Cicero - Inleiding Retorica en Framing

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Marcus Tullius Cicero

Wat is retorica?

Waar zie je zoal retorica?

3 soorten redevoeringen

Genus iudiciale: juridische redevoeringen (in de rechtbank)

Genus deliberativum: politieke redevoering (in het parlement)

Genus demonstrativum: gelegenheidsredevoering (bij bruiloften, begrafenissen, uitreikingen, etc.)

Stel je moet een speech houden bij de diplomauitreiking. Wat moet je dan allemaal doen?

De taken van de redenaar

De redenaar heeft meerdere taken:

• Inventio (vinding): Inhoud van de redevoering vinden.
• Dispositio (ordening): Argumenten ordenen
• Elocutio (verwoording):  stilistische vormgeving 
• Memoria (memoriseren): het van buiten leren van de tekst
• Actio/Pronuntiato (voordracht): de voordracht, incl. mimiek, gebaren, etc.

Uit welke onderdelen bestaat een redevoering?

Opbouw van het betoog

• Exordium: inleiding. Aandacht en sympathie opwekken.
• Narratio: uiteenzetten van de voorgeschiedenis.
• (Propositio: korte samenvatting van de stelling en indeling van het vervolg.)
• Argumentatio: puntsgewijze behandeling van de eigen argumenten en weerlegging van de tegenstander.
• Peroratio: afsluiting, recapitulatie, beroep op toehoorders.

Op welke manieren kan een redenaar zijn publiek overtuigen?

Wapens van de Retoricus

• concilliare: gunstig stemmen (tijdens Exordium).
• docere: onderwijzen en beargumenteren (tijdens Narratio t/m argumentatio).
• movere: ontroeren of bewegen (tijdens Peroratio).
• Oratio Invectiva: publiekelijk neerhalen (bijv. Pro Caelio)
• Zinsbouw: rustig en vloeiend, geen poëzie (metra).
• Wel afgeronde hoofd- en bijzinnen: periode. 

De Pro Caelio

• Juridische redevoering.
• Caelius is aangeklaagd door Atratinus (en op de achtergrond Clodia)

Aanklachten:

• Betrokkenheid bij de aanval op Alexandrijnse ambassadeurs in Puteoli.
  
• Moord op de Alexandrijnse ambassadeur Dio.
  
• Diefstal van geld van Clodia.
  
• Voorbereiding van vergiftiging van Clodia.
  
• (Vernielen van bezittingen van een zekere Palla.)
  
• 
  

Belangrijkste personages

Atratinus: aanklager, zoon van Bestia.

Bestia: In het verleden aangeklaagd door Caelius wegens corruptie. Cicero was toen zijn advocaat en verkreeg vrijspraak.

Caelius: Beklaagde, oud-leerling van Cicero, vervreemd geraakt toen hij zich inliet met Catilina.

Clodius Pulcher: Vijand van Cicero die hem liet verbannen voor het executeren zonder proces van de samenzweerders van Catilina.

Clodia: Zus van Clodius Pulcher. Wordt door Cicero geframed als het brein achter de aanklacht tegen Caelius.

Dio: Alexandrijnse ambassadeur die vermoord zou zijn door Caelius. Dio was in Rome om te klagen over koning Ptolemaeus van Egypte, die de Egyptenaren hadden afgezet en met hulp van Caesar weer op de troon kwam.

nos.nl

Wat vind jij ervan dat het geweld tegen Maccabisupporters een integratieprobleem wordt genoemd?

Framing

"Taal beïnvloedt de manier waarop we naar de werkelijkheid kijken. Met taal kun je een eigen werkelijkheid creëren, waarbij je gebruik kunt maken van de positieve of negatieve associaties die woorden aankleven. Zo maakt het een essentieel verschil of je iets een ‘meldpunt’ of een ‘kliklijn’ noemt, of iemand ‘vrijheidsstrijder’ genoemd wordt of ‘terrorist’."

Bron: Gils, L. van et al. (2025). Framing. Cicero gaat verder. Geraadpleegd op 29-01-2025 via https://cicerogaatverder.nl/themas/framing/.

Welk frame kun jij bedenken om een rechter verdacht te maken?

Framing in Pro Caelio

"Hét voorbeeld van framing door Cicero is zijn verdediging van Caelius in Pro Caelio uit 56 v.Chr. Cicero wist daar het voordeel van de laatste spreekbeurt als verdediger meesterlijk uit te buiten door al in de eerste minuten van zijn betoog de beschuldiging van openbare geweldpleging te reframen als een wraakactie van een publieke vrouw op een bijzonder talentvolle, energieke en alom geziene jongeman"

Bron: Gils, L. van, Tellegen-Couperus, O. & Wal, R. van der. (2017). Van de gastredactie. Lampas, 50(4), 401-5.