eierstokken

Bijnieren

Eilandjes van Langerhans

Teelballen

Hypofyse

Schildklier

Zet de hormonen op de juiste plek.

FSH and LH

testosteron

groeihormoon

oxytocine

oestrogenen

thyroxine

antidiuretisch hormoon

TSH

Hypofyse

Thyroxine

schildklier

+

-

TSH

19a Welke conclusie kun je trekken uit de proeven met gecastreerde hanen?

1. testes cellen zijn niet nodig voor de ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken.
2. testes cellen maken stoffen aan die nodig zijn secundaire geslachtskenmerken, onafhankelijk van waar ze zitten in het lichaam.
3. een hen heeft door testes hormonen veroorzaakte geslachtskenmerken.
4. testes cellen werken niet meer als je ze verplaatst naar een andere plek in het lichaam.

19b welke conclusie kun je hieruit trekken?

1. het hormoon is heterogeen verspreidt.
2. het hormoon blijft hangen in de testis.
3. er zijn organen met receptoren voor het hormoon waar het zich ophoopt.
4. dit hormoon werkt alleen in de eierstokken.

20 In de eierstok van een vrouw rijpt maandelijks een follikel onder invloed van follikelstimulerend hormoon (FSH). Door de invloed van FSH beginnen meerdere follikels te rijpen. De follikel met de meeste hormoonreceptoren bereikt een voorsprong op de andere. In deze follikel ontstaan in korte tijd nog meer hormoonreceptoren waaraan hormonen kunnen binden.

a) Is dit een voorbeeld van negatieve of van positieve terugkoppeling?

1. negatieve terugkoppeling : de afname van de hormoonreceptoren zorgt ervoor dat er minder hormonen kunnen binden aan de follikel, wat leidt tot een snellere rijping.
2. positieve terugkoppeling: de toename van het aantal hormoonreceptoren zorgt ervoor dat meer hormonen kunnen binden aan de follikel, wat leidt tot een snellere rijping.
3. negatieve terugkoppeling: de toename van het aantal hormoonreceptoren zorgt ervoor dat meer hormonen kunnen binden aan de follikel, wat leidt tot een langzamere rijping.
4. positieve terugkoppeling: de afname van de hormoonreceptoren zorgt ervoor dat er minder hormonen kunnen binden aan de follikel, wat leidt tot een snellere rijping.

Extra slides 

Hormonen insuline + glucagon zorgen voor het instant houden van de bloedsuiker spiegel

Positieve en negatieve terugkoppeling

+

+

+

schildklier 

* produceert thyroxine

TSH           schildklier

thyroxine           TSH
+ thyroxine           + stofwisseling 
- thyroxine            - stofwisseling 

eilandjes van Langerhans

alfa-cellen produceren glucagon en beta-cellen produceren insuline

* door insuline meer glucosetransporteiwitten in celmembraan

* insuline stimuleert omzetting glucose naar  glycogeen, vetten en eiwitten

* glucagon stimuleert afbraak glycogeen naar glucose

nieren

    onvoldoende zuurstof 

          productie epo

rode beenmerg: productie rode bloedcellen 

bijnieren

bij stress productie adrenaline door merg 

* effect op cellen van meerdere organen: 

 - bevordert dissimilatie

 - bevordert omzetting glycogeen in glucose

 - snellere hartslag en ademhaling

 - bloedvaten verwijden

productie cortisol door schors 

* verantwoordelijk voor chronische stress 

- onderdrukt afweer

- verhoogt glucose in bloed