§11.5

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Planning periode 3

Deze les:

- Terugblik kruisingschema's / stamboom

- Uitleg overige deel leerdoelen 11.5

- Zelfstandig werken hst 11.5

- Afsluiting les

Huiswerk vrijdag 31 januari:

Maken + nakijken:  Hst 11.5 9 t/m 22

Leren: Bron 3 + begrippen

Een homozygote hoornloze stier wordt gekruist met heterozygote koeien.

Maak het kruisingschema. Wat is de kans dat er hoornloze runderen geboren worden?

Tips:

Maak eerst het schema 

genotype/fenotype

AA             =

Aa              =

aa              =

Extra vraag

Leerdoelen §11.5

1. - Je kunt een stamboom maken. 
2. - Je kunt uitleggen hoe aangeboren aandoeningen ontstaan. 
3. - Je kunt uitleggen wanneer je naar een erfelijkheidsvoorlichter moet gaan.

Boek

Blz 120 t/m 131

Je kunt een stamboom maken.

Een vierkant            = man

Een rondje               = vrouw

Kijk goed of er een legenda bijzit, hier staan de eigenschappen. Soms krijg je dit ook in een verhaal.

Lees blz 121

Hoe maak je een stamboom?

Zie jij welke eigenschap dominant is?

Je ziet Hans en Karin (middenin) die hebben beiden donker haar. Ze krijgen toch nakomeningen met rood haar. 

Zij moeten dus heterozygoot (Aa) zijn en kunnen dus homozygoot ressecieve (aa) kinderen krijgen. 

Uit welke stamboom kun je afleiden dat de rode kleur bij een bloem een dominante eigenschap is?

Tip!

Als 2 ouders met hetzelfde fenotype nakomelingen krijgen met een ander fenotype zijn de ouders heterozygoot (Aa). Het afwijkende fenotype is homozygoot ressecief (aa). Het fenotype van de ouders is dan dominant.

1. 
2. 
3. 
4. 

Je kunt uitleggen hoe aangeboren aandoeningen ontstaan. 

Lees blz 124 + 125

Oorzaken:

1. Een fout in een gen: erfelijke aandoening

   - mutatie

2. Een fout bij de vorming van geslachtscellen

3. Schadelijke stoffen of ziekteverwekkers

Op welke drie manieren kunnen aangeboren afwijkingen ontstaan?

Het skelet van de mens, zoals het er nu uitziet, is volgens de evolutietheorie ontstaan uit het skelet van voorouders door veranderingen in het erfelijk materiaal. Hoe wordt zo'n verandering in het erfelijk materiaal genoemd?

Erfelijkheidsvoorlichting

Uitkomst 1

Er zit een ressecief overerfende ziekte in de familie. Je krijgt het dus alleen als je homozygoot ressecief bent (aa). Je bent wel drager als je heterozygoot bent (Aa)

Uitkomst 2

Je hebt een dominant overerfelijke aandoening. Je krijgt de ziekte als je het dominate gen bezit (AA of Aa). Alleen als je homozygoot ressecief (aa) bent ben je gezond.

Als er een erfelijke aandoening in je familie voorkomt kan je een erfelijkheidsonderzoek laten uitvoeren.

Lees blz 128

Albinisme wordt veroorzaakt door een recessief gen, het dominante gen geeft geen albinisme. 

Wanneer kunnen kinderen albinisme krijgen?

Tip:

Schrijf op:

Genotype  = Fenotype

AA                =

Aa                =

aa                 =

Welke gegevens staan al in de vraag? Vul dit in, nu kun je hem verder invullen.

1. Als de ene ouder homozygoot domininant is en de andere homozygoot recessief.
2. Als de ene ouders homozygoot dominant is en de andere heterozygoot.
3. Als beide ouders heterozygoot zijn.

Wanneer is iemand een drager van een ziekte?

De ziekte van Huntington is een erfelijke aandoening
die bepaalde delen van dehersenen aantast. Hiernaast is
van twee verschillende personen een chromosomenpaar
afgebeeld. De genen die bepalen of iemand de ziekte wel
of niet heeft, zijn aangegeven met letters.
Is het gen voor de ziekte dominant of recessief?

1. Het gen is dominant
2. Het gen is recessief
3. Dit is niet uit de gegevens op te maken

Ken je de leerdoelen?

• Je kunt een stamboom maken. 
  
• Je kunt uitleggen hoe aangeboren aandoeningen ontstaan. 
  
• Je kunt uitleggen wanneer je naar een erfelijkheidsvoorlichter moet gaan. 

Maken en Nakijken 11.5 1 t/m 22

Leren bron 3 + begrippen

Extra oefenen?

https://biologiepagina.nl/34mavo/3Erfelijkheid/Oefenen.htm

Extra oefenen?

Ga naar Examensite of maak de toets 11.5 via LessonUp

Is het syndroom van Marfan dominant of recessief? Leg uit