evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 3

Basisstof 6, 7 en 8

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

Leerdoelen

- Je kunt omschrijven wanneer organismen tot één soort behoren. 

- Je kunt beschrijven wat de evolutietheorie inhoudt en hoe geslachtelijke voortplanting, mutatie en natuurlijke selectie bijdragen aan het ontstaan van nieuwe rassen en soorten 

Wat is evolutie?

Evolutie is de ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen.

Veranderingen in genotypen

• Populatie= een groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied die zich met elkaar kunnen voortplanten.
  
• Nieuwe genotypen ontstaan(voortplanting & mutaties)
• Diversiteit in een populatie
  

Natuurlijke selectie

 Proces dat leidt tot het overleven van een organisme dat zich vergeleken met soortgenoten het best heeft aangepast aan de omgeving.

Het ontstaan van nieuwe soorten

- Zolang dieren met elkaar kunnen voortplanten spreken we van één soort

- Isolatie kan zorgen voor nieuwe soorten. Dit kan honderden tot duizenden jaren duren. 

Wat is natuurlijke selectie?

1. De best aangepaste diersoort zal overleven en nakomelingen krijgen.
2. De geleidelijke ontwikkeling van diersoorten op aarde.
3. Het reconstrueren van organismen aan de hand van fossiele resten.
4. Het onderzoek naar de overeenkomsten in erfelijke eigenschappen.

Kunnen een Afrikaanse olifant en een Indische olifant samen nakomelingen krijgen? Leg uit!

0

Argumenten voor evolutie

Fossielen

zijn versteende overblijfselen van
organismen of afdrukken
 van organismen in gesteenten.

Verwantschap

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben, vertonen verwantschap. 

Biologen zoeken naar overeenkomsten in:

- De bouw van organen

- De processen in cellen

- De samenstelling van stoffen in cellen

Overeenkomst in bouw

• Verschillende functies
• Dezelfde bouw
• Gemeenschappelijke voorouder
  

Overeenkomst in bouw

• Dezelfde functie
• Verschillende bouw
• Geen gemeenschappelijke voorouder
  

Rudimentaire organen

De resten of overblijfselen van organen die door aanpassingen aan het milieu niet meer nodig zijn. 

Processen in cellen verlopen allemaal hetzelfde in elk organisme (celdeling en verbranding). Dit is een bewijs voor verwantschap 

Processen in cellen verlopen allemaal hetzelfde in elk organisme (celdeling en verbranding). Dit is een bewijs voor verwantschap.

Stoffen in cellen kunnen steeds nauwkeuriger worden bepaald. Hoe meer stoffen van twee organismen overeenkomen, hoe korter het geleden is dat de gemeenschappelijke voorouder leefde. 

Evolutionaire stamboom

Verwantschap betekent dat soorten een ................ hebben

Armskelet van mens

Armskelet van walvis

Armskelet van mol

Grijporgaan

Graaforgaan

Stuurorgaan

4) Aan welke groep zijn de gorilla’s

het meest verwant volgens de stamboom? Geef aan met X

apen van de nieuwe wereld

apen van de oude wereld

aan de chimpansees

aan de gibbons

aan de halfapen

aan de orang-oetans

X

DNA-technieken 

Organismen worden gebruikt om voor mensen producten te maken = biotechnologie. 

Het aanpassen van erfelijke eigenschappen bij organismen door de mens = genetische modificatie

Wat is crispr-cas voor techniek?

1. Bij crispr-cas worden wijzigingen aangebracht in bestaande genen van een organisme.
2. het gebruik van gene-editingtechnieken om kapotte genen te repareren.
3. organismen worden gebruikt om producten te maken voor de mens zonder DNA verandering.
4. test dat DNA uit cellen onderzoekt.

Kapotte genen in een mens vervangen door genen die wel werken: dit is een vorm van ...

1. DNA-tests
2. Gene-editing
3. Genomics
4. eDNA