VWO Zuid-Amerika par 2.3 politiek

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

Zuid-Amerika

Plaatje zegt veel over geschiedenis Z-Amerika.

Toen de Spaanse conquistadores (veroveraars) in 1532 binnentrokken schakelden de inheemse maatschappelijke bovenlaag uit, verwoestten de tempels en paleizen van de Inca’s en bouwden op de fundamenten ervan hun kerken en overheidsgebouwen (figuur 2.24 uit de GEO).

Plaatje zegt veel over geschiedenis Z-Amerika.

Toen de Spaanse conquistadores (veroveraars) in 1532 binnentrokken schakelden de inheemse maatschappelijke bovenlaag uit, verwoestten de tempels en paleizen van de Inca’s en bouwden op de fundamenten ervan hun kerken en overheidsgebouwen (figuur 2.24 uit de GEO).

Deze les

Wat? Machtsstructuren in Zuid-Amerika + territoriale conflicten

Hoe en waardoor heeft de politiek in Zuid-Amerika zich ontwikkeld?

Waar gaan de conflicten over?

Inca's

13e eeuw

elite vs. horige massa

De goddelijke keizer van het Incarijk werd aangeduid met de titel Sapa Inca (Nederlands: De enige Inca). 

Spaanse overheersing

• formele machtstructuur
• informele machtstructuur

Plaatje zegt veel over geschiedenis Z-Amerika.

Toen de Spaanse conquistadores (veroveraars) in 1532 binnentrokken schakelden de inheemse maatschappelijke bovenlaag uit, verwoestten de tempels en paleizen van de Inca’s en bouwden op de fundamenten ervan hun kerken en overheidsgebouwen (figuur 2.24 uit de GEO).

Spanje en Portugal kwamen in 18de eeuw tegenover koloniën te staan. Welke onvrede was er bij de koloniën?

Feodale structuur

• Na 1825 bijna alle landen onafhankelijk
• feodale structuur bleef bestaan
• machtshebbers geen belang bij goede voorzieningen armere massa platteland
• ontsnappen? --> vlucht naar de stad 
• FEODALE STELSEL GRONDOORZAAK economische achterstand en politieke problemen Zuid Amerika

Koloniale periode 

Spanje & Portugal overheersen

Verdrag van Tordesillas

Slaven werkten op de plantages

Inheemse gebieden niet

gekoloniseerd.

Vorming van de oligarchie

Macht in kleine groep elitairen

Staat in dienst van de elite

Spanje en Portugal zijn ver weg

door gebrek aan invloed van ver. Geen centraal duidelijk gezag want die zaten in spanje portugal op afstand dus kon oligarchie ontstaan. elite die de informele macht heeft.

Elite steeds meer eigengerijd willen meer inspraak op wat er in land gebeurd. Bijv bepalen met wie gehandeld wordt. Ze willen handelen met andere landen, maar Spanje/portugal bepalen met wie gehandeld wordt. 

Populisme (1930-1960)

Oligarchie zet kwaad bloed bij bevolking --> populistische partijen spelen hier op in.  Verbetering?

• Populisten --> belangrijk is charismatische leider en 
• spreken namens 'de mensen' of 'het volk'. 
• aanhangers worden begunstigd (baantjes, goederen)
•  sterke rol leger (geheime politie en knokploegen)
• https://schooltv.nl/video/clipphanger-wat-is-populisme-1/#q=populisten

'De mensen zijn het zat', 'het volk pikt het niet langer' en 'het is de schuld van de elite'. Zomaar drie zinnetjes die je met een heel klein beetje speuren al snel tegenkomt in toespraken en campagnes van populistische politici. Want populisten spreken altijd namens 'de mensen' of 'het volk'. Het Latijnse woord populus betekent niet voor niets letterlijk volk.

Wie is dit

En dit?

Links: Juan Perón

Rechts Evita Perón

Na WO II --> bemoeiens vanuit de VS

Doel: tegengaan communisme in Zuid-Amerika (Koude Oorlog)

Gevolgen: militaire regimes aan de macht (junta)

(geholpen door VS zoals in Colombia)

Pas in de economische crisis van de jaren '80 zijn de meeste van deze regimes afgezet

Grote verschillen in visie na onafhankelijkheid

leger voelde zich geroepen om orde te herstellen. Legerleiding aan de macht 

vb Argentijnse Junta

‘Moeders van de Plaza de Mayo’, naar het centrale plein in Buenos Aires waar zij tot op de dag van vandaag elke donderdag een stille demonstratie houden, getooid met karakteristieke witte hoofddoeken (luiers).

Onrust Chili

Chili: Twee jaar geleden ontstonden hevige protesten, nadat de metrokaartjes vier procent duurder werden. Een speciale raad van gekozen burgers werkt momenteel aan een nieuwe grondwet, die de huidige uit 1980 moet vervangen. Die stamt nog uit de tijd van dictator Augusto Pinochet.

De huidige tijd

Strijd tussen neo-liberalisme & linkse regimes

Benadrukken dat populisme ook uit linkse hoek kan komen: links en rechts

Colombia

• Sinds zomer 2022 eindelijk weer linkse regering
• Gustavo Petro linkse guerillastrijder won van rechtse Hernandez (zakenman)
  Jarenlange strijd extreem linkse FARC en conservatief regime/VS. FARC = militaire vleugel communistische partij
• Groener en socialer, tegen corruptie (dat zegt iedereen)
• Stoppen coca-teelt 
• Waarvan zal Colombia het meest profiteren?

Huidige tijd: onrust

De regio heeft teruglopende economische groei

Subsidies / sociale programma's minder

Klaar met corruptie / elite die de macht heeft

Veranderende mentaliteit

Twee jaar geleden ontstonden hevige protesten, nadat de metrokaartjes vier procent duurder werden. Een speciale raad van gekozen burgers werkt momenteel aan een nieuwe grondwet, die de huidige uit 1980 moet vervangen. Die stamt nog uit de tijd van dictator Augusto Pinochet.

Oligarchen

Pachtboeren en knechten

Cliëntelisme/patronage

Conflicten om toegang tot land

● Territoriaal conflict: conflict om bezit en/of bestuur

    van land

Inheemse groepen hebben economische en politieke belangen

    - sociaaleconomische gelijkheid

    - erkenning van cultuur

    - politieke participatie

    - regionale autonomie

      - vraagt om decentralisatie van overheidstaken

● Grensconflict: onenigheid om de ligging van de grens

Territoriale conflicten 

in Peru

Bijna de helft hoort tot een inheemse bevolkingsgroep

Toch een kleine rol in economie en politiek

    - discriminatie

    - politieke marginalisering

    - sociaaleconomische problemen

Pas formele erkenning van rechten in 1994

Toch concessies aan buitenlandse bedrijven

Inheemse bevolking blijft slachtoffer van verdrijving, vervuiling en verwoesting

Welke dimensie vormt de basis voor de conflicten in Peru?

1. Cultureel
2. Economisch
3. Natuurlijk
4. Politiek

Hoe kun je zien dat de belangen van de Peruaanse overheid botsen met die van de inheemse bevolking?

nos.nl