Hoofdstuk 7: paragraaf 1 t/m 3

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Wateroverlast

Herhaling

Domein Leefomgeving

Wat zie je hier?

7.1 Wateroverlast: Overstromingsgevaar

Stroomgebied

en 

waterscheiding

Lengteprofiel

Stroomstelsel:

• Bovenloop
• Middenloop
• Benedenloop

Verval en verhang

Dwarsprofiel: ongetemde rivier

Dwarsprofiel: getemde rivier

Soorten rivieren

1. Gletjserrivier
2. Regenrivier
3. Gemengde rivier

Begrippen

• Debiet
  
• Regiem
  
• Piekafvoer
  
• Vertragingstijd
  

Vertragingstijd

afhankelijk van:

1. vegetatie
2. ondergrond
3. invloed van de mens

De dynamische Nederlandse kust

1. Zeestroming
2. Getijdenstroming
3. Opbouw
4. Afbraak

Vloedstroom hetzelfde als zeestroom, dus hardere stroming. 

Er wordt meer zand achtergelaten dan dat er wordt meegenomen. 

Zachte kust:

Zand en klei

Z -> N

1. Estuariumkust

2. Duinenkust

3. Waddenkust

Harde kust:

gevormd door de mens

1. Zeewerende dijken in een duinenkust

2. Dammen; kustlijnverkorting

3. Strekdammen en pieren

Estuarium

Zeewerende dijk

Dammen en pieren

Dreiging

1. Zeespiegelstijging
2. Bodemdaling (kanteling + inklinken)
3. Combinatie van 1 en 2: relatieve zeespiegelstijging
4. Klimaatverandering: instabiel weer -> meer stormen

De Zandmaas (zie de bron) heet zo omdat de bedding van de rivier uit zand bestaat. Stroomopwaarts van de Zandmaas ligt de Grindmaas, waar de bedding vooral bestaat uit grind.

Leg uit dat het grind stroomopwaarts van het zand ligt.

Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

Klimaatverandering vergroot het overstromingsgevaar langs de grote rivieren. Dit komt onder andere door een grotere toestroom van gletsjerwater en doordat de jaarlijkse hoeveelheid neerslag toeneemt. Geef nog twee manieren waarop door klimaatverandering het overstromingsgevaar groter wordt. 

− Klimaatverandering zal leiden tot een onregelmatiger neerslagregiem in het stroomgebied van de grote rivieren (met dus vaker een periode met extreem veel neerslag).

− Door zeespiegelstijging vindt meer opstuwing plaats bij de monding van de rivieren.

De Zandmaas (zie de bron) heet zo omdat de bedding van de rivier uit zand bestaat. Stroomopwaarts van de Zandmaas ligt de Grindmaas, waar de bedding vooral bestaat uit grind.

Leg uit dat het grind stroomopwaarts van het zand ligt.

Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

De Zandmaas (zie de bron) heet zo omdat de bedding van de rivier uit zand bestaat. Stroomopwaarts van de Zandmaas ligt de Grindmaas, waar de bedding vooral bestaat uit grind.

Leg uit dat het grind stroomopwaarts van het zand ligt.

Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

- stroomopwaarts de stroomsnelheid hoger is (oorzaak) 

- waardoor daar grover sediment (grind) wordt afgezet / het fijnere sediment (zand) daar nog wordt meegevoerd (gevolg)

De Zandmaas (zie de bron) heet zo omdat de bedding van de rivier uit zand bestaat. Stroomopwaarts van de Zandmaas ligt de Grindmaas, waar de bedding vooral bestaat uit grind.

Leg uit dat het grind stroomopwaarts van het zand ligt.

Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

Hoogwater in de Rijn komt vrijwel uitsluitend in de winter voor.

In de zomer komt hoogwater in de Rijn vrijwel nooit voor.

Geef twee oorzaken waardoor in de zomer vrijwel nooit hoogwater in de Rijn voorkomt. 

− In de zomer is er meer vegetatie (waardoor minder water afstroomt richting de rivier).

− In de zomer is er meer verdamping / een kleiner neerslagoverschot / meer evapotranspiratie.

De Zandmaas (zie de bron) heet zo omdat de bedding van de rivier uit zand bestaat. Stroomopwaarts van de Zandmaas ligt de Grindmaas, waar de bedding vooral bestaat uit grind.

Leg uit dat het grind stroomopwaarts van het zand ligt.

Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

De IJssel is een aftakking van de Rijn die water uit het stroomgebied van deze rivier afvoert.

Geef aan

− waardoor het debiet van de IJssel het hoogst is in de winter;

− waardoor het regiem van de IJssel regelmatiger is dan dat van de Maas.

• het debiet het hoogst is in de winter omdat dan het neerslagoverschot het grootst is / de verdamping het kleinst is 

• het regiem van de IJssel is regelmatiger dan dat van de Maas omdat de IJssel water ontvangt uit een groter stroomgebied dan de Maas / de IJssel (als onderdeel van de Rijn) een gemengde rivier is en de Maas een regenrivier

Winterbed

Buitendijks

Zomerbed

Binnendijks

Uiterwaarde

Zomerdijk

winterdijk

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Veel diepte-erosie

Zand en klei

Transport

Sedimentatie

Keien, stenen, grind

Grind, zand en klei

Smalle rivier

Brede rivier

Breedste rivier

7.2 De wateroverlast: beleid

Nieuwe visie beleidsmaatregelen: 

1. klimaatverandering: onregelmatiger neerslagregiem, hoger debiet, zeespiegelstijging
2. Maatregelen voor hele stroomgebied
3. Ecologische diversiteit

Menselijk handelen

onregelmatiger regiem

grotere kans op verhoogde piekafvoer

Klimaatverandering

als gevolg van versterkte broeikaseffect:

• neerslag neemt toe
• glestjers zullen sneller smelten
• vaker extreme weersituaties

Gevolg voor rivieren

1. onregelmatiger regiem rivieren door onregelmatig neerslagregiem
2. vaker verhoogde piekafvoer door afname waterbergend vermogen uiterwaarde
3. moeilijkere afvoer rivieren door verhoogde zeespiegel, hogere waterstanden en verzilting

Ruimte voor de rivier

Nationaal waterbeleid

Aandacht voor: 

• zoetwatervoorziening en waterveiligheid
• drietrapsstrategie
• watertoets

Bescherming tegen het water

Constant aanpassing nodig.

1. Kribben: stroomsnelheid, diepte en sedimentatie vertraagd

Beschermingsmaatregelen

2. Dijkverzwaring: sedimentatie in winterbed, rivier hoogt zichzelf op.

3. Kanaliseren van de rivier:  stuwen, rechttrekken bochten -> bevaarbaarheid

Beschermingsmaatregelen

5. ophogen zomerdijk: meer agrarisch gebruik uiterwaarde, verkleining overstromingsgebied

6. Verstedelijking en verstening: afname vertragingstijd, kans op piekafvoer

Beschermingsmaatregelen

7. Noodoverloopgebieden

Nieuw kustbeheer

"Zacht waar het kan, hard waar het moet"

1. Vooroever en zandsuppletie

2. Dynamisch kustbeheer: ruimte voor de zee

3. Harde kustverdediging

4. Tegengaan bebouwing, bolwerkvorming

7.3 Wateroverlast: vraagstukken op regionaal niveau

Fluviaal schaalniveau

• Intergouvernementele samenwerking
  
• Actieplan hoog water
• Actieplan Rijn 2020

Extra info - Klimaattop 2021