BZL: spellingmix

• Nederlands
• Secundair onderwijs

BZL: spellingmix

P.197

1. Hoofdletters en leestekens

Wanneer schrijven we een hoofdletter?

Wanneer schrijven we een hoofdletter?

• Eerste volledige woord van een zin
• Namen: Pablo Picasso...
• Soortnamen: een Picasso...
• Titels: Reizen Waes, De Slimste Mens ter wereld...
• Aardrijkskundige namen: Guatemala....
• Volkeren: Fransen, Maya's...

Wanneer schrijven we een hoofdletter?

• Talen: Frans, Engels...
• Hemellichamen: Venus, Mars...
• Feestdagen: Kerstmis, Pasen...
• Heilige namen en begrippen: Jom Kippoeroorlog...
• Historische gebeurtenissen en monumenten: Eerste wereldoorlog, Eiffeltoren...

Wanneer gebruiken we geen hoofdletters?

• Cijfer, woordteken of symbool aan begin zin: s Ochtends...
• Titels, ambten en functies: ministers, procureur...
• Eigennaam is een soortnaam geworden: diesel, bic...
• Dagen, maanden en seizoenen: dinsdag, februari, winter...
• Windrichtingen: zuidelijk

Wanneer gebruiken we geen hoofdletters?

• Godsdiensten en afleidingen ervan: boedhisme, christenen...
• Bevolkingsgroep (niet met plaats verbonden): zigeuners...
• Historische periodes en kunststromingen: kubisme...
• Samenstellingen met feestdagen: kerstmaal...

Welke zin is juist?

1. De queen is overleden, zo werd bevestigd door Buckingham Palace.
2. De Queen is overleden, zo werd bevestigd door buckingham palace.
3. De queen is overleden, zo werd bevestigd door buckingham palace.
4. De Queen is overleden, zo werd bevestigd door Buckingham Palace.

Welke zin is juist?

1. Wereldkampioen! Ontketende Remco Evenepoel tekent meesterwerk uit wollongong.
2. Wereldkampioen! Ontketende Remco evenepoel tekent meesterwerk uit Wollongong.
3. Wereldkampioen! Ontketende Remco Evenepoel tekent meesterwerk uit Wollongong.
4. Wereldkampioen! Ontketende remco evenepoel tekent meesterwerk uit wollongong.

Welke leestekens bestaan er?

Leestekens

• Punt . - mededeling
• Vraagteken ? - vraag
• Uitroepteken ! - uitroepende zin

Komma

• Pauze/structuur: Neem je tijd, ik wacht wel.
• Tussen twee persoonsvormen: Nadat ik deze regel toelicht, ga ik verder.
• Na aanspreking: Mevrouw, komt u binnen.
• Na tussenwerpsel: Ja, graag!

Komma

• Tussen delen van een opsomming: Ik hou van katten, eten en tv-kijken.
• Voor/na bijstelling:Thomas, een echte gentleman, hield de deur open
• Tussen nevenschikkende zinnen: Ze is altijd aanwezig, nog nooit was ze ziek.
• Na betrekkelijke bijzin: De vraag die door niemand juist beantwoord werd, stond niet op punten.

Welke zin is juist?

1. De Britse koningin Elizabeth II, de langst regerende monarch, in de geschiedenis van het land, is niet meer.
2. De Britse koningin Elizabeth II de langst regerende monarch in de geschiedenis van het land, is niet meer.
3. De Britse koningin Elizabeth II, de langst regerende monarch in de geschiedenis van het land, is niet meer.
4. De Britse koningin Elizabeth II de langst regerende monarch in de geschiedenis van het land is niet meer.

Dubbele punt (:)

• Voor een verklaring: Je zal bij ons geen tropische planten zien: het klimaat is niet geschikt.
• Voor een eindaanhaling: De man verklaarde: 'De planten groeien.'
• Voor een verklarende opsomming: Voorbeelden van planten zijn: een bananenplant, een yucca- of agaveplant.

Beletselteken (...)

• Onvolledige opsomming
• Twijfel: Wel, euh...
• Onvolledige zin, spanning of verrassingseffect: Je weet maar nooit...
• Afbreken scheldwoorden en taboewoorden: Jij ongelooflijke kl...

Aanhalingstekens ("")

• Beginaanhaling:"Maar wat gebeurde er dan?" vroeg Tanisha.
• Eindaanhaling: Sarah mompelde iets in de zin van: "Dat heb ik je toch al verteld."
• Onderbroken aanhaling:"Je weet toch", probeerde Tanisha nog een keer, "dat ik toen niet in staat was om aandachtig naar je te luisteren".

Welke zin is juist?

1. 'Artsen maken zich zorgen', klonk het.
2. Artsen maken zich zorgen, klonk het.
3. 'Artsen maken zich zorgen,' klonk het.
4. 'Artsen maken zich zorgen' klonk het.

Gedachtestreepje

• Nadruk: Het gebruik van leestekens - hoe moeilijk het ook is - is belangrijk voor de goede leesbaarheid.
• Onverwachte wending: Gebruik leestekens dus toch maar - of je het nu wilt of niet!

Ben je tot nu toe nog mee met de les?

Ja

Nee

2. Tussenletters

Tussenletters

• In sommige samenstellingen plakken de grondwoorden zonder meer aan elkaar: bloempot
• Maar soms is er wel een tussenklank nodig en schrijf je een tussenletter: pennenzak

Samenstellingen

Is er een meervoud?

Nee

Tussenletter 'e'

Rijstebrij

Ja

Meervoud op -en

Tussenletter 'en'

Hondenhok

Meervoud op -en én -s

Geen tussenletter

Vitaminekuur

Tussenletter 's'

• Je schrijft een tussenletter wanneer je die hoort.
• Bijvoorbeeld: stadswandeling, koksmuts, koksschool...

Tussenletter 'e'

Schrijf altijd de tussenletter 'e' als het linkerdeel van de samenstelling:

1. een werkwoord of een bijvoeglijk naamwoord is: knarsetanden, rodekool...
2. uniek is: zonnestelsel...
3. de betekenis van de hele samenstelling versterkt: apetrots, beresterk...
4. deel uitmaakt van een versteende uitdrukking: sikkepit, bakkebaard...

Afleidingen

• Schrijf de tussenletter 'e' als je de tussenklank  '[ə]' hoort. Bijvoorbeeld: zorgeloos.
• Schrijf de tussenletter 'en' als het grondwoord hierop eindigt. Bijvoorbeeld: wetenschap.

Voeg de woorden tussen haakjes samen:
Elk schooljaar kocht ik een nieuwe (boek + tas).

Voeg de woorden tussen haakjes samen:
Ik woon in een (dorp + huis).

Voeg de woorden tussen haakjes samen:
Ik zie weinig interessante (krant + artikels).

Voeg de woorden tussen haakjes samen:
Ik ga veel naar de (zon + bank).

Voeg de woorden tussen haakjes samen:
Ik drink (kraanje + water).

Voeg de woorden tussen haakjes samen:
Ik ben mijn (fiets + sleutel) verloren.

3. Woordtekens

Schrijf een woord met een apostrof

De apostrof (')

Wanneer schrijf je een apostrof?

• Om aan te duiden dat er letters zijn weggelaten: 's avonds (des avonds), zo'n (zo een)...
• Als de meervoud eindigt op a, i, o, u of y na een medeklinker: oma's, hobby's...
• Als een verkleinwoord eindigt op y na een medeklinker: buggy'tje, baby'tje...
• Als de bezitsvorm eindigt op een sisklank: Maertens' carrière, Marx' tekst...
• Als het afleidingen van initiaal- of cijferwoorden, afkortingen, symbolen zijn: VTM'ers, 1'tje...

Schrijf een woord met een accentteken

De accenttekens

Wanneer schrijf je een accentteken?

• Voor de juiste uitspraak: café, paté...
• Bij wat als Frans aanvoelt: à volenté...

De accenttekens

Wanneer schrijf je geen accentteken?

• Niet aan de start van een woord: eclair, etalage...
• Niet in een verkleinwoord: cafeetje, pateetje...

Schrijf een woord met een koppelteken

Koppelteken (-)

Wanneer schrijf je een koppelteken?

• Om leesverwarring te vermijden
• Bij klinkerbotsing: co-ouderschap, machine-effect...
• Samengestelde woorden met letter, cijfer, afkorting, teken: A-attest, %-teken...
• Samengestelde woorden met aardrijkskundige naam: West-Vlaanderen...
• Samenstellingen met Sint, St...: Sint-Niklaas, sint-bernardushond...

Koppelteken (-)

Wanneer schrijf je een koppelteken?

• Samenstellingen met gelijkwaardige delen: neus-mondmasker...
• Samenstelling waarbij deel 2 meer info geeft over deel 1: Antwerpen-Centraal...
• Samenstelling van reeks woorden: doe-het-zelver...
• Samengestelde woorden met ex, niet, non, oud en bijna: ex-leerling, oud-student...
• Samengestelde woorden in combinatie met een voorvoegsel en hoofdletter: mini-Jaguar...

Welke zin is juist?

1. De 22-jarige Vueltawinnaar gooide de stok in het hoenderhok.
2. De 22jarige Vueltawinnaar gooide de stok in het hoenderhok.
3. De 22-jarige vueltawinnaar gooide de stok in het hoenderhok.
4. De 22jarige vueltawinnaar gooide de stok in het hoenderhok.

Welke zin is juist?

1. Zo volgt hij Philippe Gilbert op, de WK-winnaar in 2012.
2. Zo volgt hij Philippe gilbert op, de WKwinnaar in 2012.
3. Zo volgt hij Philippe gilbert op, de WK-winnaar in 2012.
4. Zo volgt hij Philippe gilbert op, de WKwinnaar in 2012.

Het weglatingsstreepje

Gebruikt om herhaling te vermijden:

• Bij de studiekeuze kan het A-, B-, C-attest doorslaggevend zijn.
• in- en uitvoer
• up- en downloaden

Schrijf een woord met een trema

Trema (¨)

Gebruik een trema om de leesbaarheid te verbeteren in:

• samengestelde telwoorden (drieëndertig);
• grondwoorden en afleidingen met klinkerbotsing (reünie);
• meervouden van woorden die eindigen op -ie (genieën).

Zet het trema daar waar de nieuwe klank begint.

Oefeningen

Welke zin is juist?

1. Queen Elizabeth is overleden prins Charles wordt formeel uitgeroepen tot koning.
2. Queen Elizabeth is overleden, prins Charles word formeel uitgeroepen tot koning.
3. Queen Elizabeth is overleden prins Charles word formeel uitgeroepen tot koning.
4. Queen Elizabeth is overleden, prins Charles wordt formeel uitgeroepen tot koning.

Welke zin is juist?

1. Donderdag namiddag lost het paleis een statement over de gezondheid van de koningin.
2. Donderdag namiddag lostte het paleis een statement over de gezondheid van de koningin.
3. Donderdagnamiddag loste het paleis een statement over de gezondheid van de koningin.
4. Donderdagnamiddag lostte het paleis een statement over de gezondheid van de koningin.

Welke zin is juist?

1. Prins Charles, vanaf nu koning Charles, keert morgen terug voor zijn beeediging.
2. Prins Charles vanaf nu koning Charles keert morgen terug voor zijn beëdiging.
3. Prins Charles, vanaf nu koning Charles, keert morgen terug voor zijn beediging.
4. Prins Charles, vanaf nu koning Charles, keert morgen terug voor zijn beëdiging.

Welke zin is juist?

1. België heeft na tien jaar opnieuw een wereldkampioen zijn naam is Remco Evenepoel.
2. Belgie heeft na tien jaar opnieuw een wereldkampioen: zijn naam is Remco Evenepoel.
3. België heeft na tien jaar opnieuw een wereldkampioen: zijn naam is Remco Evenepoel.
4. Belgie heeft na tien jaar opnieuw een wereldkampioen zijn naam is Remco Evenepoel.

gereageerd

koffiekoeken

accenttekens en/of koppelteken

samenstelling met tussenletter

samenstelling zonder tussenletter

woorden met hoofdletters

werkwoorden

Fabrice

ge-e-maild

opleidingsniveau

politieagent

au sérieux

30-tal enquêtes 

tête-à-tête

Majesteit

Nobelprijs voor de Vrede

Maak oefeningen op Scoodle

Scoodle - Impact NU 4 - 3 Efficiënt overleggen - 7 BZL: spellingmix

• Hoofdletters en leestekens
• Tussenletters en werkwoorden
• Woordtekens en (minder) frequente woorden
• Extra oefeningen