Signaal- en verwijswoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Signaalwoorden

Wat te tot nu toe hebben gedaan: 

• Weten welk leestype je bent en welke leesuitdagingen je hebt. 
• Weten wat signaalwoorden zijn.
• Weten welk verband erbij een signaalwoord hoort. 
• Weten wat verwijswoorden zijn en deze kunnen herkennen  in een tekst. 

Lesdoelen

• Oefenen met signaal- en verwijswoorden,

Signaalwoorden

Signaalwoorden zijn woorden die een tekst begrijpelijker maken.

Met deze woorden leg je verbanden tussen zinnen en alinea’s. Ze geven de lezer een ‘signaal’ (een teken), bijvoorbeeld: en, maar, toen, want, tenzij, zo, ten slotte. 

Hierdoor leer je de teksten beter te begrijpen.

Voorbeelden soorten signaalwoorden: 

Soort verband	Signaalwoorden
Conclusie	dus, hieruit volgt, dan ook, concluderend
Opsomming	en, ook, nog, bovendien, verder , ten eerste , daarnaast , ten slotte , maar ook
Reden of verklaring	want, omdat, daarom, hierom, om deze reden , op grond van , aangezien , immers
Tegenstelling	maar, toch, terwijl, hoewel, in tegenstelling tot, echter, ofschoon, daar staat tegenover ,

Voorbeeld

a. Signaalwoord: en.

b. Verband: opsomming.
c. Zin: Je hebt je huiswerk gemaakt én je stelt vragen in de les. Goed gedaan!
d. Uitleg: Er is hier sprake van een opsomming, omdat er wordt opgesomd wat iemand goed heeft gedaan. 

Voorbeeld

Joris gaat niet naar school, omdat het regent. 

'Omdat' is een signaalwoord van reden. Het regent is dus de reden dat Joris niet naar school gaat.

Welk verband geeft het signaalwoord 'ten eerste' aan?

1. conclusie
2. opsomming
3. reden of verklaring
4. tegenstelling

In het zuiden van het land sneeuwt het, ... hier valt er regen.

1. daarom
2. tenzij
3. dus
4. maar

Wat is de functie van het signaalwoord 'maar'?

Ik wil graag naar de stad, maar ik heb geen tijd.

1. conclusie
2. opsomming
3. reden of verklaring
4. tegenstelling

Wat is de functie van 'dus' ?
Ik heb goed geleerd, dus verwacht ik een goed cijfer.

1. conclusie
2. opsomming
3. reden of verklaring
4. tegenstelling

Wat is de functie van 'omdat'?
Ik heb een goed cijfer, omdat ik goed geleerd heb.

1. conclusie
2. opsomming
3. reden of verklaring
4. tegenstelling

Wat is de functie van 'verder' ?
Hij verkoopt frisdrank, tabak en verder heeft hij ook nog broodjes

1. conclusie
2. opsomming
3. reden of verklaring
4. tegenstelling

Wat is de functie van 'hoewel' ?
Hoewel de hoofdpersoon van dit boek onaardig is, kun je je met haar identificeren.

1. conclusie
2. opsomming
3. reden of verklaring
4. tegenstelling

Opdracht: 

• In duo's
• 10 minuten
• Klaar? Steek je vinger op. 
• Opdracht: 

- Kies vier verschillende signaalwoorden met het bijbehorende verband. 
- Maak vier zinnen. In elke zin moet een ander signaalwoord én verband zitten. 
- Leg per zin uit om wat voor soort verband het gaat. 

Hoe op te schrijven

a. Signaalwoord
b. Verband.
c. Voorbeeldzin. 
d. Uitleg verband in zin. 

Verwijswoorden

Lees de volgende zinnen. Wat valt je op?

Pieter loopt naar de deur. Pieter doet de deur open. Pieter neemt een pakketje aan van de postbezorger en Pieter legt het pakketje op de tafel. Het pakketje is voor de moeder van Pieter en Pieter is nieuwsgierig. Wat is het?

Lees de volgende zinnen. Wat valt je op?

Pieter loopt naar de deur. Hij doet de deur open en neemt een pakketje aan van de postbezorger. Pieter legt het pakketje op de tafel. Het is voor zijn moeder en hij is nieuwsgierig. Wat is het?

Verwijswoorden

Verwijswoorden verwijzen meestal 

naar een woord dat al eerder genoemd is ,of 

wijzen vooruit naar een woord dat nog genoemd gaat worden.

Verwijswoorden

Verwijswoorden wijzen terug naar een woord of (een deel van) een zin. Er zijn verschillende soorten verwijswoorden:

– persoonlijke voornaamwoorden: hij, hem, zij, ze, haar, hen, hun;
– bezittelijke voornaamwoorden: zijn, haar, hun;
– aanwijzende en betrekkelijke voornaamwoorden: deze, die, dit, dat;
– bijwoorden: er, daar, waar, toen, zo;
– waar + voorzetsel : waar, waarin, waarover, waarvoor

-  voorzetsel + wie?: met wie, over wie, voor wie 

Schrijf op in de je schrift.

Tip:

Naar 'de' woorden verwijs je met  'die' en 'deze'.

De tafel die daar staat.

Naar 'het' woorden verwijs je met 'dit' en 'dat'.

Het paard dat daar staat.

Antecedent

Het woord of de zin waarnaar wordt verwezen, noem je het antecedent.

Voorbeeld: De leerling zit te werken, hij wil een voldoende halen.

Hij is het verwijswoord, de leerling is het antecedent.

Schrijf op in je schrift.

Huiswerk

* Leer de aantekeningen van signaalwoorden en verwijswoorden. 

* Bedenk vijf vragen over de leerstof. Schrijf ook het antwoord op.

Bijvoorbeeld:

Wat is een antecedent? Het woord of de zin waarnaar wordt verwezen, noem je het antecedent.

(maandag 11 november 2e lesuur)

Schrijf op in je schrift.