3.7 Opvoeding of Aanleg

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

3.7 Opvoeding of aanleg

WAT

* lezen en maken 3.7

** groene context opgaven 3.7

*** testjezelf 3.7 + samenhang T3

HOE

individueel

in stilte

HULP NODIG

1. kijk in de tekst in je basisstof
2. schrijf je vraag op, vraag na afloop of tijdens een R-les aan je docent

actie - IN STILTE

Heb jij jouw intelligentie van jouw ouders?
Vader, moeder?

3.7 Opvoeding of Aanleg

Leerdoelen:

• je kent de begrippen nature en nurture en kunt ze gebruiken
• je weet van het belang van tweelingonderzoek in de nature-nurture discussie.
• je weet wat epigenetica betekent en weet wat de invloed op erfelijkheid is

Sleep het kenmerk naar nature of nurture.

Nature

Nurture

Haarkleur

Met bestek eten

Gluten-

allergie

Lengte

Kunnen schrijven

Nature / Nurture

in biologie, psychologie en neurowetenschappen op zoek naar de oorzaak van eigenschappen:

Nature-Nurture

Fenotype = milieu + genotype

Welke speelt een grotere rol?

Herhaling in generaties van bijv.: alcoholisme, huiselijk geweld en misbruik.

Maar ook: creativiteit, verlegenheid, rekenvaardigheid.

Nature

De eigenschappen van een individu zijn aangeboren, bepaald door aanleg. 

Ieder kind dat geboren wordt heeft unieke eigenschappen door biologische en erfelijke factoren.

Nurture

De eigenschappen of gedrag van een individu zijn aangeleerd, door opvoeding bepaald.

Dit heeft te maken met de omgeving waarin iemand opgroeit en leeft, de opvoeding en verschillende omgevingsfactoren.

Wat denk jij dat de grootste rol speelt bij het bepalen van eigenschappen?

1. Nature!
2. iets meer nurture dan nature
3. iets meer nature dan nurture
4. Nurture!

Nature vs. Nurture

- Nature: aanleg/erfelijkheid

- Nurture: omgeving/opvoeding

- Wolfskind

- Mowgly

- Tarzan

de Lombroso-test

Wie 

is 

crimineel?

Lombroso: criminaliteit = nature

Lombroso dacht: Misdadigers hebben bepaalde uiterlijke kenmerken of afwijkingen. Criminelen zouden volgens Lombroso herkenbaar zijn aan fysieke atavistische stigmata, zoals brede kaken, diepliggende ogen, vaak doorlopende wenkbrauwen, een asymmetrisch gezicht, hoge jukbeenderen, afwijkende oren, haviksneus, vlezige lippen en dergelijke.

Bij de schedel van de beruchte crimineel Giuseppe Villella ontdekte Lombroso kuiltjes in de slapen van diens schedel, zoals bij apen. Als in een openbaring zag hij de wetenschappelijke verklaring voor criminele deviantie.

Waarom is onderzoek aan tweelingen zo interessant voor het nature/nurture debat?

Epigenetica

Epi-=op/ bij/ aan/ boven/ voor

• Extra informatie bovenop het genotype (bovenop DNA-code).
• Epigenetica bepaalt óók kenmerken in fenotype.

plottwist

Invloed van omgeving

• Zelfs de omgeving van ouders kan invloed hebben op DNA nakomelingen!
• Voeding: stoffen zorgen voor binding aan DNA en blokkeert  óf versterkt delen.

Je opa's trauma overerven

Onderzoek: Angst voor kersenbloesem

Experiment: mannetjes kregen iedere keer wanneer zij bloot werden gesteld aan kersenbloesemgeur een elektrische schok

Resultaat: 

• zowel de eerste generatie  als de tweede generatie nageslacht van de getraumatiseerde muizen bleek angstiger na het ruiken van kersenbloesemgeur dan andere muizen wiens voorouder geen angstreactie was aangeleerd. 
• ze konden deze specifieke geur namelijk al bij veel lagere concentraties detecteren
• zelfs zichtbaar in hersenen: midden groter geworden
• deze overerving moest wel via de genen zijn gebeurd, benadrukken de onderzoekers, omdat het nageslacht elke keer door middel van in vitro fertilisatie (IVF) was gecreëerd en de muizen elkaar nooit leerden kennen.

Maak opdracht 78 op blz 168

Epigenetica

In je celkern liggen chromosomen. 
Chromosomen zijn opgerolde DNA strengen om eiwit heen

Epigenetica

Op dat DNA liggen genen die coderen voor eiwitten. 
Als dat gen ''aan'' staat, wordt het gemaakt via de eiwitsynthese route. We noemen dit gen-expressie.
Staat het gen uit. Dan is er 
Geen expressie. 

Genregulatie

• Methylering: toegevoegd molecuul op delen van DNA.
• Zorgen voor wel of niet aflezen gen.
• Ook versterking of zelfs blokkering mogelijk.(enhancing en silencing).

Huiswerk 

- Nieuw hoofdstuk in VWO4 boek B

- Lees van Thema 4 Evolutie §1 goed door 

- Volgende les VWO 4 Boek B mee!