Middeleeuwen 5 september '23

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Middeleeuwen 

5 september '22

Planning

Zelfstandig lezen uit boek

Theorie liefde, toneel, onderwijs en rederijkers

Vooruitblik afronding middeleeuwen

Na deze les...

1. Weet je meer over liefde in de middeleeuwen, Jacob van Maerlant en onderwijs, de overgang naar de Renaissance en de Rederijkers.

Wat weet je (nog) over hoofse liefde?

Theorie 7: Liefde in de literatuur

Hoofse minnelyriek aan het hof

Liefde in poëzie = Liederen (bijv. Hendrik van Veldeke)

Theorie 7: liefde 

Liefde op het toneel = 

• Abele spelen aan het hof
• Sotternie en boerden in de dorpen

Liefde in verhalen = Tragiek  (bijv. Tristan en Isolde) 

www.literatuurgeschiedenis.org

Theorie 9/10: Jacob van Maerlant & Rederijkers

Jacob van Maerlant

Van feodaliteit/hofcultuur...

naar steden...

naar renaissance...

Jacob van Maerlant (1235-1300): "stamvader van alle dichters in het Nederlands"

Jacob van Maerlant

In volkstaal met steun van veel edelen als mecenas.

Ridderromans en verhalen, rijmbijbel, maar ook encyclopedie!

Wat is een encyclopedie?

1. Boek of bestand waarin de woorden van een taal in een bep. volgorde, bv. alfabetisch, zijn gerangschikt, met de verklaring of vertaling ervan
2. Alfabetisch geordend boek of bestand met beschrijvende informatie, afbeeldingen enz. over een groot aantal zaken en begrippen
3. Boek met landkaarten en informatie over regio's en streken

Een encyclopedie: over welke zaken wordt hier uitleg gegeven?

Waarom zou de geestelijkheid weinig ingenomen zijn met de encyclopedie van Van Maerlant?

Onderwijs

Rond 1250: kerkelijke instellingen (Latijn)

• grammatica
• retorica
• logica

= Trivium 

-> Quadrivium (rekenen/wiskunde/astronomie/muziek)

--> universiteit (theologie/filosofie/rechten/medicijnen) Dat kon alleen in Leuven, Parijs, Orleans of Bologna!

Als je toen een studie had moeten kiezen, waar zou je dan voor gaan? A theologie, B filosofie, C rechten, D medicijnen

1. Theologie
2. Filosofie
3. Rechten
4. Medicijnen

Onderwijs

Opkomst van de steden (13e/14e eeuw) + toenemende handel/nijverheid/diensten = groeiende behoefte aan mensen die konden lezen, schrijven en rekenen. 

Wel vooral in steden...

Rederijkers

Rond 15e eeuw: opkomst rederijkerskamers in steden

= georganiseerde verenigingen voor literatuur 

• voorzitter (deken)
• penningmeester (fiscaal)
• erevoorzitter (prince)
• artistiek leider (de factor) --> docent voor beginnende rederijkers en schrijver/regisseur toneelstukken. 
• Iedere kamer had een blazoen (wapen) met een spreuk/devies.

Rederijkers

Vorm belangrijk voor rederijkers: 

• maandelijks gedicht, opgedragen aan Prince, met regels of anders boete!
• Bijvoorbeeld 'refrein': minimaal vier strofen, met vaste slotregel (stok)

Waarom? 'kunstigheid' + goddelijke harmonie in de schepping. 

Zelfs wedstrijden tussen steden! 

Landjuwelen: organiserende kamer stuurde maanden van tevoren een uitnodiging naar alle steden in de wijde omgeving met de opdrachten en prijzen voor toneel en gedichten.

Wat betekent het woord "renaissance"? A filosofie, B wedergeboorte, C humanisme, D Griekse oudheid

1. filosofie
2. wedergeboorte
3. humanisme
4. Griekse oudheid

Overgang renaissance

Invloed van kerk -> nieuwe humanistische gedachten en vernieuwende artistieke inzichten 

De boekdrukkunst maakte de snelle verspreiding van deze nieuwe inzichten mogelijk = einde middeleeuwen

Vooruitblik

Deze week 36: laatste hoofdstukken middeleeuwen: Reinaert de Vos, lezen Boerde en uitleg over creatief schrijven 

Volgende week 37: creatief schrijven van een scheldkanonnade van een personage in je verhaal

Eind volgende week: middeleeuws boek uit

Week 38: schrijven uiteenzetting over middeleeuws boek

HW: stevig verder lezen uit middeleeuws boek :)