6.3. Licht op de verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Voltaire

" Ik ben het met geen woord eens van wat u zegt, maar ik zal me tot mijn dood inzetten voor uw recht om het te mogen zeggen."

Geert Wilders

"Ik zeg wat ik denk."

Mag je echt alles zeggen wat je denkt?

Nieuwe ideeën, nieuwe tijden

6.3. Licht op de Verlichting

Een nieuwe blik op de maatschappij

Grote lijn...

Om de Franse Revolutie goed te begrijpen moet je de filosofische achtergrond begrijpen.

De Verlichting

Encyclopédie van Diderot

1. Encyclopédie moet mensen kennis bijbrengen en vooral zelf laten nadenken.

2. Bestaat uit ca. 72.000 artikelen.

3. Verbod op publicatie vanwege kritiek op het absolutisme. “Geen enkel mens heeft van nature het recht om anderen zijn wil op te leggen.”

De tijd van Pruiken en Revoluties

1700-1800

Leervragen

• 1. Je kunt het nieuwe (revolutionaire) wetenschappelijke denken uitleggen aan de hand van voorbeelden

• 2. Je kunt denkbeelden van de Verlichting op het gebied van politiek, godsdienst en sociale verhoudingen uitleggen

• 3. Je kunt de relatie tussen de toename van de invloed van het volk (en een parlementair stelsel) en het Verlichtingsdenken uitleggen

wetenschappelijk klimaat

Wetenschap bevorderd

• Ratio gebruiken (geen blind vertrouwen op de kerk en de koning)

• Verlichting
  
• Denkstroming, met het hoogtepunt in de 18e eeuw, waarbij het gebruik van het menselijk verstand centraal staat

 

Aantekeningen

• Het licht van het verstand kan de duisternis van bijgeloof en achterlijkheid overwinnen!

Overeenkomst Verlichting & Wetenschappelijke revolutie

• Tijdens de verlichting en tijdens de wetenschappelijke revolutie begonnen wetenschappers niet alles meer aan te nemen van de kerk. 
• Ze gingen nadenken over hoe de wereld echt in elkaar zit. 

De Verlichting

vanaf ±1700

• Denkstroming in de 18e eeuw waarin geloof en absolutisme plaats moesten maken voor Verstand (rede & ratio), vrijheid en gelijkheid.
  
• Ontstond in de westerse landen
• De aanhangers waren positivistisch en vonden dat ze door rationeel na te denken de wereld konden verbeteren.

• Hierdoor krijgen mensen ook meer kritiek op de koning, de Kerk en de adel.

Verschil tussen Verlichting en Wetenschappelijke revolutie

• Het verschil is dat bij de wetenschappelijke revolutie de wetenschappers zich meer focussen op de natuur en natuurwetten en bij de verlichting meer op de samenleving. 

Diderot

Locke

Montesquieu

Voltaire

Rousseau

Spinoza

Descartes

Balthasar Bekker

• Is predikant en letterkundige in Amsterdam. 
• Hij heeft er zijn levenswerk van gemaakt met de rede te bewijzen dat hekserij, spokerij en tovenarij niet kunnen bestaan, omdat ze onbewijsbaar zijn.

Spinoza

• Spinoza was een veelzijdig denker en doener. 
• Hij was filosoof en wiskundige, en dacht hij diepgaand na over politieke en economische vraagstukken. 
• Hij dacht dat God alles was. Dat God de natuur was en overal was, maar zich niet met de mens bemoeide

Voltaire

• Stelde God voor als een horlogemaker. 
• De wereld was een door God gemaakt uurwerk, dat de natuurwetten gehoorzaamde. 
• God bemoeide zich niet meer met de mensen.
  

• Al deze ideeën werden in de 18e-eeuwse maatschappij niet goed ontvangen: 

• eerder met afschuw en ongeloof.

Aantekeningen

John Locke

• Alle mensen worden vrij en gelijk geboren. 
• Iedere bezit  dezelfde grondrechten, zoals het recht op vrijheid, leven en bezit. 
• Het is de taak van de koning was om deze rechten te bewaken. 
• Doet de koning dit niet dan mag het volk hem afzetten

Rousseau

• De Fransman Jean-Jacques Rousseau ging nog een stap verder. Hij vond dat het volk de macht moest hebben.
• Dus iedereen had rechten en de koning voerde alleen zijn eigen wil uit 
• Dit was alleen mogelijk als de democratie zou worden ingevoerd.
  

Montesquieu

• Bedenker van de Driemachtenleer (want een alleenheerser maakt daar altijd misbruik van)
• = De trias politica
• Scheiding van het bestuur in drie machten: de wetgevende, de uitvoerende en de rechtsprekende macht

• Basis van de het bestuur in de Nederlandse grondwet

De ideeën van de verlichting

• Rationeel denken:  je verstand gebruiken i.p.v. alleen maar naar de kerk luisteren

• Religieuze tolerantie:  iedereen moet kunnen geloven wat die wil geloven

• Politieke invloed burgers: weg met het absolutisme

Wie heeft de macht en moet dat zo blijven?

• Zorgt voor onrust in Frankrijk

1e Stand

2e Stand

3e Stand

geestelijken

adel

boeren en burgers

Betaalt belasting 

grootgrondbezitters

woont een groot deel van het jaar op paleis Versailles

bekijk de afbeelding. Op de afbeelding zijn de 3 standen afgebeeld. Wie is wie?

bekijk de afbeelding.
Waar staan de boeien voor die de man breekt?

bekijk de afbeelding.
Waarom schrikken de andere twee mannen zo?

Hieronder staan vier personen en aantal uitspraken. Koppel de juiste uitspraak aan de juiste persoon.

Rousseau

Montesquieu

Locke

Lodewijk XIV

Als één persoon alle macht heeft dan is alles verloren.

De staat! Dat ben ik!

De koning moet rekening houden met de belangen van zijn onderdanen. Als hij dit niet doet dan heeft het volk het recht om in opstand te komen.

het volk heeft de macht via een democratie

Trias Politica

1. John Locke
2. Jean-Jacques Rousseau
3. Spinoza
4. Charles de Montesquieu

Ieder mens krijgt bij de geboorte gelijke rechten: recht op leven-bezit-vrijheid.

1. John Locke
2. Jean-Jacques Rousseau
3. Charles de Montesquieu
4. Lodewijk XIV

Wat vond Rousseau?

1. Het volk geeft de macht aan de koning in ruil voor bescherming
2. Dat het volk zelf de macht moest hebben (democratie)
3. Dat de macht in drieën gedeeld moet worden
4. Dat verlichte denkers het land uit gezet moesten worden

Trias Politica, drie machten:

wetgevende

uitvoerende

rechterlijke

wie?

wie?

wie?

wat ze doen:

wat ze doen:

wat ze doen:

wetten handhaven

parlement

rechters

zij die de wet overtreden bestraffen

wetten maken

de overheid

Ieder mens heeft het recht op 'vrijheid, leven en bezit'.

1. Dit noemde Locke natuurwetten.
2. Dit noemde Locke natuurlijk.
3. Dit noemde Locke absolutisme.
4. Dit noemde Locke revolutionair.

Begrippen uit deze les

• Verlichting
• Trias Politica
• rijke burgerij (bourgeoisie)
• Wetenschappelijke revolutie
• Renaissance
• Ratio/rede
• Salons
• Encyclopedie

Personen uit deze les

• Voltaire
• Rousseau
• Locke
• Lodewijk XVI
• Montesquieu
• Spinoza

Aantekeingen