4.3 van burgeroorlog tot vijfjarenplannen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Rusland wordt communistisch

4.3 Van Burgeroorlog tot Vijfjarenplannen

Leerdoelen vorige les

Je kan uitleggen hoe de tsaar zijn eigen positie in gevaar bracht met zijn beslissingen rond WO I.

Je kan uitleggen wat er gebeurde tijdens de Februarirevolutie.

Je kan uitleggen wat er gebeurde tijdens de Oktoberrevolutie.

 

Wat is communisme? (1)

• Arbeiders aan de macht

• Alle rijkdommen (ook de fabrieken en de machines) naar de arbeiders

• Omdat 'rijken' en fabrikanten dit niet zomaar zullen laten gebeuren zal er een revolutie van arbeiders komen, mét geweld.

Wat is communisme? (2)

• Einde aan de klassenmaatschappij (indeling van de maatschappij naar economische positie)
• Mensen hebben evenveel bezit.
  

• Tegen kapitalisme (ergens geld in stoppen met als doel meer geld te verdienen: winst maken). 

Wat is communisme? (3)

• Karl Marx schreef zijn ideeën op in Het Communistisch Manifest en later in Das Kapital
  

• Toen Marx in 1883 stierf was er nog nergens een revolutie van arbeiders geweest en bestond het communisme alleen op papier

• Op zijn graf in Londen staat: "Arbeiders aller landen verenigt U"

Wat beloofde Lenin in zijn Aprilstellingen?

1. Alle grond aan de boeren
2. Alle macht aan de sovjets
3. De oorlog voort te zetten
4. Alle fabrieken aan de arbeiders

Aprilstellingen van Lenin

april 1917

alle grond aan de boeren

alle macht aan de sovjets

alle fabrieken aan de arbeiders

vrede met Duitsland

Wanneer grepen de bolsjewieken de macht in Rusland?

1. Februari 1917
2. Oktober 1917

Oktober 1917

• Onrust in Rusland blijft

• Communisten o.l.v. Lenin grijpen de macht en de voorlopige regering wordt afgezet

Vrede van Brest-Litovsk

maart 1918

Het communistische Sovjet-Rusland (later: Sovjet-Unie) sluit vrede met Duitsland

en laat zijn oude bondgenoten, Engeland en Frankrijk, in de steek

Leerdoelen

Je kan uitleggen hoe de Russische burgeroorlog verliep en wie er won.

Je kan uitleggen wat het oorlogscommunisme inhield.

Je kan uitleggen wat de Nieuwe Economische Politiek (NEP) inhield.

Je kan uitleggen wat de collectivisatie inhield en wat Vijfjarenplannen waren.

 

De Witten (Mensjewieken / minderheid): 

- 'Leider': Julius Martov

- Officieren trouw aan de tsaar 

- Zonen van adel / bourgeouisie 

- Boerengroeperingen 

- Nationalisten, gesteund door Westen

Rood tegen Wit

De Roden (Bolsjewieken / meerderheid of socialisten)

• Arbeiders
• Arme boeren

(o.l.v. Vladimir Lenin, Leon Trotski)

Grootschalige plunderingen Bojaren en rijken door aanhangers van Lenin (Lenin's plunderaars)

Het Rode Leger (onder dwang gevormd door Trotski)

1918: 430.000 man

1920: 5.300.000 man

(o.a. ook doordat veel arme boeren bang zijn voor een terugkeer van de tsaar) 

1922: Bolsjewieken winnen de burgeroorlog

Hoe zag de Sovjet-Unie onder Lenin er uit?

• Eén partij heeft de macht: de Communistische Partij. Dit heet ook wel: eenpartijdictatuur

• Geheime politie (NKVD) rekent af met ‘vijanden’ van de Revolutie

• Alle productie gaat naar de staat

dus geen privé-bezit

• Nationalisatie van banken en fabrieken

Lenins Oorlogscommunisme

Poging van de communistische regering:

• Boeren moeten gratis graan en vlees leveren
• Fabrieken moeten staatseigendom worden
• Arbeiders moeten inzetbare 'arbeidslegers' worden

Deze poging mislukt:

• Veel van de landbouwgronden zijn al overgenomen door arme boeren (ook Roden)
• Het verzet is groot (ophalers graan en vlees worden vermoord)

Gevolg:                      Tienduizenden onwillige boeren vermoord / naar strafkampen

                                     Het instorten van de (voedsel)productie, uitbreken van hongersnoden

Oorlogscommunisme

Naast de boeren komen ook de arbeiders massaal in opstand (stakingen)

Maart 1921: De mariniers van Kronstadt (eerder hielpen zij het Rode Leger en de Oktoberrevolutie) staken ook, eisen vrije handel en verkiezingen.

Ook deze opstand slaat Trotski neer. Duizenden voormalige bondgenoten in de strijd worden geexecuteerd of naar Siberië gestuurd.

Nieuwe Economische Politiek
(1921)

Poging van de communistische regering #2:

• Boeren mogen weer grond bezitten (eerder alles staatsbezit gemaakt).
• Boeren mogen weer producten vrij verkopen, mits er belasting wordt afgedragen.
• Winkels, werkplaatsen en kleine fabrieken weer privébezit.
• Mijnbouw en zware fabrieken (industrie) blijven wel in handen van de staat.

Veel harde bolsjewieken (Trotski) vinden de NEP van Lenin  teveel lijken op het kapitalisme, en geven de voorkeur aan het oorlogscommunisme. Trotski wil ook een wereldrevolutie.

Josef Stalin steunt de NEP van Lenin en heeft meer macht dan Trotski.  Stalin wil de revolutie laten beginnen in één land. Trotski wordt verbannen in 1929.

Stalin

• Na dood van Lenin (1924) kwam Stalin aan de macht.
• Maakt einde aan NEP.
• Industrialiseert de Sovjet Unie.
• Opbouw zware industrie heel belangrijk

Collectivisatie in de industrie

• Planeconomie / Vijfjarenplannen: voor de industrie wordt bepaald wat er geproduceerd moet worden (termijnen van 5 jaar).
  
  
• Economisch gezien werkte dit rampzalig,
  er waren altijd tekorten.
  
  
• De Sovjet-Unie kan hierdoor sneller industrialiseren dan kapitalistische landen met vrije markt-economie.

Collectivisatie in de landbouw

• Ook collectivisatie in de landbouw: Kolchozen (boerderijen mét vrijheid) en Sovchozen (boerderijen zonder vrijheid, staatseigendom).
  
  
• Idee: zo kunnen de boerderijen meer en goedkopere producten leveren aan de staat, kon de opbouw van industrie van worden betaald.
  
  
• Realiteit: Rampzalig, veel tekorten

Collectivisatie

• Boeren en arbeiders die zich tegen de collectivisatie verzette (boeren: 'koelakken') werden vermoord of gedeporteerd naar Siberië.
  
  
• Fabrieksmanagers kregen de schuld (niet Stalin), werden opgepakt door geheime politie.

Collectivisatie (samengevat)

• De collectivisatie moest zorgen voor een hogere opbrengst, maar dat viel vaak tegen en er ontstonden hongersnoden. Overigens meestal door eigen schuld: boeren slachtten hun vee uit protest tegen de collectivisatie. 
  

• Boeren die zich op deze manier verzetten tegen de collectivisatie, werden gezien als vijanden van het communisme. Miljoenen boeren zijn om die reden vermoord.
  

Wie wonnen de Burgeroorlog

1. De Roden
2. De Witten

Welke veranderingen vonden er plaats tijdens het oorlogscommunisme?

Wat hield de Nieuw Economische Politiek (NEP) in?

Wat zijn Vijfjarenplannen?

Leg uit wat de collectivisatie inhield

Leerdoelen

Je kan uitleggen hoe de Russische burgeroorlog verliep en wie er won.

Je kan uitleggen wat het oorlogscommunisme inhield.

Je kan uitleggen wat de Nieuwe Economische Politiek (NEP) inhield.

Je kan uitleggen wat de collectivisatie inhield en wat Vijfjarenplannen waren.