Uitdrukkingen uit de Bijbel en de mythologie

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Woordenschat 

Uitdrukkingen uit de Bijbel en de mythologie

Lesdoel

Je leert verschillende Bijbelse en mythologische uitdrukkingen herkennen en begrijpen en je vergroot je woordenschat.

Uitdrukkingen uit de Bijbel of mythologie

Veel uitdrukkingen en woorden die wij vaak gebruiken komen uit het christelijke geloof (of de Bijbel).

Ook kennen we veel uitdrukkingen en woorden die afkomstig zijn uit de Romeinse en Griekse mythologie met hun ijdele, boze of wraakzuchtige goden!

De barmhartige samaritaan

(een) barmhartige samaritaan: een persoon die zich belangeloos over iemand anders ontfermt

Herkomst: een Bijbelverhaal in Lucas 10: 30-39. Een Samaritaan is iemand uit Samaria, een gebied in het Bijbelse Israël. In de tijd waarin het Nieuwe Testament zich afspeelt, hadden Samaritanen een slechte reputatie. Maar in Lucas vertelt Jezus een verhaal waarin juist een Samaritaan een overvallen en gewonde reiziger helpt, nadat een priester en een andere vrome man het slachtoffer genegeerd hebben. 

benjamin            

 de jongste zoon uit een gezin

Herkomst: de jongste van de twaalf zonen van aartsvader Jacob heette Benjamin.

een roepende in de woestijn

een roepende in de woestijn: iemand die voortdurend waarschuwt voor dreigend gevaar, maar naar wie niet geluisterd wordt

Herkomst: Van de profeet Johannes, de leraar van Jezus, wordt gezegd, dat hij in de woestijn doopte en predikte. Het is echter onduidelijk waarom de zegswijze deze betekenis heeft gekregen, want naar Johannes werd wel degelijk geluisterd.

sodom en gomorra

plaatsen van ernstig geestelijk, moreel en zedelijk verval

Herkomst: Sodom en Gomorra waren twee steden in Kanaän (het beloofde land; het gebied dat deels samenvalt met wat nu Israël is) die bekend stonden om de ‘verdorvenheid’ (het zondige leven) van hun inwoners (Genesis 18-19). 

achilleshiel

een fatale zwakke plek in iets wat verder onkwetsbaar is

Herkomst: de Griekse held Achilles werd na zijn geboorte door zijn moeder in de rivier de Lethe ondergedompeld om hem onkwetsbaar te maken. Zij moest hem wel ergens vasthouden: bij de pees in zijn hiel. Die plek werd  niet nat en was dus de enige plek waar Achilles verwond kon worden. En dat gebeurde dan ook tijdens de Trojaanse oorlog.

homerisch gelach

een schaterend, onbedaarlijk gelach

Herkomst: Homerus heeft het in de Ilias, boek 1, vers 599, en in de Odyssee, boek VIII, vers 326, over een aanhoudend gelach van de goden. 

odyssee

zwerftocht (over de wereld)

Herkomst: Direct afgeleid van Odysseus en de Odyssee (boek) van Homerus, waarin verteld wordt hoe Odysseus na de tien jaar durende Trojaanse oorlog nog eens tien jaar moest rondzwerven, voordat hij kon terugkeren naar zijn eiland Ithaka.

een tantaluskwelling

een erg naar gevoel omdat iets wat je heel graag wilt, bereikbaar schijnt en toch voor altijd onbereikbaar blijft

Tantalus wordt voor zijn hoogmoed gestraft door Zeus: hij moet in de onderwereld eeuwig tot aan zijn kin in het water staan, terwijl hij een ontzettende dorst heeft. Telkens als hij een slok wil nemen, zakt het water. Ook zijn honger kan hij niet stillen. Er hangen heerlijke vruchten aan takken boven zijn hoofd, maar telkens als hij die wil plukken, jaagt een wind de takken van hem vandaan. 

Aan het werk

Maak de opdrachten van woordenschat, hoofdstuk 5. 

Je mag je woordenlijst gebruiken

Opdracht

Woordenkennis > uit deze paragraaf

Koppel de juiste betekenis aan de woorden

1. beaamt

2. speculatief

3. lexicon

4. gissen

denkbeeldig; niet zeker 

woordenschat

raden

geeft toe; bevestigt

5. prognose

6. tendensen

7. voorziet

8. evolueert

ontwikkelingen; neigingen; richtingen waarin een ontwikkeling gaat 

voorspelling

zich ontwikkelt; verandert 

verwacht dat er gaat gebeuren; voorspelt 

9. linguïst

10. preposities

11. reductie

12. kanttekening

opmerking; voorbehoud 

vermindering; versimpeling 

taalkundige

voorzetsels 

13. Slavische 

14. geconserveerd

15. arbitrair

16. boosdoener

van de Slaven, een volksstam in Oost-Europa waartoe bijvoorbeeld Russen, Polen en Serviërs behoren 

willekeurig

degene die iets kwaads of slechts doet; schurk; boef 

behouden; bewaard 

17. collocaties

18. variabele

19. teloorgang

20. futuristische

toekomstige

niet vaste 

vaste verbindingen; vaste combinatie (van woorden)

verloren gaan; verdwijnen 

21. fonetische

22. visionair

23. inferieur

iemand die in de toekomst blikt en daar voorspellingen over doet 

slecht; van slechte kwaliteit 

op de klanken betrekking hebbend