VWO mondeling literatuur

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Mondeling Literatuur 6VWO

13%

Voorbereiden mondeling

1. Korte uitleg mondeling

2 Leerdoelen bespreken

3. Welke bronnen kun je raadplegen?

4. Literaire begrippen (zie document op Teams)

1. korte uitleg mondeling 

• Weging = 13%
• Duur = 10/15 min
• Onderwerp = gelezen werken van je literatuurlijst
• vwo= 12 boeken in 6v 
• (Je hebt er 12 gelezen in vwo-4 en 5, waarvan 3 historische werken: Karel ende Elegast en De klucht van de koe en een boek uit de Verlichting)
• Maak bij ieder boek een literaire mindmap --> zie ook Teams. 

2. Leerdoelen mondeling

• De leerling kan beargumenteerd verslag uitbrengen van zijn leeservaringen met een aantal door hem geselecteerde literaire werken.
  De werken zijn oorspronkelijk geschreven in de Nederlandse taal. 
• De leerling kan literaire tekstsoorten herkennen en onderscheiden, en literaire begrippen hanteren in de interpretatie van literaire teksten. 
  
• De kandidaat kan een overzicht geven van de hoofdlijnen van de
  literatuurgeschiedenis, en de gelezen literaire werken plaatsen in dit historisch
  perspectief (= vooral voor vwo van toepassing) 

3. Bronnen ter voorbereiding op je mondeling

- Informatie over schrijver
* www.dbnl.org

* website van de schrijver zelf

- Literatuurgeschiedenis/plaatsen in de tijd: https://www.literatuurgeschiedenis.org/

- Recensies en interviews: 

LiteRom 

Geen SCHOLIEREN.COM AUB 

4. De literaire begrippen

Zie document/Teams 

Je moet alle begrippen kennen en kunnen toepassen in je mondeling. 

Voorkennis? Wat weet je nog van de literaire begrippen

Welk vertelperspectief is het meest objectief?

1. Ik-perspectief
2. Hij/zij-perspectief
3. Wisselend hij/zij-perspectief
4. Auctoriaal perspectief

Wat houdt een 'alwetend/ auctoriaal perspectief' in ?

1. Dat de personages alles weten
2. Dat er een verteller is die alles weet

Een personaal perspectief is hetzelfde als

1. Een ik-vertelwijze
2. Een hij/zij-vertelwijze

Een hoofdpersoon wordt ook wel een ....... genoemd en maakt altijd een bepaalde ontwikkeling door

1. Karakter
2. Type
3. Karikatuur

Wat betekent het literaire begrip 'motto'?

1. Een kort stukje aan het begin van het boek
2. Een kort stukje aan het eind van het boek
3. De reden waarom het boek geschreven is
4. Aan wie het boek is opgedragen

Als iemand een boek over zijn eigen leven heeft geschreven, dan is het een...

1. biografie
2. autobiografie

Wat betekent het literaire begrip 'thema'?

1. Het onderwerp waar het boek over gaat
2. Het genre waar het boek bij hoort
3. Het idee of de bedoeling achter een boek/verhaal

Wat is waar?

1. Het thema versterkt de motieven
2. De motieven versterken het thema

Wat betekent het literaire begrip 'motief'?

1. Dat iemand iets gedaan heeft in het verhaal met een reden
2. Iets wat vaak terugkomt in het verhaal
3. Een structuur die het verhaal aanhoudt
4. Een reden waarom het boek is geschreven

De renaissance ontstond in Italië en was

1. een poging om het katholieke geloof omver te werpen
2. een stroming in de schilderkunst die zo precies mogelijk de werkelijkheid wilde weergeven
3. een poging om de klassieke oudheid te doen herleven en na te volgen

In de Renaissance werden vaak
kortere verhalen geschreven met grappen en seksuele wetenswaardigheden

1. Waar
2. Niet waar

Over welk begrip wil je meer uitleg?

Ruimte

Personages

Perspectief

Tijd

Niets

Argumenten om je mening te onderbouwen

Motieven

Personages

- hoe zien ze eruit?

- wat doen ze of wat doen ze juist niet? 

- wat weet je over hun karakter?

- welke relaties heeft het personage met de andere personen?

twee soorten personages:

- round (je weet alles: het personage maakt een ontwikkeling door)

- flat (je weet slechts een klein gedeelte, dit personage speelt een bijrol 

Vervolg personages

- welk probleem heeft de hoofdpersoon?

- hoe gaat hij met dit probleem om?

- kijk naar je gelezen boeken

- zijn er personages die overeenkomsten vertonen? (misschien worstelen ze wel met dezelfde problemen)

- gaan ze op dezelfde manier met de problemen om?

- wat valt nog meer op?

Ruimte (en handeling)

Onder de ruimte verstaan we niet alleen de plaats van handeling, maar ook het weer, seizoen, verleden en toekomst. 

De ruimte zorgt voor sfeer en spanning. Past de ruimte bij de handeling dan spreek je van overeenkomst tussen ruimte en handeling. Omgekeerd spreek je van contrast tussen ruimte en handeling.

Voor je mondeling: Beschrijf hoe de ruimte het verhaal beïnvloedt. Vraag je eens af wat er zou veranderen als je het verhaal in een ander land of in een andere tijd zou plaatsen.

VERHAALOPBOUW 

1 Wanneer een verhaal netjes aan het begin begint, wordt dit ab ovo genoemd.

Als lezer krijg je in zo’n geval een inleiding op het verhaal, je maakt kennis met de personages en hun omstandigheden en ook met de toestand (fysiek en psychologisch) waarin deze personages zich bevinden.

2 Wanneer je in het midden van een verhaal begint, weet je nog niets van de personen, wat er vooraf is gegaan, enz. Zo’n begin wordt een media res genoemd.

​3 Je kunt ook beginnen bij het einde en van daaruit terugblikken. Dit wordt post partum genoemd. Een gebeurtenis uit het heden confronteert de hoofdpersoon dan vaak met een onverwerkt stuk verleden waar hij in de loop van het verhaal steeds verder induikt.

Vervolg opbouw

-  heeft je boek hoofdstukken?

-  zijn er hoofdstuktitels of nummers?

-  hebben de titels betekenis?

-  heeft je boek en open eind of gesloten eind (sprookje)

tijd heeft ook met opbouw te maken:

- is het chronologisch opgebouwd?

- zijn er tijdssprongen? (flashbacks of flashforward)

- etc.

Voorbeeldvragen mondeling 

• Wat is het belangrijkste thema in het boek en welke motieven spelen een belangrijke rol?
  
• In welke passages komt de thematiek het meest naar voren? Lees ze eventueel kort voor.
  
• Bespreek de verschillen en overeenkomsten qua thematiek tussen de verschillende boeken.
• Wat heeft de keuze van vertelperspectief voor gevolgen? 
• Welk boek vond je het mooist en welk het minst mooi? Gebruik hiervoor verschillende soorten argumenten van het blad (morele, realistische, structurele, emotivistische, etc.)
• Welk verband kun je tussen de boeken ontdekken? 
• Wat zou de bedoeling van schrijver met dit verhaal zijn?
  
• Zet hij de lezer aan het denken over bepaalde (maatschappelijke) thema's? Zijn dat actuele thema's of gaat het om onderwerpen die van alle tijden zijn?
• Van welke manipulatietechnieken maakt de schrijver gebruik om spanning op te bouwen? Geef duidelijke voorbeelden uit het boek. 
  
  

Voor vwo 

Wanneer is literatuur literatuur?
Omschrijf hier je eigen antwoord

Kenmerken literatuur

1. Zet aan het denken

2. Is taboedoorbrekend

3. Literaire kunstgrepen

4. (Artistieke) erkenning

5. Vernieuwend

Karelepiek

Dierverhaal

Komedie

Kinderliteratuur

Romantische humor

Classisistische komedie

Imaginair reisverhaal

Kolonialistische roman

Karel ende Elegast

Van den vos Reynaerde

G.A. Bredero - Spaanschen Brabander

Hieronymus van Alphen - Proeve van Kleine Gedigten voor Kinderen

Multatuli - Max Havelaar

Pieter Langendijk - Het wederzijds huwelijksbedrog

J.A. Schasz - Reize door het Aapenland

Piet Paaltjens - Snikken en grimlachjes

A. Noniem

Edward Douwes Dekker

F. Bordewijk

Hella Haasse

Jan Wolkers

Karel ende Elegast

Max Havelaar

Karakter

Oeroeg

Turks fruit

Geëngageerde literatuur is literatuur waarin men stelling nam tegen sociale en politieke mistanden.

1. Juist
2. Onjuist

1. Over welke Karel gaat Karel ende Elegast?

2. Hoe vaak moet de engel zijn vraag stellen voordat Karel hem geloofde?

3. Hoe noem je een zoektocht die een ridder moet volbrengen om zichzelf te volmaken?

4. Tot welke literatuur behoort Mariken van Nieumeghen?

Karel IV

Karel de Grote

Karel V

1

2

3

4

queeste

avontuur

clerus

geestelijk

dierenverhalen

ridderroman

Wanneer begon (bij benadering) de Verlichting?

De Verlichting 

1. Literatuur werd in de 18e eeuw commercieel en schrijvers streven naar een zo groot mogelijk bereik. Alles werd in verenigingen gedaan: er ontstonden geen literaire meesterwerken of virtuoze schrijvers. 
2. Teksten uit de 18e eeuw zijn daarom ook eerder cultuurhistorisch van belang, dan van zuiver literair belang

De Verlichting (II)

• Eerste helft 18e eeuw:

Er gebeurde op literaire gebied niet zoveel.

Er werden wat satirische tijdschriften opgericht.

• Tweede helft 18e eeuw: 

Verenigingsleven (sociabiliteit), gemeenschappen, vereniging.

Populaire genres:

Roman, imaginaire reisverhaal, kinderliteratuur

Literaire genres in de Verlichting 

• In de 18e eeuw steeg de productie van talloze romans. Deze romans waren erg populair en veel gekocht. Niet iedereen was daar blij mee, want deze romans botsten vaak met sociale fatsoensnormen en de gangbare literaire poëtica.
  
• Men maakte zich zorgen over de jeugd.
  
• In de loop van de 18e eeuw veranderde deze reputatie langzaam.
  
• De romans die wel waardering kregen, waren romans waarin verlichtingsideeën centraal stonden, over liefde, vriendschap, opvoeding, gedrag en godsdienst

Kinderverhalen 

• Hierin stonden korte versjes met een begrijpelijke boodschap voor de kinderen.
  
• Hij slaagde erin verlichte normen en waarden op deze manier heel duidelijk over te brengen.
  
• Voorkeur voor spelend leren.
• 'Mijn speelen is leeren, mijn leeren is speelen' en hiermee verwoordde  hét opvoedingsideaal van de Verlichting.

Aan de slag

De volgende opdrachten vormen de voorbereiding op je mondeling. 

Hoe bereid je je voor? Maak per boek een kolom. NB. Dit mag je ook in de vorm van een mindmap doen!

1. Maak dan rijen met de volgende begrippen, incl. voorbeeld uit je boek :

Titel                                                thema/hoofdgedachte                            

auteur                                            motieven         

genre                                             plaats                                 

opbouw                                        ruimte

open plekken                             tijd 

personages                                motto (indien aanwezig)  

perspectief                                 

                        

2. Vergelijk je boeken met elkaar:

• Wat zijn de thema’s, hoe zijn ze uitgewerkt, is er overeenkomst, zijn er tegenstellingen? 
• 
  Kijk ook naar de andere literaire begrippen (perspectief, tijd, ruimte, personages, stijl, opbouw enzovoorts). Zijn er overeenkomsten of juist grote verschillen te ontdekken tussen de boeken? 

3. Beoordeling boeken aan de hand van verschillende argumenten

Onderbouw je mening door voorbeelden te geven. 

4. (Voor vwo) Plaatsing boek in historische periode

Welke kenmerken van de periode vind je terug in je boek? Kun je nog een vergelijking maken met het heden? 

Filmpje voorbereiden mondeling

https://www.youtube.com/watch?v=rtSWvFijBaA

 

Op dit moment vragen?

Opdracht: jullie als docent

Jullie krijgen als groep een literair begrip toebedeeld. 

In tien minuten tijd verzamel je samen zoveel mogelijk informatie die je aan je klasgenoten gaat uitleggen.

Doe het zo:

1. Uitleg begrip

2. Voorbeelden

3. Kennisvraag/check aan je klasgenoten