5.3 - variatie in genotype

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 2

Thema 5: Erfelijkheid en evolutie

Basisstof 3: 

Variatie in genotype

vmbo kgt / bk

Planning

• Herhaling
• Uitleg 5.3 
• Werktijd
• Afsluiting

Hoeveel chromosomen heeft de mens?

1. 23
2. 64
3. 46
4. 32

Wat zijn de geslachtscellen bij de man?

Hoeveel chromosomenparen heeft de mens?

1. 23
2. 46
3. 92
4. 18

Welk chromosomen paar heeft een meisje op haar geslachtschromosomen?

1. XY
2. XX
3. YY
4. XXY

Omaisa verft haar haren blond, wat heeft zij veranderd?

1. genotype
2. fenotype

Leerdoelen

Aan het einde van de les:

• Kun je omschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in het genotype ontstaat.
• Kun je uitleggen wat een mutatie is.

Genenparen

Chromosomen komen in de lichaamscellen altijd voor in paren, hierdoor komen genen ook altijd voor in paren, een genenpaar.

Bijvoorbeeld het gen voor haarkleur:

Papa heeft je het gen voor blond haar gegeven

Mama heeft je het gen voor bruin haar gegeven. 

Genenpaar

Genenpaar

De twee chromosomen van een chromosomenpaar bestaan uit dezelfde genen (bijvoorbeeld haarkleur), maar de informatie voor de genen kan verschillend zijn. (blond en bruin haar)

Deze variatie in het genotype ontstaat door geslachtelijke voortplanting (geslachtsgemeenschap).

Wat is geslachtsgemeenschap?

variatie genotype

De variatie in het genotype ontstaat doordat je 1 chromosoom van papa krijgt en 1 van mama, dit is ook de reden waarom geslachtscellen GEEN chromosomenparen hebben.

Variatie in genotype

Dus, omdat je van mama 23 chromosomen krijg (van elk chromosomenpaar eentje) en van papa ook, ontstaat er variatie in het genotype.

Dit is ook de reden dat ouders met bruine ogen een kind kunnen krijgen met blauwe ogen.

Ouders met bruine ogen kunnen geen kinderen krijgen met blauw ogen.

1. Waar
2. niet waar

Mutatie

Wanneer het DNA in de chromosomen beschadigd raakt dan kan de erfelijke informatie veranderen, dit is een mutatie in het genotype.

Bij een mutatie zijn 1 of meerdere genen gemuteerd (veranderd). 

Mutatie

Wanneer een mutatie tot uiting komt in het fenotype noem je dat organisme een mutant. 

Voorbeeld: Albino, er wordt dan geen pigment aangemaakt.

Mutagene invloeden

Invloeden die mutaties kunnen veroorzaken zoals,

1. UV-straling
2. Sigarettenrook
3. Radioactieve stralingen
4. Asbest 

Een gezwel noemen we ook wel

Kanker

Door mutaties kunnen en fouten in de celdeling ontstaan, cellen blijven zich dan ongeremd delen. Er ontstaat een gezwel, een tumor.

Kanker

Een tumor die kwaadaardig is heet kanker.

Zodra deze cellen in het bloed komen, kan de kanker zich verspreiden in het lichaam. Dit noemen we uitzaaiing.

Kanker kan overal in het lichaam voorkomen

1. waar
2. niet waar

Werktijd

• Afmaken opdrachten 5.1 en 5.2
• Opdrachten van 5.3 maken
• Afmaken posters geologische tijdschaal.