4.1 Natuurlijke gevaren + Hazard management

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Zuid-Amerika

Vandaag

4.1 Natuurlijke gevaren in Zuid-Amerika

Voorkennis

Draagkracht

Handelsgewassen / cash crops

Latifundia en minifundia

Informal city

Landgrabbing / landroof

Ruimtelijke segregatie

Natuurlijke gevaren Zuid-Amerika

Endogeen of exogeen?

Er is sprake van een oceanische en een continentale plaat. Welke plaat schuift onder de andere?

Wat voor soort plaatbeweging komt hier voor?

Hoe noemen we het proces dat zich in het Andesgebergte afspeelt als gevolg van de platentektoniek?

Niet overal vulkanen?

Natuurlijke gevaren Zuid-Amerika

• Tsunami’s zijn het gevolg van: aardbevingen in zee
• Massabewegingen (aardverschuivingen) zijn het gevolg van: aardbevingen en neerslag
• Lahars (modderstromen) zijn het gevolg van: vulkaanuitbarstingen
• (Rivier) overstromingen zijn het gevolg van: overvloedige neerslag/regen

Tsunami's

Hoe ontstaat een tsunami?

1. aardbeving op oceaanbodem
2. de oceanische plaat verschuift
3. er ontstaat een schokgolf in het water
4. vloedgolf overspoelt de kust

Hoe weet je dat de vloedgolf eraan komt?

Waar, in het gebied van de golf, ben je veilig?

Lahar

Hoe kan door een vulkaanuitbarsting een lahar ontstaan?

1. vulkaanuitbarsting
2. hitte door lava en gassen
3. sneeuw en ijs smelten
4. watermassa neemt aarde en stenen mee de helling af in de vorm van een modderstroom

Aardverschuivingen

Hoe kunnen door El Niño aardverschuivingen ontstaan?

El Niño en La Niña

Aardverschuivingen

Hoe kunnen door El Niño aardverschuivingen ontstaan?

1. Er valt overvloedig regen
2. hellingprocessen: versnelde bodemerosie + afschuiven van stukken helling

Hoe kan een verhoogde piekafvoer tot overstromingen leiden?

1. verhoogde piekafvoer
2. rivier moet extra veel water afvoeren
3. treedt buiten zijn oevers

Mens als oorzaak

Hoe kan de mens oorzaak zijn van natuurlijke gevaren?

1. houtkap op hellingen
2. bodemerosie + massabewegingen
3. verharding oppervlak
4. verkorting vertragingstijd
5. overstroming

als oorzaak

Aan de slag

- Lezen par. 5.1

- Maken opg. §5.1 (opdracht .... 

Lees met een kritische blik

Lees de intro van het hoofdstuk:

Het is vies en ongezond werk. Toch gaan deze mannen onverdroten door met het zoeken naar goud. Aan verlies van het regenwoud en vervuiling van het landschap hebben ze geen boodschap. Een vergunning is er ook niet. Ze hopen met hun illegaal verkregen gewin aan de dagelijkse armoede te kunnen ontsnappen. Dit conflict tussen economie en ecologie en tussen overleven of creperen is een van de thema's in dit hoofdstuk over Zuid-Amerika.

Geeft bovenstaand stukje tekst een objectief beeld van Zuid-Amerika? Welk beeld krijg jij van Zuid-Amerika door het lezen van bovenstaande tekst? Vanuit welk perspectief is het geschreven? Wat is de kern van dit stukje tekst? Hoe zou de introductie anders kunnen worden geschreven?

Wat heb je geleerd?

Zuid-Amerika

Vorige les

4.1 Natuurlijke gevaren in Zuid-Amerika

Vandaag

4.1 Hazard management

Endogene krachten.
Welke van de volgende voorbeelden is geen voorbeeld van een endogene kracht.

1. Aardbeving
2. Tsunami
3. Tornado
4. Vulkanisme

De lahar bij Armero

Waardoor werd deze lahar veroorzaakt?

1. Hevige regenval die ontstond bij de uitbarsting
2. Het smelten van een deel van de eeuwige sneeuw op de vulkaantop
3. Het kratermeer werd leeggegooid door de uitbarsting

Een aardverschuiving is een .....

1. endogene kracht
2. exogene kracht

Tijdens El Nino is het

1. kouder en natter langs de kust van Zuid-Amerika
2. kouder en droger langs de kust van Zuid-Amerika
3. warmer en natter langs de kust van Zuid-Amerika
4. warmer en droger langs de kust van Zuid-Amerika

Wat is een tsunami?

1. Een vloedgolf veroorzaakt door krachtige spanningen boven de zee
2. Een vloedgolf veroorzaakt door krachtige spanningen aan de kust
3. Een vloedgolf veroorzaakt door spanningen in een stad
4. Een vloedgolf veroorzaakt door krachtige spanningen onder de zee

wat is El Nino

1. een spaanse feestdag
2. een weerfenoneem in de stille oceaan
3. traditioneel Peruaans gerecht
4. humboldstromen

Is op de afbeelding sprake van een
El Nino of een normale situatie?

1. El Nino
2. Normale situatie

Topografie Zuid Amerika

Brazilië

Colombia

Equador

Paraguay

Bolivia

Argentinië

Uruguay

Venuzuala

Peru

Chili

Suriname

Eens in de zoveel jaar wijkt de weersituatie in Zuid-Amerika als gevolg van El Nino af van de normale weersituatie . Geef in deze tekening de normale weersituatie weer.

Droog

Neerslag

Sleep de begrippen naar de juiste plek. 

Gesteentesoort

Gesteentesoort

Stratovulkaan

Oceanische korst

Continentale korst

Trog

Mantel

Subductie

Basalt

Graniet

Wat is geen exogene kracht?

1. wind
2. water
3. convectiestromen
4. ijs

Wat is een Lahar?

1. Een vulkanische modderstroom
2. Een vloedgolf als gevolg van een aardbeving
3. Vulkanisch materiaal dat vrijkomt bij een uitbarsting
4. Een gestolde lavastroom

Wat zijn endogene krachten?

1. Krachten van uit het heelal
2. Krachten van buiten de aardkorst
3. Krachten van binnenuit de aarde
4. Krachten van planten

Hazard management

Huidige teams:

Belgisch voetbalelftal (#10 / Aanvaller)

Real Madrid CF (#7 / Aanvaller)

Eden Hazard was op een bepaald moment nog 115 miljoen euro waard, maar ondertussen is zijn waarde volgens Transfermarkt gezakt tot 25 miljoen euro (bron uit 2021).

Hazard management

Sinds 1960 is de economische schade van natuurrampen in Zuid-Amerika verachtvoudigd!

Er gaan 20x meer mensen dood door natuurrampen in ontwikkelingslanden dan in rijke landen.

hoe kunnen we dit verklaren vanuit een demografische dimensie en economische dimensie?

Risicoperceptie niet altijd juist.

Risicofactoren

Hazard management is zowel preventief als responsief

Een actieplan bestaat vaak uit:

1. Doen van onderzoek, bijvoorbeeld naar platentektoniek of El Niño
2. Verminderen van het risico, bijvoorbeeld betere bouwvoorschriften, bescherming door dijken, verbod op houtkap
3. Rampenplannen maken, bijvoorbeeld reddingsplannen, evacuatieplannen
4. Rampenfondsen om schade te herstellen
5. Bevolking voorbereiden met hulpteams, reconstructie

World risk index

Van de 181 landen staat:

Guyana op plek 7

Suriname op plek 77

Brazilië op plek 116

Argentinië op plek 138

Nederland op plek 66

Voor de nieuwsgierigen:

Vanuatu op plek 1

Qatar op plek 181

aan de slag

lees eerst het kopje hazard management

Maak 4.1 helemaal af. 

Wat heb je geleerd?