Verwijswoorden, formuleren

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Verwijzen

'Het meisje dat daar loopt.'
of
'Het meisje die daar loopt.'?

Paragraaf 2.4 deel 2

Planning

• Korte activiteit
• Instructie
• Werken
• Afsluiten

Spelen met woorden: raadsels

Geef iedereen de kans om het raadsel op te lossen: roep je geen antwoorden door de klas, maar doe je het in je hoofd.

• Lees eerst het raadsel en probeer hem in je hoofd op te lossen (schrijf je antwoord eventueel even in je schrift op)
  
• Schrijf je antwoord in de volgende sheet.
  
• Denk aan hoofdletters en leestekens.
  

Er is een woord verkeerd gespeld in het woordenboek.
Welk woord is dat?

Verkeerd

Ik kan een kamer vullen, maar gebruik geen ruimte.

Licht

Wat begint met een t, eindigt met een t en heeft een t in zich?

Theepot

Schrijf drie dingen op die je van de vorige lesstof/oefeningen hebt onthouden.

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• weet je hoe je verwijswoorden juist gebruikt;
• weet je hoe je weet of een woord mannelijk, vrouwelijk of onzijdig is;
• weet je wanneer je ‘die’, ‘dat’ en ‘wat’ gebruikt.

Waar denk je aan bij verwijzen?
Schrijf drie verwijswoorden op.

De jongen koopt een fiets. De jongen fietst op zijn fiets naar huis. De jongen laat zijn fiets zien aan zijn moeder. De jongen is blij met zijn fiets.

Verwijswoorden 

Hoe leest dit en/of wat valt je op?

Antwoord in de volgende sheet invullen.

Verwijswoorden
Hoe leest dit en/of wat valt je op?

De jongen koopt een fiets. Hij fietst erop naar huis. Hij laat hem zien aan zijn moeder. De jongen is er blij mee.

Verwijswoorden

Helder en afwisselend

Het juiste gebruik van verwijzingen past bij een zorgvuldige stijl. Correcte verwijzingen maken een tekst helder: ze helpen de lezer om de tekst goed te begrijpen. Bovendien zorgen verwijzingen voor afwisseling in een tekst.

Het kiezen van de juiste verwijzing is niet eenvoudig. Verkeerde en onduidelijke verwijzingen behoren tot de meest gemaakte taalfouten.

Passend bij het antecedent

Verwijzingen verwijzen naar een woord of naar een groep woorden: het antecedent. De verwijzing en het antecedent moeten bij elkaar passen. 

• Naar het-woorden verwijs je met:

het, dit, dat, zijn.

• Naar de-woorden verwijs je met:

hij, deze en zijn (mannelijk),

zij, ze, die en haar (vrouwelijk).

• Naar meervoudsvormen verwijs je met: ze, die of hun.

Voorbeelden

• Ik vind dat softdrugs (meervoud) verboden moeten worden, in Frankrijk mogen ze ook niet verkocht worden. --> • Naar meervoudsvormen verwijs je met: ze, die of hun.

• De regering (enkelvoud, vrouwelijk) is geïnstalleerd, ze gaat meteen aan de slag. --> zij, ze, die en haar (vrouwelijk).

• De directie (vrouwelijk) zou haar beleid moeten bijstellen. --> zij, ze, die en haar (vrouwelijk).

• Het bureau (het-woord) dat je daar ziet staan, is nog van Napoleon geweest. --> Naar het-woorden verwijs je met:

het, dit, dat, zijn.

• Waar zijn mijn schoenen (meervoud)? Ze / Die liggen op je kamer. --> • Naar meervoudsvormen verwijs je met: ze, die of hun.

Mannelijk, vrouwelijk en onzijdig

Het grammaticale geslacht van de-woorden is mannelijk of vrouwelijk. Het grammaticale geslacht van het-woorden is onzijdig. Naar de-woorden verwijs je dus met ‘zijn’, ‘hem’ en ‘hij’ (mannelijk) of met ‘haar’ en en ‘ze’/’zij’ (vrouwelijk). Naar het-woorden verwijs je met ‘zijn’ en ‘het’. Wanneer je niet weet of een woord mannelijk of vrouwelijk is, kun je dat opzoeken in het woordenboek. Achter ieder woord staat het geslacht vermeld met de afkortingen (m), (v) of (o):

• De auto (m) stond open met de sleutel in het slot. Iedereen had hem zo kunnen meenemen.

• De directie (v) heeft besloten tot ijsvrij. Zij licht haar standpunt toe op de vergadering.

• Het kozijn (o) heeft weer een opknapbeurt nodig. We gaan het eerst schuren en daarna schilderen.

• De vereniging (v) heeft problemen met haar voorzitter.

• De raad (m) heeft problemen met zijn voorzitter.

• Het bestuur (o) heeft problemen met zijn voorzitter.

Die, dat en wat

‘Die’ en ‘dat’ worden nogal eens door elkaar gehaald. ‘Die’ verwijst naar de-woorden, ‘dat’ verwijst naar het-woorden: 

• De e-mail die ik had geschreven, was zeker aangekomen.

• Het meisje, dat we laatst nog hadden gezien, is verhuisd.

Je schrijft ‘wat’ als je verwijst naar een hele zin of naar zaken die onbepaald of vaag zijn:

• Dit is iets wat ik nog wil leren.

• We reden ’s avonds naar huis, wat wel handig was.

• Ik schreef heel snel, wat wel moest omdat ik het anders niet afkreeg.

Die, dat en wat

Na een ‘het woord’ gebruik je ‘dat’ en geen ‘wat’. Dit gaat nog al eens fout:

• Het doelpunt wat gescoord werd, bleek de winnende treffer te zijn.

• Het doelpunt dat gescoord werd, bleek de winnende treffer te zijn.

• Je moet het boek wat je gelezen hebt samenvatten in eigen woorden.

• Je moet het boek dat je gelezen hebt samenvatten in eigen woorden.

Altijd vrouwelijk

Aan een ‘de-woord’ kun je meestal niet zien of het mannelijk of vrouwelijk is. Maar soms wel. 

Een woord dat eindigt op een van deze achtervoegsels is altijd vrouwelijk: 

-heid, -nis, -ing, -st, -schap, -te, -ij, -ie,-iek, -ica, -theek, -teit, -tuur, -ade, -ide, -ode, -ude, -age, -ine, -se, -ee, -ose, -xis.

De woorden overheid, gevangenis, ontmoeting, last, vriendschap, breedte, bakkerij, justitie, systematiek, logica, discotheek, kwaliteit, frituur en olympiade zijn dus vrouwelijk.

Mannelijk, vrouwelijk of onzijdig?

De koningin

1. mannelijk
2. vrouwelijk
3. onzijdig

Mannelijk, vrouwelijk of onzijdig?

Duitsland

1. mannelijk
2. vrouwelijk
3. onzijdig

Werk voor deze en de volgende les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

• je begrijpt de lesstof/theorie voldoende (je kunt het groene theorieblok uit je boek gebruiken als ondersteuning) 
• je werkt in stilte en je mag niet praten of overleggen en geen vragen stellen
  
• je bent echt aan het werk!
  

Klaar = in stilte lezen of werken aan een ander vak

paragraaf 2.4: deel 2, opdracht 1 t/m 8

+ nakijken en verbeteren met een andere kleur!

Wat niet af is = huiswerk

Stel de volgende les vragen over fouten die je niet begreep!

Met een verwijswoord wijs je terug naar een of meer woorden die eerder genoemd zijn, het antecedent. 

Vaak is dit iets (een antecedent) de kern van een zinsdeel.

Als je verwijst, houd je rekening met het geslacht en het getal van de kern.

Verwijswoorden

• Namen van landen, provincies, steden en clubs 
• Verkleinwoorden

Onzijdige woorden - Het-woorden 

De woorden zijn mannelijk of vrouwelijk.

Vrouwelijk zijn:

• vrouwelijke dieren of personen
• • de-woorden met de volgende uitgangen

Vrouwelijke woorden

Mannelijke woorden

• Alle de-woorden die niet vrouwelijk zijn, zijn mannelijk.
• Als je van een woord niet kunt vaststellen of het mannelijk of vrouwelijk is, mag je het beschouwen als mannelijk.

In het kort:

Ezelsbruggetje

voor de/het:

Deze en die gebruik je bij de-woorden

Dit en dat gebruik je bij het-woorden

Mannelijk, vrouwelijk of onzijdig?

De apotheek

1. mannelijk
2. vrouwelijk
3. onzijdig

Mannelijk, vrouwelijk of onzijdig?

De tafel

1. mannelijk
2. vrouwelijk
3. onzijdig

Het verwijswoord hen gebruik je als lijdend voorwerp (lv) en na een voorzetsel (vz). 

Het verwijswoord hun gebruik je als meewerkend voorwerp (mv).

Verwijswoorden - hen/hun

Hen of hun

De woorden 'mijn' en 'hun' zijn bezittelijke voornaamwoorden.

--> Er staat altijd een woord achter voor iets waar ik of zij de eigenaar van zijn.

 De woorden 'mij' en 'hen' zijn persoonlijke voornaamwoorden.

Anita’s ouders wonen vlakbij en ze bezoekt hen vaak. Ze neemt dan iets lekkers voor hen mee en bezorgt hun een 

gezellige middag.

Verwijswoorden - hen/hun

De vereniging vraagt ........................ leden om een gift ................ gebruikt zal worden voor zieke kinderen.

zijn

haar

dat

die

hun

zij

De meeste mensen hechten aan .......... vrije weekend.

1. het
2. hun
3. zijn
4. hen

Werk voor deze en de volgende les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

paragraaf 2.4: deel 2, opdracht 1 t/m 8

+ nakijken en verbeteren met een andere kleur!

Wat niet af is = huiswerk

Stel de volgende les vragen over fouten die je niet begreep!

Klaar = in stilte lezen of werken aan een ander vak

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• weet je hoe je verwijswoorden juist gebruikt;
• weet je hoe je weet of een woord mannelijk, vrouwelijk of onzijdig is;
• weet je wanneer je ‘die’, ‘dat’ en ‘wat’ gebruikt.

Ik weet wat verwijswoorden zijn en hoe ik deze correct moet gebruiken.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?