2.2 Cellen (deel 1)

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

2.2 Cellen (deel 1)

Deze les:

- Herhaling 2.1: stamcellen + celdifferentiatie

- Dierlijke cellen

- Planten cellen

Wat weet je nog van vorige les?

Meercellige organismen

- Cellen werken samen om elke cel van zuurstof en voedingsstoffen te voorzien.

- Gespecialiseerde cellen vormen weefsels en organen zoals darmen en longen met een groot oppervlak voor de uitwisseling van stoffen. 

- Transportsysteem, zoals het bloedvatenstelsel, zorgt voor vervoer van stoffen van en naar alle cellen in een meercellig organisme. 

Eicel tot organisme

Stamcel -> gespecialiseerde cellen.

Stamcellen

Unipotente stamcellen

Pluripotente stamcellen

Omnipotente stamcellen

(vroege embryonale ontwikkeling)

Celdifferentiatie

Gespecialiseerde cellen ontstaan door celdifferentiatie.

Celdifferentiatie ontstaat doordat in verschillende cellen verschillende eiwitten worden gemaakt.

Verschillende eiwitten worden gemaakt doordat niet elke cel dezelfde genen aan zet. 

Cellen/ suikerziekte

Eilandjes van langerhans: gespecialiseerde cellen in de alvleesklier die insuline maken (nodig voor de regeling van de glucose concentratie in het bloed).

Bij mensen met Diabetes type 1 zijn deze cellen beschadigd en maken dus geen insuline meer aan.

Cellen/ suikerziekte

Oplossingen:

• Insuline spuiten
• Weefseltransplantatie (eilandjes van langerhans)
• Orgaantransplantatie (alvleesklier)
• Stamceltransplantatie

Orgaan

Weefsel

Cel

Organel

Molecuul

Insuline spuiten

Alvleesklier transplantatie

EvL transplantatie

Stamcel transplantatie

2.2 Leerdoelen en begrippen

1. Je benoemt en herkent de functies van de onderdelen van een menselijke en dierlijke cel

2. Je benoemt en herkent de functies van de onderdelen van een plantaardige cel.

3. Je benoemt op celniveau de eigenschappen van planten, dieren, schimmels en bacteriën

Cytoplasma, Grondplasma, Celkern, Kernlichaampje, Kernporie, DNA-moleculen, Eukaryoten, Ribosoom, (ruw) Endoplasmatisch reticulum (ER), Transportblaasje, Golgisysteem, Mitochondrium, Lysosoom, Cytoskelet, Structuureiwitten, Centriolen, Celwand, Vacuole, Chloroplasten, Chromoplasten, Amyloplasten, Plastiden, Bacterie, Prokaryoten, Plasmiden, Cirkelvormig Chromosoom, Kapsel, Flagellen.

Dierlijke cellen

Zoals je ze kent uit de onderbouw... 

Hoe heten de onderdelen 1 t/m 3 ook alweer?!

Dierlijke cellen

Zoals ze er echt uit zien... 

Je kunt het vergelijken met fabriekjes waarin celorganellen keihard werken om allerlei lichaamsfuncties mogelijk te kane

Celorganellen

Een onderdeel van een cel met een bepaalde functie

• Celkern
• Endoplasmatisch reticulum
• Ribosoom
• Golgi-apparaat 
• Transportblaasjes
• Mitochondrium

2.2 Cellen opdracht in tweetallen

Cellen

Celmembraan:

begrenzing van de cel, regelt wat er in- en uit gaat

Cellen

Grondplasma:

waterige inhoud van de cel.

Cytoplasma: inhoud van de cel inclusief  organellen

Celorganellen

Celkern:

bevat het erfelijk materiaal (DNA) in de vorm van chromosomen (2.4)

Celorganellen

Endoplasmatisch reticulum:

transportstelsel van membranen

ruw: ribosomen aan de buitenkant

glad: geen ribosomen aan de buitenkant 

Celorganellen

Ribosoom:

bestaat uit RNA en eiwitten, zijn betrokken bij het maken van nieuwe eiwitten (par4)

Celorganellen

Golgisysteem:

transportstelsel dat eiwitten bewerkt en blaasjes afsnoert zoals lysosomen/ transportblaasjes (par4)

Celorganellen

Mitochondrium:

energiecentrale van de cel: hier wordt glucose afgebroken mbv O₂, dit levert energie op (in de vorm van ATP) en CO₂

Cellen

Transportblaasje:

blaasje met verpakte eiwitten

Cellen

Lysosoom:

blaasje omgeven door een membraan waar enzymen in zitten (eiwitten die dingen kunnen afbreken zoals organellen)

Cellen

Celskelet:

geeft stevigheid aan de cel en richting aan transportprocessen.

     Bestudeer nog eens bron 7 en probeer het nu alleen :)

Ga naar: https://biologiepagina.nl/Oefeningen/cel/onderdelencel.htm

Klaar? 

Bestudeer dan bron 8 en noteer de 4 onderdelen die plantencel heeft en een dierlijke cel niet!

Plantencellen

Celwand: extracellulaire laag, gemaakt van cellulose of lignine (houtstof).

Geeft de plantencel vorm en stevigheid.

Celwand

Plantencellen

Vacuole:

grote blaas met water en opgeloste stoffen (soms kleurstoffen, bijv paars)

Turgor - stevigheid plantencel

Plantencellen

Bladgroenkorrels/ chloroplasten: hier vindt fotosynthese plaats (aanmaak van glucose met water en CO₂).

Groene plastide.

Andere plastiden

Amyloplasten: opslag zetmeel

Chromoplasten: kleurstofkorrels (geel - rood)

Zelfstandig (Huiswerk):

Via Nectar digitaal:

- Maak 2.2 opdr. 24 t/m 27 (route B)

- Leren celorganellen Dier (bron 7)

- Bekijk Film Cell Structure + kijkvragen (via LessonUp)

Via Boek Stencil: 

- Lezen bladzijde 52 t/m 54 (Menselijke en dierlijke cellen + Plantencellen) 

- Maak opdracht 1, 2, 4 en 5

- Bekijk Film Cell Structure + kijkvragen (via LessonUp)