4V Intro + 2.1 Cel en leven

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H2: Cel en leven

Deze les:

- Introductie

- 2.1 Cellen leven samen

Onderwerpen H2 Cel en leven

Je leert wat het betekent dat cellen leven en hoe ze samenwerken

Je leert hoe cellen zijn opgebouwd en hoe de celonderdelen werken

Je leert hoe water, glucose en andere stoffen de cellen in- en uitgaan

Je leert hoe een cel, aan de hand van DNA, eigen eiwitten maakt

Je leert hoe cellen delen en hoe fouten in de celdeling kunnen leiden tot kanker

 

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 2.1: Cellen leven samen

Doel en begrippen 2.1

Je leert wat het betekent dat cellen leven en hoe ze samenwerken

Begrippen:

organisatieniveaus, organellen, stamcellen, celdifferentiatie

Test je voorkennis

- Ga naar nectar, online werk je maximaal 10 minuten samen aan de 'start' opdracht én aan 'voorkennis' 

- wanneer je dit niet af hebt kun je na de uitleg 

deze opdrachten afronden. 

let op: we gaan werken met BINAS! neem 

deze altijd mee tijdens de lessen / toetsen

Uitzoomen/ kleinste-grootste

Organisatieniveaus

Bij biologie kun je dingen op verschillende organisatie niveaus bestuderen.

Van molecuul tot systeem Aarde.

Molecuul

Een structuur die bestaat uit meerdere atomen en met alle eigenschappen van die bepaalde stof

±1 μm

Organel

Een onderdeel van een cel met een bepaalde taak

±1 μm

Cel

Functionele basiseenheid van elk organisme

± 50 μm

Weefsel

Een groep cellen met dezelfde bouw en dezelfde functie

Orgaan

Verschillende weefsels die samenwerken aan een bepaalde taak

Orgaanstelsel

Diverse organen die samen een bepaalde taak hebben

Organisme

Een levend wezen

Populatie

Groep organismen van een bepaalde soort in een bepaald gebied

Levensgemeenschap

Alle organismen (en hun onderlinge relaties) in een bepaald gebied

Ecosysteem

Een begrensd gebied waarbij de levende en levenloze natuur relaties hebben

Systeem Aarde

Een dynamisch systeem gevormd door alle fysische, chemische en biologische processen op aarde en hun onderlinge interacties

Emergente eigenschap

Pas zichtbaar op een hoger organisatie-niveau.

Ontstaat door interactie.

Kenmerken van leven

Het eerste leven op aarde: 

Levenskenmerken: 

Opgebouwd uit 1 of meer cellen

Groei

Voortplanting (reproductie)

Stofwisseling (opnemen, omzetten en afgeven van stoffen)

Waarnemen van en reageren op veranderingen in de omgeving

Erfelijk materiaal

Oppervalkte/ inhoud

Een cel kan niet zo groot zijn omdat anders de oppervlakte (mogelijkheid tot uitwisseling van stoffen) te klein wordt tov de inhoud.

Waarom is een eencellige beperkt in grootte?

Eencelligen worden in de loop van de evolutie steeds complexer geworden, maar zijn beperkt in grootte:

- Cel groter = verhouding tussen oppervlakte en volume kleiner, want volumetoename (^3) is groter t.o.v. oppervlaktetoename (^2).

- Grotere cel heeft meer voedingstoffen en zuurstof nodig voor celprocessen

- Stofwisseling vindt plaats via de celmembraan, maar door het kleinere oppervlak van de celmembraan in verhouding tot de inhoud is stofwisseling langzaam

Zoogdieren verliezen veel warmte via de huid. Ten opzichte van ijsberen zijn bruine beren daarom

1. Groter
2. Kleiner

Eicel tot organisme

Stamcel -> gespecialiseerde cellen.

Stamcellen

Unipotente stamcellen

Pluripotente stamcellen

Omnipotente stamcellen

(vroege embryonale ontwikkeling)

Celdifferentiatie

Gespecialiseerde cellen ontstaan door celdifferentiatie.

Celdifferentiatie ontstaat doordat in verschillende cellen verschillende eiwitten worden gemaakt.

Cellen/ suikerziekte

Eilandjes van langerhans: gespecialiseerde cellen in de alvleesklier die insuline maken (nodig voor de regeling van de glucose concentratie in het bloed).

Bij mensen met Diabetes type 1 zijn deze cellen beschadigd en maken dus geen insuline meer aan.

Cellen/ suikerziekte

Oplossingen:

• Insuline spuiten
• Weefseltransplantatie (eilandjes van langerhans)
• Orgaantransplantatie (alvleesklier)
• Stamceltransplantatie

Orgaan

Weefsel

Cel

Organel

Molecuul

Insuline spuiten

Alvleesklier transplantatie

EvL transplantatie

Stamcel transplantatie

In deze les: maak de 'start' en 'voorkennis' vragen samen af

Huiswerk: maak een samenvatting/ begrippenlijst van 2.1