Fictie havo 3 blok 1-5

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welke fictiebegrippen ken je?

Fictie blok 1 Realistisch

Meer of minder realistisch: realismelijn

Als een verhaal op de werkelijkheid lijkt, is het realistisch. 

Waargebeurd en realistisch zijn verschillend: niet waargebeurd kan wel realistisch zijn en andersom. 

Fictie blok 1: opbouwschema

Opbouwschema van verhalen

Vaste opbouw: 

1. beginsituatie

2. ontstaan probleem

3. steeds meer moeilijkheden

4. dieptepunt

5. langzame verbetering

6. slot

Blok 1: beeldspraak

Figuurlijk taalgebruik

- vergelijking met als

Mijn stem klonk alsof ik dronken ben.

- vergelijking zonder als

Het water is ijskoud.

- metafoor

Henk is een wandelende encyclopedie.

Beeldspraak

Vergelijking met als:

Het object (= werkelijkheid) en het beeld worden beide genoemd. ("hij ging er als een haas vandoor") 

Vergelijking zonder als:

Het object en het beeld worden beide genoemd, maar ze worden niet verbonden door als. ("het water is ijskoud") 

Beeldspraak

Bij een metafoor wordt het object (de werkelijkheid) niet genoemd. ("hij is het zwarte schaap van de familie") 

In het filmpje wordt de beeldspraak ook goed uitgelegd. De personificatie hoef je niet te kennen! 

 

Blok 2: genres

Genres

Leesboeken en verhalen kun je indelen in verschillende categorieën. Dat zijn genres.

Bijvoorbeeld: detective, thriller, sciencefiction, fantasy

Blok 2: leeservaring 

Je leeservaring beschrijven

Om een oordeel te geven over een boek gebruik je beoordelingswoorden. Er zijn 3 soorten:

1. wat doet het verhaal met je (aangrijpend, apart, griezelig): emotieve argumenten

2. hoe realistisch (leerzaam, origineel, overtuigend): realistische argumenten

3. keuzes van de personages of de boodschap van de schrijver: morele argumenten (keur ik af, rechtvaardig, sociaal)

Blok 3: personages

Hoofdpersoon en bijfiguren

Hoofdpersoon: belangrijkste personage

- je kom van hem/haar het meeste te weten

- je beleeft het verhaal vanuit hoofdpersoon

- hoofdpersoon heeft probleem of opdracht

Bijfiguren: minder belangrijk, meestal helper of tegenstander

Blok 3: personages

Personages beschrijven

Je kijkt naar de volgende elementen:

- uiterlijk van het personage

- belangrijkste kenmerken (geslacht, leeftijd, gezondheid, achtergrond)

- karaktereigenschappen (hoe denkt/doet personage)

- relaties van het personage

Blok 3: personages

Je leert als lezer een personage kennen:

- direct: rechtstreeks uit de tekst

- indirect: je moet de informatie afleiden

Personages maken een ontwikkeling door in hun karakter. Ze veranderen in hun gedrag, worden volwassen etc. 

Blok 3: recensies

Beoordeling van een boek: vaste opbouw

- gegevens van het boek

- indruk van de inhoud

- bespreking pluspunten en minpunten

- eindoordeel

Blok 4: spanning

Wat zorgt voor spanning:

- open plekken: vragen die het verhaal bij je oproept

- uitstel 

- vermoeden

- onverwachte wending

- informatievoorsprong

- bedreigende situatie/oplossing

- cliffhanger

Blok 4: setting

Tijd en ruimte vormen samen de setting van een verhaal. In welke tijd speelt het verhaal zich af? 

De ruimte zorgt voor sfeer en spanning. Je kan denken aan plaatsen, binnen/buiten, weer, geluiden, donker/licht. Etc.

Blok 5: tijd in verhalen

De vertelde tijd geeft aan hoelang de gebeurtenissen hebben geduurd (uren, dagen, jaren…).

De verteltijd is de tijd die schrijver nodig heeft om het verhaal te vertellen (je drukt de verteltijd uit in regels, pagina’s).

Beiden bepalen het verteltempo.

Blok 5: tijd in verhalen

Een schrijver speelt met de tijd om het verhaal spannend te maken.

Worden de gebeurtenissen in de volgorde verteld waarin ze zich hebben afgespeeld dan noem je het een chronologisch verhaal.

Blok 5: tijd in verhalen

Terugverwijzing: er wordt verwezen naar iets wat eerder gebeurde. De chronologie blijft bestaan.

Vooruitverwijzing: een mededeling over iets wat later zal gebeuren of gedachte van een personage. De chronologie blijft bestaan.

Blok 5: tijd in verhalen

Een flashback onderbreekt de chronologie van een verhaal, is een terugblik in het verleden.

Tot slot: tijdsprong

De schrijver slaat tijd over.

Blok 5: vertelperspectief

3 mogelijkheden:

- ik-perspectief: ik-vorm

- personal perspectief: hij/zij-vorm

- auctoriaal perspectief: alwetende verteller die zelf niet meedoet in het verhaal

In alle gevallen kan verteller onbetrouwbaar zijn.

Blok 5: vertelperspectief

Een schrijver kan ervoor kiezen te wisselen: wisselend perspectief. Dit gebeurt vaak per hoofdstuk

Er kan ook sprake zijn van meerdere verhaallijnen. Meestal komen deze aan het eind samen.

Blok 5: begin en einde

Begin:

- inleidend begin

- midden in de gebeurtenissen

Einde:

- gesloten einde

- open einde

Blok 5: begin en einde

Soms is er een proloog. Dit is een apart hoofdstuk voor het eerste hoofdstuk. Doel: spanning.

Soms is een epiloog. Dit is een apart hoofdstuk na het laatste hoofdstuk. Dit sluit vaak aan op proloog en geeft een terugblik op het verhaal. 

Blok 5: thema

Verhalen gaan ergens over en ze hebben een diepere bedoeling. Probeer zo kort mogelijk te omschrijven over welk probleem het verhaal gaat. Voorbeelden: liefde, geluk, ontdekken wie je bent, omgaan met tegenslag.

Blok 5: motieven

Motieven zijn elementen die vaker terugkomen in het boek. Het zijn herhalingen met een betekenis. Het kan bijvoorbeeld een plaats zijn, een voorwerp of een kleur. Probeer motieven te koppelen aan het thema.

Blok 5: moraal

De moraal is een wijze les in het verhaal. De schrijver wil iets zeggen over wat goed of fout is. Voorbeeld: problemen bespreken is beter dan erover zwijgen. 

FICTIETOETS

Je krijgt een tekst, een kort verhaal te lezen. Hierbij krijg je vragen over de fictiebegrippen, die je moet toepassen op het verhaal. 

Bijvoorbeeld: Is het verhaal chronologisch verteld? Leg je antwoord uit.