5.3 Als een spin in het web

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Koningen en kruistochten

5.3 Als een spin in het web

Tijd van steden en staten

1000-1500

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kun je uitleggen ...

- hoe Lodewijk XI Frankrijk vormde

- hoe Lodewijk XI de macht naar zich toe trok

Politieke eenheden

• Grote koningkrijken ontwikkelden zich in de gebieden die nu Frankrijk en Engeland heten.  
• Koningen probeerden hun rijk te vergroten door oorlogen te voeren en andere landen te veroveren.
  
• Ze trokken de macht naar zich toe, ten kosten van de kerk en de adel.

Waarom is dit onderwerp belangrijk?

• Het ontstaan van Engeland en Frankrijk zoals wij nu kennen = staatsvorming. 
• De inwoners van een aantal europese landen beginnen zich als een volk te beschouwen. 
  
• Burgers meer invloed op het bestuur. 
• Het begint van veel spanningen en wantrouwen tussen Europa en het Midden-Oosten. 

Het jaar 1066 is een belangrijk jaar in de Engelse geschiedenis.

De Engelse koning Edward sterft kinderloos. Wie gaat hem opvolgen?

Er onstaat een troonstrijd tussen Willem van Normandië (Frankrijk) en de Engelse graaf Harold. 

De belangrijkste graaf van Engeland: Harold.

De normandische hertog Willem, neef van Edward.

Harold had hem eerder een eer van trouw gezworen.

Slag bij Hastings 1066

• De Franse ruiters waren sterker dan de Engelse voetsoldaten.
• De strijd werd in één dag gewonnen: Harold kreeg een pijl in zijn oog en sneuvelde.
• Gevolgen:
• Willem veroverd heel Engeland en liet zich tot koning van heel Engeland kronen. Willem van Normandië ging de geschiedenis in als Willem de Veroveraar! (en William the First of England)
• Normandische adel en geestelijken worden beloond met stukken land en worden leenmannen van de Engelse koning

Is het tapijt van Bayeux een betrouwbare bron over de slag bij Hastings?

Na de verovering

• Feodaal Engeland: Willem voert het feodale stelsel in in Engeland om machtig te blijven.
• Leenmannen krijgen niet één stuk land, maar kleine stukjes waarop kastelen werden gebouwd.
• Willem houdt zelf de beste gebieden.
• Engeland kwam in handen van een kleine, Frans sprekende elite.
• Alle bezittingen van de adel werden opgeschreven in ....

Het Domesday Book

• Hierin werd precies bijgehouden wat alle bezittingen en eigenaren waren in Engeland voor en na 1066. 
• Dit boek gebruikte Willem om belasting te kunnen heffen!

Welk doel had de invoering van het Domesday Book?

1. Willem wilde kloosters belasting laten betalen
2. Willem wilde precies weten wat hij had veroverd
3. Willem wilde de macht als koning herstellen
4. Willem wilde een Frans-sprekende elite in Engeland

Gevolg: Centralisatie

Normandische koningen heersten over Frankrijk en Engeland = veel reizen! Hoe zit het dan met het bestuur?

Regeren vanuit één plek = centralisatie

Voorbeelden:

- Centrale rekenkamer, waar alle koninklijke inkomsten (belastingen) en uitgaven werden bijgehouden. Adel was ontevreden.

- Centrale rechtbank (koning Hendrik II, 12e eeuw), waar alle vrije mannen onder vielen. De geestenlijken verloor hun macht en inkomsten! 

Magna Carta

• Koning Jan Zonder Land krijgt ruzie met de adel. 
• Jan was zoon van koning Hendrik II van Engeland máár hij had geen recht op gebieden op het vasteland. Er ontstond ruzie over de rechten en plichten van de adel en de koning. 
• Hierdoor werd de Magna Carta opgesteld, hierin stond onder andere dat ook de koning zich aan de wet moest houden. 

In 5.1 gaat het over centralisering en staatsvorming

We zagen dat Willem de Veroveraar een machtige koning wilde zijn. Hoe kan een koning echt de baas worden over zijn eigen grondgebied (=staat)?

Staatsvorming

Bekijk via de volgende video hoe Europa er politiek uitzag in de jaren 300, 500, 800 en 1066 en 1500. Wat valt je op?

Wat viel je op aan de staatsvorming in Europa?

Wat was GEEN gevolg van de slag bij Hastings?

1. Koning Edward sterft kinderloos
2. De Franse edelen krijgen grond in Engeland
3. Graaf Harold kreeg een pijl in zijn oog en stierf
4. Willem de Veroveraar wordt koning van Engeland

Wie stonden er tegenover elkaar tijdens de slag bij Hastings?

1. Koning Edward en graaf Harold
2. Koning Edward en hertog Willem
3. Graaf Harold en hertog Willem

Wat was de oorzaak van de slag bij Hastings?

Wat was het belangrijkste gevolg?

Begrippen uit deze les

• centrale rekenkamer
•  centralisatie
• Magna Carta

Personen uit deze les

• Koning Edward
• Hertog Willem / Willem de Veroveraar
• Graaf Harold

Jaartallen uit deze les

• 1000 - 1500: late middeleeuwen
• 1066 : slag bij Hastings
• 1215 : Magna Carta

Huiswerk 

Kiezen:

- samenvatting van paragraaf 5.1

- opdrachten van paragraaf 5.1

deadline: inleveren PO op 9 juni