KT1 module 2 Les 3 Oncologie

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 1

Maligne tumoren

DA1V

Module 2

Les 3

5 December 2024

Programma

Welkom + Osiris

Vragen n.a.v. vorige les

Oefentoets 

Lesdoelen

Maligne tumoren

Behandelmethoden

Medicatie

Afsluiten 

Lesdoelen

Je weet wat een maligne tumor inhoudt

Je weet hoe maligne tumoren ontstaan

Je kunt voorbeelden noemen van maligne tumoren

Je weet de verschillende behandelmethoden op het gebied van medicatie  

Tumoren

• Alles wat gezwollen is
• Benigne en maligne
• Kwaadaardig = kanker --> kwaadaardige woekering van cellen
• Celdeling die fout gaat zonder herkenning van het lichaam 
• Bij een groot aantal cellen spreek je van tumor of gezwel
• Vaak spelen risicofactoren mee

Alles wat gezwollen is --. een zwelling die is ontstaan door het dikker worden of delen van cellen

In alle gevallen begint het met 1 cel --> er verandert iets in het erfelijke materiaal van de cel, dat noem je mutatie

risicofactoren die mee kunnen spelen zijn roken, zon, asbest, alcohol, voeding (voorbeelden noemen)

Maligne tumoren 

Kwaadaardige tumoren dringen omliggend weefsel binnen en vernietigen dat --> daardoor kan het uitzaaien 

Mutatie

Kanker begint altijd met 1 verkeerde cel.

In het erfelijk materiaal van de cel verandert iets. Vaak is er geen oorzaak --> bijv. wel roken/zon dus "externe factoren" --> gezonde cel wordt kankercel. 

Lichaam kan kankercel opruimen

Begin stadium

Geen klachten

Geen veranderde waardes in bloedbeeld

Als kanker aan het licht komt, vaak al (verder) gevorderd

Infiltratie

Agressieve groei = infiltratie

Kankercellen groeien door het omliggende weefsel heen van de primaire tumor

Kijken naar kanker

Solide en niet-solide kanker

Solide kanker: ontstaat in een orgaan - vast, hecht en stevig

Niet-solide kanker: ontstaat in weefsels of cellen die op verschillende plekken in het lichaam zitten

Solide: door ongecontroleerde celdeling ontstaat een tumor. voorbeelden zijn darmkanker, borstkanker, longkanker

Niet-solide: ontstaat in weefsels of cellen die niet in een orgaan zitten maar bijvoorbeeld in het bloed of het lymfestelsel. ze zijn op transport in ons lichaam zo kan het gemakkelijk verspreiden.

voorbeelden: leukemie en lymfeklier kanker als hodgkinlymfoom

Metastasen 

Metastase

Metastase - via lymfe = lymfogene metastase - via haarvaten = hematogene metastase - cavitaire metastase = via holte

- ent metastase is bv na een diagnostische punctie

Vuistregel kankerbestrijding

1.  Heesheid-hoest

2. Slikklachten

3. Moedervlekken 

4. Ongewoon vaginaal bloedverlies/afscheiding/zaadbalklacht

5. Verdikking/bobbel

6. Verandering stoelgang

7.  Schilfering op de huid

8. Verandering plassen 

9. Gewichtsverlies

Kanker vaststellen

1.  punctie

2. biopt

3. bloedonderzoek

4. beeldvormend onderzoek --> maak hiervoor de opdracht aan het eind van de lesson up

1. dmb holle naald bloed, vocht of weefsel wegnemen en onderzoek door patholoog op afwijkende cellen bv borst

2. stukje weefsel wegnemen van cellen bijv. uit borst of klier, cervix

3. bloedonderzoek

4.rontgen, pet scan ct scan, mri scan 

Behandeling

chirurgie - ok

radiotherapie - bestralen

chemotherapie - vernietigen goede en foute cellen

immuuntherapie - afweersysteem helpen bij onschadelijk maken van kankercellen

palliatief - lijden verlichten 

bestralen: kort, vaak, moe, verbranden

chemo: moe, misselijk, haaruitval, beschadiging beenmerg, anemie ivm aanmaak bloedcellen, sneller infecties ivm leuko's --> afweer soms tijdelijk staken --> venapunctie lang dichtdrukken! 

immuuntherapie: vaccineren met antigenen of witte bloedcellen die aangemaakt zijn in het lab.

palliatief: pijn, moe, kortademig, angst, verward, misselijk, braken, morfine

Prognose

• Wat is de verwachting
• vijfjaarsoverleving --> percentage patiënten dat na 5 jaar na het stellen van de diagnose nog in leven is
• Individuele voorspelling niet mogelijk --> wel behoefte

Voorbeelden

• Mammacarcinoom: knobbel - erfelijk 
• Prostaatcarcinoom: kleine beetjes plassen -rectaal toucher
• Endometriumcarcinoom -> maligne tumor binnenbekleding baarmoeder --> prognose nu beter dan vroeger
• Colon- en rectumcarcinoom: darm en endeldarmkanker 

Mammacarcinoom  borstkanker  knobbeltje  erfelijk  jonge mensen  BRCA1 en BRCA2 gen (breast cancer)  onderzoek voor drager  zelfonderzoek borst+ oksel(week na begin menstruatie), mammografie, MRI, preventief  ook grotere kans op eierstokkanker  knobbel doet geen pijn  kans op uitzaaing

Prostaatcarcinoom  maligne tumor in klierweefsel prostaat  oorzaak onbekend  hoge leeftijd is risico  rectaal toucher  prostaat knobbelig en hard  LAB PSA  uroloog biopt

Endometriumcarcinoom maligne tumor binnenbekleding baarmoeder  groeit sneller door vrouwelijk hormoon  bloedverlies na de overgang (abnormaal)  curretage (schoon schrapen  onderzoek door PA-lab  prognose nu beter dan vroeger

vervolg

• Cervixcarcinoom
• Colon- en rectumcarcinoom: darm en endeldarmkanker
• Melanoom
• Basaalcelcarcinoom
• Maagcarcinoom
• Leukemie 
• Bronchuscarcinoom

Cervixcarcinoom: maligne tumor baarmoederhals  bevolkingsonderzoek  HPV overdracht bij coitus  onverklaarbaar vaginaal bloedverlies/contactbloedingen/vaginaal toucher  klachten komen laat  uitzaaiingen naar blaas, darmen, zenuwen  uitstrijkje BVO  inenting bijv. Gardasil

Colon-en rectumcarcinoom: darm en endeldarmkanker  verandering def. Patroon, anemie, loze drang  operatie  soms stoma

Melanoom: kwaadaardige huidkanker die uit kan zaaien  kleur, vorm, grootte, jeuk, bloeden slechte prognose  dikte meten

Basalioom: basaalcelcarcinoom/baso: komt vaak voor, zaait niet uit, door zon, prognose zeer goed

Maagcarcinoom: maligniteit maag  patient merkt er weinig van  gebrek aan eetlust, afvallen  uitzaaiingen  slechte prognose

Leukemie: bloedkanker kinderen zit in lymfatisch weefsel  beenmerg, lymfeklieren, milt  moe, anemie, infecties, blauwe plekken, gezwollen lymfeklieren  chemo, beenmergtransplantatie

Longkanker, maligne tumor in epitheelweefsel in de lagere luchtwegen

Prognose slecht  5 jaar

Oorzaak roken (passief/actief)  85-90%

Symptomen: veranderen hoestpatroon, angst, hemoptoë (kankercel heeft bloedvaatje beschadigd)

Toevalsbevinding

X-thorax, bronchoscopie

Soms kan chemotherapie tijdelijk helpen

Medicatie

Curatief: gericht op genezen --> lukt niet altijd

Palliatief: verzachtend --> onbehandelbaar

Oncolytica: medicatie die wordt ingezet bij behandelen van kwaadaardige celgroei --> toegepast in combinaties 

Vaak combinatie van chirurgie, radiotherapie, chemotherapie

Behandeling kwaadaardige aandoeningen

• Cytostatica -> chemo -> curatief en palliatief
  
• Remmen celdeling -> goed en kwaad
  
• Bijwerking: misselijkheid, braken, diarree, vochtverlies, haaruitval, vruchtbaarheid, anemie, infecties
  
• Intraveneus -> (poliklinische) opname ZH
  
• Veel verandering en toevoeging van preparaten
  

Intermitterende behandeling

• Behandeling met tussenpozen
  
• Herstel van lichaamseigen cellen  hoop op goede cellen i.p.v. maligne
  
• Controle bloedbeeld
  
• Bijv. cytostatica
  

Voorbeelden: 5-fluoro-uracil (borst, darm, blaas, bowen), capecitabine (darm, maag, borst), hydroxycarbamide (leukemie) en mercaptopurine (leukemie)

Anti-hormonen

• Leven draaglijker maken of klachten-symtoom-vrije periode bewerkstelligen
  
• Doel: celgroei van de hormoongevoelige weefsels verminderen
  
• Prednison/dexamethason bij misselijkheid/braken
  
• Maar ook bij leukemie/Hodgkin, prostaat en testiskanker.
  
• Medicatie bij prostaatkanker -> gosereline (zoladex), leuproreline, cyproteron, bicalutamide
  
• Mammacarcinoom -> anastrozol, exemastaan, letrozol, tamoxifen
  

Lesdoelen

Je weet wat een maligne tumor inhoudt

Je weet hoe maligne tumoren ontstaan

Je kunt voorbeelden noemen van maligne tumoren

Je weet wat een bronchuscarcinoom is, wat de symptomen zijn en oorzaken

Je weet de verschillende behandelmethoden op het gebied van medicatie  

Afsluiten

• Vragen?
• Huiswerk volgende les: zie moduleboek les 4 "Urine"