H4-TH4-BS4

• Biologie / Verzorging
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 4

BS4 

De evolutietheorie

Leerdoelen BS4

1. Je kunt uitleggen wat de neodarwinistische evolutietheorie inhoudt.
2. Kan je uitleggen wat creationisme is.
3. Kan je de begrippen natuurlijke selectie en genetische variatie toepassen om de evolutie uit te leggen. 
4. Kan je het misconcept weerleggen dat de nek van een giraf steeds langer wordt door gebruik. 

Begrippen BS4

evolutie

neodarwinistische evolutietheorie - neodarwinisme

creationisme

natuurlijke selectie - survival of the uittest

genetische variatie - mutaties

overlevingskans - selectiedruk

fitness - adaptatie 

Nadenkertje voor vandaag:

Er zijn alleen harde noten en zaden:

Welke vink overleefd beter?

Huiswerk

Maak van bvj BS2+3 13-16; 20; 26-29; 33-35

Kijkopdracht: Myths and Misconceptions

Hoe komen giraffen NIET aan hun lange nek?

Wat viel jullie op in het filmpje?

1744-1829

1809-1882

EVOLUTIE

Veranderingen in genfrequenties / genenpool / erfelijke eigenschappen in de tijd/over generaties

Oorzaak voor evolutie 1: (natuurlijke) selectie

Andere oorzaken van evolutie

1. gene flow  (BS7)
2. seksuele selectie (non-random mating) (BS6)
3. kunstmatige selectie / geografische isolatie (BS7)
4. founder effect  (BS7)
5. bottleneck effect (BS6)
6. genetic drift (BS6)

Misconcepten.... 

Hoe komen giraffen niet aan hun lange nek?

1. Door steeds uit te rekken wordt de nek steeds langer. Dit wordt doorgegeven aan de nakomelingen.
2. Doordat de voorouders een selectievoordeel hadden van de lange nek werd dit gen doorgegeven.

Welke is het minst verwant aan de anderen?
A) hazelworm (Anguis fragilis)
B) hagedis (Lacerta viridis)
C) tijger python (Python molurus)

1. 
2. 
3. 

soorten evolutie 

divergente: 2 eigenschappen veranderen van elkaar

-> hagedis en hazelworm -> verlies van pootjes

convergente: 2 eigenschappen ontstaan los van elkaar

-> hagedis en slang  -> verlies van pootjes

convergente evolutie 

Welke is het minst verwant aan de anderen?
A) wilde mosterd (Cleome viscosa)
B) courgette (Cucurbita pepo)
C) broccoli (Brassica oleracea var. italica)
D) spruiten (Brassica oleracea var. gemnifera)

1. 
2. 
3. 
4. 

selectie op specifieke eigenschappen

Individuen ondergaan evolutie

1. True
2. False

gescheiden creatiemodel

polyfyliemodel

gescheiden creatiemodel

BS4: Darwinisme - evolutie volgens Charles Darwin

Pijlers van het Darwinisme

• Er is variatie binnen de populatie / elk individu in de populatie is anders dan anderen
• Er is te weinig draagkracht voor elk individu in de populatie (struggle for life)
• Sommige individuen hebben een selectievoordeel ten opzichte van anderen 
• Individuen met selectievoordeel hebben een grotere voortplantingskans en daardoor een grotere overlevingskans
• Door onderlinge voortplanting van individuen met selectievoordeel neemt frequentie van eigenschap in populatie toe.

Neo-Darwinisme: de variatie binnen een populatie heeft een genetische oorzaak: mutaties

BS4: Het juiste antwoord op een 'Darwinvraag'. Deze vier elementen zitten ALTIJD in je antwoord!!!

Een 'Darwinantwoord' bestaat altijd uit de volgende elementen

• Benoem letterlijk: "Er is sprake van genetische diversiteit in de populatie" 
• Beschrijf op welke wijze de omgeving selectiedruk uitoefent op de populatie
• Beschrijf welk selectievoordeel sommige individuen (dan) hebben
• Benoem letterlijk: "Door onderlinge voorplanting wordt de gunstige eigenschap doorgegeven aan het nageslacht"

Gebruik nooit: "het organisme heeft zich aangepast" Dit is echt FOUT!

Sleutelwoorden in een Darwinantwoord: genetische variatie, selectiedruk, selectievoordeel, onderlinge voortplanting

Huiswerk BS4 - 10 minuten

maak uit BVJ: 40-44

Lees de context over Darwin 

bij BS 4.

Straks over discussiëren.

Voor welke dilemma's heeft Charles Darwin gestaan?

Zijn er vragen?? 

Nadenkertje:

Er zijn alleen harde noten en zaden:

Welke vink overleefd?

Zijn er vragen?? 

Nadenkertje:

Er zijn alleen harde noten en zaden:

Welke vink overleefd?

Huiswerk 

maak uit BVJ: 40-44

Lees de context over Darwin 

bij BS 4.

Straks over discussiëren.

Gene flow

Seksuele selectie

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg van migratie

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg van specifieke partnerkeuze

Founder effect

Bottleneck effect

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg stichten nieuwe populatie uit toevallige, niet gelijke allelfrequentie bij stichters

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg achterblijvers na gebeurtenis met toevallige, niet gelijke allelfrequentie

Kunstmatige selectie

Genetic drift

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg van selectie op (door de mens) gewenste eigenschappen

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg van willekeurige verschuivingen gebaseerd op toeval (hoofdzakelijk bij kleine populaties)

Een 'Darwinvraag' beantwoorden

Stap 1

Benoem het uitgangspunt dat er in de muizenpopulatie sprake is van genetische variatie

Door mutaties is er variatie ontstaan in de vachtkleur van de muizen

Stap 2

Benoem: WIE hebben er WELK selectievoordeel? Dit haal je altijd uit de context van de vraag:

De muizen met een donkere vacht hebben een selectievoordeel omdat zij hierdoor minder gezien worden door hun predator.

Stap 3

Benoem dat individuen met selectievoordeel vaker ONDERLING voortplanten (hogere fitness)

De muizen met de donkere vacht zullen dus vaker overleven en als gevolg daarvan vaker onderling voortplanten.

Stap 4

Benoem de genfrequentieverschuiving die dit tot gevolg heeft

Het allel voor donkere vachtkleur zal vaker worden doorgegeven en daardoor zal het aantal donkere muizen in de volgende generaties toenemen. 

Gevolg van natuurlijke selectie op fenotype-distrubutie

Bruine muizen overleven beter en planten vaker voor in een woestijnomgeving omdat lichtere muizen vaker door uilen worden gezien en gegeten.
Wie of wat zorgt hier voor selectiedruk?

1. predator
2. bodemsamenstelling
3. vachtkleur
4. seksuele voorkeuren

Een fenotype dat de overlevingskans van een organisme verbetert in een bepaalde omgeving noemen we een ...

1. selectie
2. adaptatie
3. soortvorming
4. uitsterving

Natuurlijke selectie wordt het beste omschreven als:

1. een verandering in een organisme als gevolg van een bepaalde noodzaak
2. een proces van een nagenoeg continue verbetering, leidend tot een perfect organisme
3. verschillen in overlevingskansen als gevolg van een verschil in genetische eigenschappen.
4. overerving van eigenschappen die gedurende het leven zijn verkregen.

Een klein aantal herten verlaten hun eigen habitat
en komen in een nieuw perceel terecht waar nog geen herten hebben geleefd. Hun genenpool blijkt anders dan de oorspronkelijke populatie vanwege ...

1. Founder effect
2. Seksuele selectie
3. Natuurlijke selectie
4. Bottleneck effect

500 jaar nadat deze herten een goed gedijende populatie hebben gevormd, migreren er een aantal terug naar hun oorspronkelijke habitat. In deze populatie verschuift de allelelfrequentie vanwege ...

1. Genetic drift
2. Founder effect
3. Bottleneck effect
4. Gene flow

Gele toekan vrouwtjes hebben een voorkeur voor mannetjes die dezelfde kleur hebben als zijzelf. De genenpool zal veranderen vanwege ...

1. Genetic drift
2. Seksuele selectie
3. Kunstmatige selectie
4. Gene flow