2.1 Cellen leven samen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H2: Cel en leven

Terugblik hoofdstuk 1

• Theorie besproken tijdens de les (begrippen)
• Voorbeelden gezien van diergedrag (filmpjes)
• Basisopdrachten gemaakt (huiswerk)
• Practicum gedragsobservatie (verslag)

Enquête Hoofdstuk 1

• de uitleg is duidelijk
• tempo is voldoende/goed
• docent is (te) veel aan het woord
• genoeg tijd voor zelfstandig werken
• anders 

Feedback op de lessen over H1

H2: Cel en leven

Pak je schrift en beantwoord de volgende vragen:

1. Teken een cel, welke onderdelen weet je nog?

2. Wat is nog kleiner dan een cel?

3. Wat doen cellen? Noem drie voorbeelden.

Je mag overleggen!

Onderwerpen H2

• Je leert welke organisatieniveaus er zijn en dat emergente eigenschappen kunnen ontstaan.
• Je leert wat het betekent dat cellen leven en hoe ze samenwerken
• Je leert hoe cellen zijn opgebouwd en hoe de celonderdelen werken
• Je leert hoe water, glucose en andere stoffen de cellen in- en uitgaan
• Je leert hoe een cel, aan de hand van DNA, zijn eigen eiwitten maakt
• Je leert hoe cellen delen en hoe fouten in de celdeling kunnen leiden tot een ziekte als kanker

 

Levenskenmerken

Onderbouw

Groeien

Voortplanten

Ademhalen

Uitscheiden

Voeden

Waarnemen

Bewegen

Bovenbouw

Groeien (celdeling)

Voortplanten

Stofwisseling

Waarnemen/reageren

Opgebouwd uit cellen

Organisatie van erfelijk materiaal (DNA/RNA)

Zijn virussen levende organismen?

ja/nee

Levenskenmerken virussen

Bovenbouw

Groeien (celdeling)

Voortplanten

Stofwisseling

Waarnemen/reageren

Opgebouwd uit cellen

Organisatie van erfelijk materiaal (DNA/RNA)

Nee, wel vermenigvuldiging

Nee, niet zelfstandig

Nee

Nee, wel adaptatie

Nee

Ja, DNA of RNA

Organisatieniveaus

Bij biologie kun je dingen op verschillende organisatieniveaus bestuderen. 

Van molecuul tot systeem Aarde.

academicinfluence.com

Molecuul

Een structuur die bestaat uit meerdere atomen en met alle eigenschappen van die bepaalde stof

±1 nm = 1x10-9

Organel

Een onderdeel van een cel met een bepaalde taak

±1 μm = 1x10-6

Cel

Functionele basiseenheid van elk organisme

± 50 μm

Weefsel

Een groep cellen met dezelfde functie en ongeveer dezelfde bouw

Orgaan

Verschillende weefsels die samenwerken aan een bepaalde taak

Orgaanstelsel

Diverse organen die samen een bepaalde taak uitvoeren

Organisme

Een levend wezen

Populatie

Groep organismen van een bepaalde soort in een bepaald gebied

Levensgemeenschap

Alle organismen (en hun onderlinge relaties) in een bepaald gebied

Ecosysteem

Een begrensd gebied waarbij de levende en levenloze natuur met elkaar in relatie staan

Systeem Aarde

Een dynamisch systeem gevormd door alle fysische, chemische en biologische processen op aarde en hun onderlinge interacties

Huiswerk

Hoofdstuk 1 par 1.5 maken + nakijken

Verslag Gerbils

H2 par 1: Cel en leven

Deze les kijken we naar:

• Emergente eigenschappen
• Oppervlakte/inhoud
• Stamcellen

Organisatieniveaus biologie

Bij biologie kun je dingen op verschillende organisatieniveaus bestuderen. 

Van molecuul, tot organisme, tot systeem Aarde.

Levenskenmerken organismen

1. Beweging
2. Groei en ontwikkeling 
   
3. Voortplanting
4. Stofwisseling
5. Waarnemen / reageren op prikkels
6. Organisatie van erfelijk materiaal (DNA/RNA)

Hoe ontstaat leven?  Waarom leeft een cel wel en een DNA molecuul niet?

Emergente eigenschap

De eigenschap ontstaat door interactie.

Pas zichtbaar op een hoger organisatie-niveau.

Emergente eigenschap

De eigenschap ontstaat door interactie.

Pas zichtbaar op een hoger organisatie-niveau.

Oppervlakte/ inhoud

Uit hoeveel cellen bestaat het menselijk lichaam?

Hoeveel bacterien zitten er op het menselijk lichaam?

Waarom zijn cellen eigenlijk zo klein?

Je mag met elkaar overleggen.

Oppervlakte/ inhoud

Een cel kan niet groter zijn omdat anders de oppervlakte (mogelijkheid tot uitwisseling van stoffen) te klein wordt t.o.v. de inhoud van de cel.

(uitzondering: de eicel)

Eicel tot organisme

Celdifferentiatie:

Stamcellen --> gespecialiseerde cellen.

Stamcellen

Omnipotente stamcellen

(vroege embryonale ontwikkeling - zygote)

Pluripotente stamcellen (embryo, foetus)

Unipotente stamcellen
(bijv. fibroblasten)

Cellen/ suikerziekte

Het boek gebruikt een voorbeeld van het denken in organisatieniveaus en het toepassen van stamcellen: diabetes type I

Cellen/ suikerziekte

Eilandjes van langerhans: gespecialiseerde cellen in de alvleesklier die insuline maken (nodig voor de regeling van de glucose concentratie in het bloed).

Bij mensen met Diabetes type 1 zijn deze cellen beschadigd en maken dus geen insuline meer aan.

Cellen/ suikerziekte

Oplossingen (4 organisatieniveaus):

• Insuline spuiten
• Weefseltransplantatie (eilandjes van langerhans)
• Orgaantransplantatie (alvleesklier)
• Stamceltransplantatie (uit het beenmerg)

Huiswerk

Maken par 2.1 opdr 2, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 13, 17, 20, 21

Bij dit hoofdstuk heb je Binas nodig!

Organisatieniveau van groot naar klein

1. orgaan -organisme -weefsel -cel -organenstelsel
2. organisme- organenstelsel- orgaan - weefsel - cel
3. weefsel - cel- orgaan - organisme- organenstelsel
4. organenstelsel- orgaan - organisme - weefsel- cel

Zoogdieren verliezen veel warmte via de huid. Ten opzichte van ijsberen zijn bruine beren daarom

1. Groter
2. Kleiner

Vroeger (560 miljoen jaar geleden) zat er 31% zuurstof in de lucht. Insecten waren toen

1. Groter
2. Kleiner

Orgaan

Weefsel

Cel

Organel

Molecuul

Insuline spuiten

Alvleesklier transplantatie

EvL transplantatie

Stamcel transplantatie